MAKEDONYA GELENEKSEL KONUT MİMARİSİ

Year 2024, Volume: 8 Issue: 3, 189 - 204, 31.12.2024

Merve Yıldız Uğur Özcan

Abstract

Balkanlar; özellikle de Makedonya tarihi ve kültürel büyük mirasa sahip bir coğrafyada yer almaktadır. Romalılardan Bizans’ a, Osmanlı’ ya kadar bölgede birçok devlete ev sahipliği yapması bu coğrafya; yemek kültüründen kıyafete, mimariden birçok alana zengin bir kültürün oluşmasına ortam oluşturmuştur. Bunun yanında Balkan ülkelerinde farklı medeniyetlerin yanı sıra iklimsel ve topografik veriler ve birçok yerel malzemeyle beraber ülkelere göre mimari tarzlar oluşmuştur. Böylece bunlarla birlikte geçmişten bu yana bölgede varlığını sürdüren birçok devletin mimari tarzının harmanlanmasıyla önemli bir mimari zenginliğe sahip olmuştur. Balkanlar farklı birçok din ve devletin etkisinde kalmasına rağmen özellikle Osmanlı etkisini bünyesinde fazlasıyla barındırmaktadır. Osmanlı döneminde dini yapılardan kültürel yapılara birçok eser bölgeye kazandırılmıştır. Öyle ki günümüzde turistik amaçlı gezilirken bölgede hala ayakta kalan birçok Osmanlı yapısı turistlerin ilgisini çekmektedir. Balkanlarda Makedonya özelinde de durum farksız. Çünkü Osmanlı’nın çarşısından camilerine, yerel mimarisine kadar yaşam tarzıyla beraber birçok yapısı hala Makedonya’da da sapasağlam ayaktadır. Birçok köyde dinin etkisindeki Osmanlı’nın izlerini görmek mümkün. Yıllar içerisinde Makedonya mimarisi konut ihtiyacını dini ve kültürel değerleri yanı sıra hem yerel malzemeleri kullanarak hem de günlük ihtiyaçları göz önünde bulundurarak kendine has mimari üslubuna ulaşmıştır ve hala bünyesindeki birçok bölgede bu mimari mirası koruyup sürdürmektedir. Bu yazıda birçok tarzda inşa edilen yerel ev tiplerinden; bondruk, kule ve çardak tipleri karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Her ne kadar iç mekân kurgusu ve detaylarında farklılık gösterse de tüm konut tipleri kullanıcı ihtiyaçlarına göre şekillenmektedir. Genel olarak yerel mimaride, yerel malzemelerin tercih edildiği, topoğrafyayla barışık, iklimsel veriler ve manzaraya göre konum şekillenen insan fıtratına uygun bir yaşam şekli önemsenmektedir. Bu değerler esas alınarak yüzyıllardır farklı medeniyetlerin etkisiyle tüm Balkanlarda olduğu gibi Makedonya yerel mimarisi de kendi üslubuyla şekillenmiştir. Modern mimarinin etkisiyle yerel yapım teknikleri terk edilmeye başladıysa da ayakta olup öz yerel mimariyi temsil eden birçok yapı hala ayaktadır. Yerel mimarinin kaybolmaması ve yüzyıllardır geldiği gibi devam ettirilmesi önem teşkil etmektedir.

Keywords

Balkan mimarisi, Makedonya geleneksel mimarisi, Vernaküler mimari, Konut mimarisi, Osmanlı

MACEDONIAN TRADITIONAL HOUSE ARCHITECTURE

Abstract

The Balkans, especially Macedonia, are located in a geography with a great historical and cultural heritage. This geography, which hosts many states in the region from the Romans to the Byzantines to the Ottomans, has created the environment for the formation of a rich culture in many areas from food culture to clothing, architecture. Besides, in addition to different civilizations, climatic and topographical data, different architectural styles have been formed in different countries of the Balkans with different local materials. Thus, together with these, it has had an important architectural richness by blending the architectural style of many states that have existed in the region since the past. Although the Balkans are under the influence of many different religions and states, they especially embody the Ottoman influence very much. During the Ottoman period, many artifacts from religious buildings to cultural structures were brought to the region. So much so that many Ottoman structures that are still standing in the region while still being visited for tourist purposes attract the attention of tourists. The situation in the Balkans is no different in the case of Macedonia. Because many structures of the Ottoman Empire, from its bazaars to its mosques to its local architecture, along with its lifestyle, are still intact in Macedonia. It is possible to see traces of the Ottoman Empire under the influence of religion in many villages. Over the years, Macedonian architecture has reached its own architectural style by taking into account the housing needs, religious and cultural values, as well as using local materials and daily needs, and it still preserves and maintains this architectural heritage in many regions within its structure. From the types of local houses built in many styles in this article; bondruk tower and gazebo types will be examined comparatively. Although the interior space differs in its design and details, all housing types are shaped according to user needs. In general, a way of life suitable for human nature, in which local materials are preferred, peaceful with the topography, and the location is shaped according to climatic data and landscape, is given importance in local architecture. Based on these values, the local architecture of Macedonia, as in all the Balkans, has been shaped by its own style under the influence of different civilizations for centuries. Although local construction techniques have started to be abandoned due to the influence of modern architecture, many structures that are still standing and represent the native local architecture are still standing. It is important that the local architecture is not lost and that it is maintained as it has been for centuries.

Keywords

Balkan architecture, Macedonian traditional architecture, Vernacular architecture, Residential architecture, Ottoman

References

• Kurt, H., Alaydın, N. N. ve Göle, O. (2015). Ohri Gölü Çevresinde (Makedonya) Osmanlı İzleri. Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı.32, ss.120-146. https://doi.org/10.14781/mcd.26958
• İbrahimgil, M. Z., & Keleş, H. (2019). Balkan Ülkelerinde Osmanlı Eserleri Üzerine İstatistiki Değerlendirme. Akdeniz Sanat, Cilt.13, ss.511-530.
• Öztürk, S. & Fedai, Ö. (2022). Yavuz Bülent Bâkiler’in Üsküp’ten Kosova’ya adlı eserine yansıyan Balkan coğrafyası. Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı.30, ss.568-580. https://doi.org/10.29000/rumelide.1192646
• Davun, B. (2012). An overview of an artistic traditional Ottoman buildings at Turkey and Balkans. İçinde Proceedings of the International Balkan Annual Conference (IBAC), Vol.2
• Kayhan Tunalı, S.. (2020). Traces of the anatolian housing culture in the Balkans: A comparative analysis. Turkish Studies, Vol.15, No.3, pp. 1921-1940. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.42098
• Ivkovska, V. (2014). Re-inventing vernacular settlements for tourists: Can the New Macedonian Village represent true vernacular traditions? Journal of the International Society for the Study of Vernacular Settlements, Vol.3, No.2, Istanbul Technical University
• Ivkovska, V. (2020)., July. The Ottoman Era Town House in Ohrid, Macedonia: An Analysis of Typology and Construction. ISVS e-journal, Vol.7, Istanbul, Turkey.
• Nikoljski Panevski, E., & Trajkovska, D. (2018). Ss. Cyril and Methodius University in Skopje, Republic of Macedonia, Faculty of Design and Technologies of Furniture and Interior-Skopje. International Journal - Wood, Design & Technology, Vol.7, No.1, pp.31-38.
• Namicev, P., Petrevska, B., & Vuksanovic, Z. (2018). Proceedings of the International Conference held in Tršić Loznica, October 29–30, 2018. Belgrade & Loznica.
• Deroko, A. (1964). Narodna arhitektura 2. Folklorna arhitektura u Jugosaviji. Beograd: Naučna knjiga.
• Findrik, R. (1994). Narodno neimarstvo: stanovanje. Sirogojno: “Muzej staro selo”.
• Namičev, P., & Namičeva, E. (2014). Traditional city house in Northeastern Macedonia. Skopje
• Nikoloska, M. (2003). Gradskite kuḱi od 19 vek vo Makedonija (prostorna organizacija) [The urban houses of the 19th century in Macedonia (spatial organization)] (Makedonca). Skopje: Republički zavod za zaštita na spomenicite na kulturata.
• Tomovski, K. (1959-61). Za konstrukciite vo narodnata arhitektura vo Makedonija [Regarding the constructions in the folk architecture in Macedonia] (Makedonca). Zbornik na Tehničkiot fakultet – oddelen otpečatok, Vol.14, Skopje: Univerzitet vo Skopje.
• Davulcu, M. (2013). Makedonya Yörüklerinde halk mimarisi geleneği üzerine bir inceleme. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Cilt.8 Sayı.9, ss.1019-1044.