Belgesel Filmde Senaryo Olgusu Üzerine Tartışmalar ve Ana Akım Belgesel Film Endüstrisinde Sunum Teknikleri

Year 2024, Volume: 11 Issue: 2, 193 - 217, 09.01.2025

Döndü Özlem Dolgunyürek

Abstract

Sinema filminin varoluş sürecinin önemli aşamalarından biri senaryo yazımıdır. Senaryo yazımı, senaryonun hangi kitle iletişim aracı (radyo, sinema, televizyon gibi) için ve hangi amaçla (reklam, oyun, dizi, film gibi) yazıldığına bağlı olarak, alt türlere göre de farklılık göstermektedir. Bu doğrultuda en belirgin farklılıklardan biri belgesel film senaryosunda ortaya çıkmaktadır. Belgesel filmde genellikle senaryo yerine geçecek çeşitli sunum teknikleri kullanılmaktadır. Çünkü diğer film türlerinin önceden detaylı bir şekilde yazılabilen senaryo yapısına karşın, belgesel film senaryosunda durum farklıdır. Belgesel filmde ele alınan olaylar film çekim süresince değişiklik gösterebilir; ele alınmak istenen durumla ilgili beklenenin aksine yeni durumlar ortaya çıkabilir. Gerçekliğin bu dinamik ve doğal seyri ise belgesel filmde senaryo yazma işini zorlaştırır. Bu doğrultuda çalışmada, belgesel filmde senaryo olgusu tartışılmış ve ana akım belgesel film endüstrisinde senaryo yerine geçen sunum teknikleri literatür taraması yoluyla elde edilen veriler üzerinden incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda, belgesel sinemada senaryo yazımında izlenebilecek sabit bir yöntem olmadığı bulgulanmıştır.

Keywords

Belgesel Sinema, Senaryo, Gerçeklik, Ana Akım Belgesel Film Endüstrisi, Sunum Teknikleri

Discussions on the Script Phenomenon in Documentary Film and Presentation Techniques in the Mainstream Documentary Film Industry

Abstract

One of the important stages of the existence process of a cinema film is script writing. Script writing varies depending on the sub-genre and for which media (such as radio, cinema, television) the script is written and for what purpose (such as advertising, games, series, movies). In this regard, one of the most obvious differences emerges in the documentary film script. In documentary films, various presentation techniques are often used instead of a script. Because unlike the script structure of other film genres, which can be written in detail in advance, the situation is different in documentary film scripts. The events covered in a documentary film may change during the filming process; new situations may arise, contrary to what is expected, regarding the situation to be addressed. This dynamic and natural course of reality makes writing a script in a documentary film difficult.In this regard, in the study, the phenomenon of script in documentary film was discussed and the presentation techniques that replaced the script in the mainstream documentary film industry were examined based on the data obtained through literature review. As a result of the study, it was found that there is no fixed method that can be followed in script writing in documentary cinema.

Keywords

Documentary Cinema, Script, Reality, Mainstream Documentary Film Industry, Presentation Techniques

References

• Aaltonen, Jouko (2017) “Script as a Hypothesis: Scriptwriting for Documentary Film”, Journal of Screenwriting, C. 8 No: 1, s. 53-63, DOI: https://doi.org/10.1386/josc.8.1.55_1.
• Aksoy, Zeynep Dilara (2022) “Tretman Nedir?” (Çevrimiçi) https://www.yazabilirsin.com/post/tretman-nedir (Erişim Tarihi: 20.10.2024).
• Barman, Violet (2022) “Stages of Documentary Film Production: Analysing the Changes”, International Journal of Latest Research in Humanities and Social Science (IJLRHSS), C.05 No: 08, s.33-43.
• Barnouw, Erik (1993) Documentary: A History of the Non-Fiction Film, New York, Oxford University Press.
• Boon, Kevin Alexander (2008) Script Culture: American Screenplay, Detroit, Wayne State University Press.
• Bordwell, David & Staiger, Janet ve Thompson, Kristin (1985) The Classical Hollywood Cinema: Film Style & Mode of Production to 1960, London, Routledge.
• Bordwell, David & Thompson, Kristin (2008) Film Art: An Introduction, New York, McGraw Hill Education.
• Cereci, Sedat (1992) “Belgesel Filmde Senaryo”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Colmano, Marino (2004) “The Nature of Documentary Screenwriting”. (Çevrimiçi) http://www.screenwritersutopia.com/article/d149fb9e (Erişim Tarihi: 24.08.2024).
• Daniels, Jill (2021). “Scripting the Experimental Documentary Film: Developing the ‘Script’ for Not Reconciled”, The Palgrave Handbook of Script Development, Stayci Taylor, Craig Batty (der.) Londra, Palgrave Macmillan.
• Das, Trisha (2007) How to Write a Documentary Script, New Delhi, Public Service Broadcasting Trust. Documentary Stroytelling Toolkit (Çevrimiçi) https://www.docfilmacademy.com/signup-documentary-storytelling-toolkit (Erişim Tarihi: 09.09.2024).
• Glynne, Andy (2011) Belgeseller: ...Nasıl Yapılır, Nasıl Dağıtılır, Zeynep Mertoğlu Oğur, Nalan Işık Çeper (Çev.), İstanbul, Kalkedon Yayınları.
• Gökçe, Arda (2023) “Alternatif Senaryo Yazım Yöntemleriyle Sinematik Yaratıcılık: Costa, Diaz, Tsai, Patino, Hong ve Tahimik Örnekleri”, Filmvisio, No:1, s.229-254, DOI: https://doi.org/10.26650/Filmvisio.2023.0009.
• Günaydın, Serhat (1997) “Devrim Sanatı ve Sinemaya Etkileri”, Sinema Akımları, Deniz Derman, Serhat Günaydın, Ahmet İnam, Oğuz Onaran (der.), Ankara, Med-Campus # A126 Proje Yayınları.
• Gündeş Öngören, Simten (1991) Belgesel Filmin Yapısal Gelişimi ve Türkiye'ye Yansıması, İstanbul, Der Yayınları.
• Millard, Kathryn (2014) Screenwriting in a Digital Era, Basingstoke, Palgrave Macmillan.
• Nichols, Bill (2017) Belgesel Sinemaya Giriş, Duygu Eruçman (Çev.), İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Nichols, Bill (1991) Representing Reality: Issues and Concepts in Documentary, Bloomington, Indiana University Press.
• Öktem, Başol (2019) Senaryo Kitabı: Senaryo Yazım Teknikleri ve Film Örnekleri, İstanbul, İthaki Yayınları.
• Parsa, Alev F. (2017) “Belgesel Film Anlatısında Hikâye Anlatımı ve Senaryo Yazımı”, Belgesel Filmde Zamanın Ruhu: Belgesel Filmde Değişen Anlam ve Anlatım, Huriye Kuruoğlu, Alev F. Parsa (der.), Ankara, Detay Yayıncılık.
• Price, Steven (2013) A History of the Screenplay, Basingstoke, Palgrave Macmillan.
• Rabiger, Michael & Hermann, Courtney (2020) Directing The Documentary, London and New York, Routledge. Rosen, Philip (1993) “Document and Documentary: On the Persistence of Historical Concepts”, Theorizing Documentary, Michael Renov (der.), New York/London, Routledge.
• Rosenthal, Alan (2002) Writing, Directing, and Producing Documentary Films and Videos, Southern Illinois University Press.
• Rouch, Jean (2003) “The Cinema of the Future?”, Cine-Ethnography, Steven Feld (ed., çev.), University of Minnesota Press.
• Saunders, Dave (2018) Belgesel, Ali Nejat Kanıyaş (Çev.), İstanbul, Kolektif Yayıncılık.
• Sedano, Ignacio (2021) “The Art and Craft of Documentary Scripts” (Çevrimiçi) https://bunnystudio.com/blog/the-art-and-craft-of-documentary-scripts/ (Erişim Tarihi: 19.09.2024).
• Sinema Genel Müdürlüğü. (t.y.) Belgesel Film Yapım Desteği. (Çevrimiçi) https://sinema.ktb.gov.tr/TR-246681/belgesel-film-yapim-destegi.html (Erişim Tarihi: 14.12.2024).
• Solberg, Sebastian (t.y., a) “How to Write a Documentary Script (Step-By-Step Guide)” (Çevrimiçi) https://www.docfilmacademy.com/blog/how-to-write-a-documentary-script (Erişim Tarihi: 09.09.2024).
• Solberg, Sebastian (t.y., b). “How to Create a Compelling Documentary Treatment” (Çevrimiçi) https://www.docfilmacademy.com/blog/how-to-create-a-compelling-documentary-treatment (Erişim Tarihi: 09.09.2024).
• Vertov, Dziga (1984) Kino-Eye, University of California Press.
• Yavuz, Savaş (2024) “Belge Filmden İnteraktif Belgesele: Teknolojik Gelişmeler Bağlamında Belgeselin Değişen Estetiği”, İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, C.9 No:1, s.111-133, DOI: 10.47107/inifedergi.1419741.
• Winston, Brian (2015) “The Documentary Script as an Oxymoron?”, Journal of Screenwriting, C.6 No: 3, s.287–300, DOI: https://doi.org/10.1386/josc.6.3.287_1.