Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı Eserlerinde Yer Alan Öğretmen Karakterlerinin Öğretmen Liderliği Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 118 - 134, 31.12.2022

Yasemin Ustaoğlu Sevgili , Aykar Tekin Bozkurt

Öz

Bu çalışmada, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı eserlerinde yer alan öğretmen karakterlerinin, öğretmen liderliği davranışlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Alanyazın incelendiğinde liderliğin daha çok yöneticiler için kullanılan bir kavram olduğu görülse de, konuya eğitim araştırmaları açısından bakıldığında öğretmenler için de öne çıkan bir olgu olduğu görülmektedir. Lider öğretmenler, kayda değer öğretmenlik deneyimi olan, mesleğinde ve branşında fark yaratabilen ve paydaşlarının saygısını kazanmış kişiler olarak nitelendirilmektedir. Çalışma sürecinde, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı eserleri arasından içinde öğretmen karakteri bulunan; Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu ve Acımak, Rıfat Ilgaz’ın Hababam Sınıfı ve Fakir Baykurt’un Onuncu Köy adlı eserleri çalışma grubuna dahil edilmiştir. Bu bağlamda, bu araştırmanın Türk toplumunda ve Türk eğitim sistemi içinde görev yapan öğretmenlerin profillerini tanımak, sergiledikleri lider davranışların yazılı eserlerdeki yansımalarını görebilmek açısından faydalı olacağı düşünülmektedir. Çalışma nitel bir araştırma olarak yürütülmüştür ve doküman incelemesi yöntemine başvurulmuştur. Eserlerde yer alan öğretmen karakterlerinin; kişisel profilleri ve öğretmen liderliğine dair sergiledikleri davranışları incelenmiş ve tablolar halinde sunulmuştur. Elde edilen bulgulara dayalı yorumlar yapılmıştır. İncelenen tüm öğretmen karakterlerinin, öğretmen liderliğine ilişkin davranışlar sergiledikleri görülmüştür. Öğretmen karakterlerinin “öğrencilerin yaşamlarıyla samimiyetle ilgilenme”, “mevcut durumu kabul etmek yerine yapabileceklerinin sınırlarını test etme”, “karmaşık görevleri etkin bir şekilde organize etme” ve “topluluk aidiyeti ve onuru için hassasiyet gösterme” boyutlarında liderlik davranışlarını sıklıkla sergilediği belirlenmiştir. Çalışmanın sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen Liderliği, Türk Edebiyatı, Öğretmen Liderliği Davranışları

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Altheide, D. L. (2000). Tracking discourse and qualitative document analysis. Poetics, 27(4), 287-299.
• Baykurt, F. (2016). Onuncu Köy (8.baskı), İstanbul:Litaratür Yayınları
• Bender, M. T. (2005). John Dewey’nin Eğitime Bakişi Üzerine Yeni Bir Yorum. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 13-19. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59536/856330.
• Bhugra, D. (2003). Using film and literature for cultural competence training. Psychiatric Bulletin, 27(11), 427-428.
• Bilhan, S. (1991). Eğitim Felsefesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Bogler, R. (2001). The influence of leadership style on teacher job satisfaction. Educational Administration Quarterly, 37(5), 662-683.
• Bush, T. (2007). Educational leadership and management: Theory, policy and practice. South African Journal of Education, 27(3), 391-406.
• Can, N. (2006). Öğretmen liderliği ve engelleri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(2), 137-161.
• Carpenter, B. D. ve Sherretz, C. E. (2012). Professional development school partnerships: An instrument for teacher leadership. School-University Partnerships, 5(1), 89-101.
• Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage publications.
• Cuma, A. (2009). Edebiyat sosyolojisi ve karşılaştırmalı edebiyat bilimi sanat ve bilimin sınır ötesi etkileşimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 81-94.
• Donalek, J. G. ve Soldwisch, S. (2004). An introduction to qualitative research methods. Urologic Nursing, 24(4), 354-356.
• Firestone, W. A. (1987). Meaning in method: The rhetoric of quantitative and qualitative research. Educational Researcher, 16(7), 16-21.
• Fong, K., Mullin, J. B. & Mar, R. A. (2013). What you read matters: The role of fiction genre in predicting interpersonal sensitivity. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 7(4), 370.
• Gigante, N. A. & Firestone, W. A. (2008). Administrative support and teacher leadership in schools implementing reform. Journal of Educational Administration, 46(3), 302-331.
• Güçlü, M. (2019). Eğitim Falesefesi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Güntekin, R. N. (1922) Acımak. İstanbul: İnkilap Yayınları.
• Güntekin, R. N. (1928). Çalıkuşu. İstanbul: İnkilap Yayınları.
• Harris, A. (2003a). Teacher leadership as distributed leadership: heresy, fantasy or possibility?. School Leadership & Management, 23(3), 313-324. https://doi.org/10.1080/1363243032000112801.
• Harris, A. (2003b). Distributed leadership in schools: leading or misleading?. Management in Education, 16(5), 10-13. https://doi.org/10.1177/089202060301600504.
• Harris, A. (2005a). Teacher leadership: More than just a feel-good factor?. Leadership and Policy in Schools, 4(3), 201-219. https://doi.org/10.1080/15700760500244777.
• Harris, A. (2005b). Reflections on distributed leadership. Management in Education, 19(2), 10-12. https://doi.org/10.1177/08920206050190020301
• Harris, A. & Chapman, C. (2004). Democratic leadership for school improvement in challenging contexts. Democratic Learning: The challenge to school effectiveness, 164-178.
• Harris, A. & Muijs, D. (2002a). Teacher leadership: Principles and practice. National College for School Leadership.
• Harris, A. & Muijs, D. (2002b). Teacher leadership: A review of research. National College for School Leadership.
• Heck, R. H. & Hallinger, P. (2005). The study of educational leadership and management: where does the field stand today?. Educational Management Administration & Leadership, 33(2), 229-244. https://doi.org/10.1177/1741143205051055.
• Ilgaz, R. (1957). Hababam Sınıfı, İstanbul:Çınar Yayınları, (Baskı: 55; 2019).
• Jarvis, C. (2012). Fiction and film and transformative learning. The Handbook of Transformative Learning: Theory, Research, And Practice, 486-502.
• Katzenmeyer M. ve Moller G. (2001) Awakening the Sleeping Giant. Helping Teachers Develop as Leaders, Thousand Oaks, CA: Corwin Press.
• Keung, C. C. (2009). Revitalizing teacher leadership via bureaucratic-professional practices: A structural equation model. The Asia-Pacific Education Researcher, 18(2), 283-295.
• Kıroğlu, K. (2018). Bir meslek olarak öğretmenlik. Içinde. Ö. Demirel ve Z. Kaya (Edi.), Eğitime Giriş, (ss.357-386). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Lambert, L. (2003). Leadership redefined: an evocative context for teacher leadership, School Leadership & Management, 23(4), 421-430. https://doi.org/10.1080/1363243032000150953.
• Lashway, L. (1998). Teacher leadership. Research Roundup, 14(3), n3. https://eric.ed.gov/?id=ED419265.
• Leithwood, K., & Levin, B. (2009). Understanding and assessing the impact of leadership development. In International handbook on the preparation and development of school leaders (pp. 298-318). Routledge.
• Lewis, M., Sullivan, M. W., Stanger, C. ve Weiss, M. (1989). Self development and self-conscious emotions. Child Development, 146-156.
• Lieberman, A. (1992). Teacher leadership: What are we learning. Teachers as leaders: Evolving roles, 159-165. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED347631.pdf#page=152.
• Little, J. W. (2003). Constructions of teacher leadership in three periods of policy and reform activism. School Leadership & Management, 23(4), 401-419. https://doi.org/10.1080/1363243032000150944.
• London, M. & Smither, J. W. (1999). Empowered self‐development and continuous learning. Human Resource Management: Published in Cooperation with the School of Business Administration, The University Of Michigan and in Alliance with The Society of Human Resources Management, 38(1), 3-15.
• Marshall, M. N. (1996). Sampling for qualitative research. Family Practice, 13(6), 522-526. https://doi.org/10.1093/fampra/13.6.522.
• Maxwell, J. A. (2008). Designing a qualitative study. The SAGE handbook of applied social research methods, 2, 214-253.
• Muijs, D. & Harris, A. (2003). Teacher leadership—Improvement through empowerment? An overview of the literature. Educational Management & Administration, 31(4), 437-448. https://doi.org/10.1177/0263211X030314007
• Murphy J., (2005). Connecting teacher leadership and school improvement, Corwin Press.
• Murphy, J. (2007). Teacher leadership: Barriers and supports. In International handbook of school effectiveness and improvement (pp. 681-706). Springer, Dordrecht. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4020-5747-2_37.
• Opdenakker, R. (2006). Advantages and disadvantages of four interview techniques in qualitative research. In Forum qualitative sozialforschung/forum: Qualitative social research (Vol. 7, No. 4). https://doi.org/10.17169/fqs-7.4.175.
• Öntaş, T. (2019). Öğretmen liderliği. İçinde S. Demirdağ (Edi.), Sınıf Yönetimi, 2. baskı (ss. 292-309). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Özdemir, E. (1994). Türk ve Dünya Edebiyatı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Rahman, M. A. (1993). People's self-development. Perspectives on Participatory Action Research, 315-335.
• Seevers, B. S., Dormody, T. J. & Clason, D. L. (1995). Developing a scale to research and evaluate youth leadership life skills development. Journal of Agricultural Education, 36(2), 28-34
• Silva, D. Y., Gimbert, B. & Nolan, J. (2000). Sliding the doors: Locking and unlocking possibilities for teacher leadership. Teachers College Record, 102(4), 779-804
• Smylie, M. A. & Denny, J. W. (1990). Teacher leadership: Tensions and ambiguities in organizational perspective. Educational Administration Quarterly, 26(3), 235-259. https://doi.org/10.1177/0013161X90026003003.
• Smylie, M. A. Conley, S., & Marks, H. M. (2002). Exploring new approaches to teacher leadership for school improvement. Yearbook of the National Society for the Study of Education, 101(1), 162-188.
• Stewart, A. J. & Healy, J. M. (1989). Linking individual development and social changes. American Psychologist, 44(1), 30.
• Suri, H. (2011). Purposeful sampling in qualitative research synthesis. Qualitative Research Journal, 11(2), 63-75. https://doi.org/10.3316/QRJ1102063.
• Şekerci, R., & Karataş, S. (2020). Öğretmen lideliği eğitim programına katılan yaygın eğitim kurumları usta öğretici ve öğretmenlerinin program hakkındaki görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (53), 317-335.
• Şişman, M. (2014). Öğretim Liderliği. (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• White, A. M., ve White, B. (2016). Fantastic Teachers and Where to Find Them: Professional Development Through YA Literature. Language Arts Journal of Michigan, 31(2), 4.
• Wolf, M., Barzillai, M. & Dunne, J. (2009). The importance of deep reading. Challenging the whole child: reflections on best practices in learning, Teaching, And Leadership, 130, 21.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2015). Bir meslek olarak öğretmenlik. İçinde E. Karip (Edi.), Eğitim Bilimine Giriş (ss. 364-380). Ankara: Pegema Yayıncılık.
• York-Barr, J. ve Duke, K. (2004). What do we know about teacher leadership? Findings from two decades of scholarship. Review of Educational Research, 74 (3), 255-316. https://doi.org/10.3102/00346543074003255.
• Zinn, L. F. (1997). Supports and Barriers to Teacher Leadership: Reports of Teacher Leaders.