Arap Dilinde Muktezây-ı Hâl ve Önvarsayım İlişkisi

Year 2023, Issue: 59, 98 - 109, 30.06.2023

Yusuf Akyüz

https://doi.org/10.5152/ilted.2023.23313

Abstract

Önvarsayım, modern dilbilim kavramlarından olup özellikle edimbilimin ilgi alanına girmektedir. Önvarsayım, varlık sahasında olan bir şey hakkında konuşmacı veya yazar ile muhatap veya okur arasında paylaşılan örtük ve kesin bilgi olarak tanımlanmaktadır. İletişim esnasında konuşmacı, önvarsayımı hesaba katarak söylemini düzenler, dinleyici ise önvarsayımı dikkate alarak o söylemi yorumlar. Bu bağlamda iletişim tarafları arasında önvarsayımın oluşmasına zemin hazırlayan önvarsayım tetikleyicileri vardır. Bu araştırmanın amacı, modern dilbilim kavramlarından olan önvarsayımın işlevi ve tetikleyicilerinin klasik Arap dili kaynaklarında muktezây-ı hâl bağlamında tezahürlerini tetkik etmektir. Çalışmada önvarsayımın anlamını yansıtması açısından klasik Arap dilbilim kaynaklarında yapılan söylem analizleri incelenecektir. Ayrıca ilk dönem Arap dil çalışmalarından başlamak üzere bağlamın gereği olarak söylem telifinde ve anlam tespitinde bu konunun ele alınış biçimi üzerinde durulacaktır. Çalışma neticesinde erken dönem Arap dili kaynaklarında yapılan söylem analizlerinde muktezây-ı hâlin önvarsayıma bağlı anlamları haiz olduğu tespit edilmiş ve dolayısıyla erken dönem Arap dil çalışmalarında önvarsayımın işlevinin farkında olunduğu anlaşılmıştır.

Keywords

Arap Dili, Önvarsayım, Önvarsayım Tetikleyicileri, Belâgat, Muktezây-ı Hâl

The Relationship Between Presupposition and Muqtada al-Hal in Arabic Language

Abstract

Presupposition is one of the concepts of modern linguistics and is especially in the field of pragmatics. Presupposition is defined as implicit and definite information shared between the speaker or the author and the addressee or reader about something that exists. During communication, the speaker organizes his discourse using the presupposition, while the listener interprets the discourse using the presupposition. There are presupposition triggers that pave the way for the formation of presupposition between communication parties. The aim of this research is to investigate the manifestations of the function and triggers of presupposition, which is one of the modern linguistic concepts, in the context of muqtada al-hal in classical Arabic language sources. In this study, discourse analyses made in classical Arabic sciences sources will be examined in order to reflect the meaning of presupposition. Starting from the first period of Arabic language studies, the way this subject takes place in discourse and meaning determination will be emphasized as a requirement of the context . As a result of the study, in the discourse analyses made in the early Arabic language sources, it has been determined that the muqtada al-hal has meanings depending on the presupposition, and therefore, it has been understood that the function of the presupposition is aware.

Keywords

Arabic Language, Presupposition, Presupposition Triggers, Rhetoric, Muqtada al-Hal

References

• Abdurrahman b. Ahmed b. Muhammed el-Mulekkab bi Nuriddîn. Şerhu'l-Câmî ‘Alâ Fusûsi'l-Hikem. nşr. ‘Âsım İbrahim el-Keyyâlî. Beyrut: Dâru’ l-Küt übi’l- ‘İlm iyye, 2004.
• Akçakoca, Yusuf. Arap Dili Sözdiziminin Anlambilim Boyutu –Cümle Ögeleri, Kurgusu ve Anlam. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Akyüz, Yusuf. Arap Dilinde Edimbilim. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Ali, ‘Âsım Şehâde - Kasım, Osman Cemil. “el-İftirâdu’l-Müsbak Mefhûmen Tedavuliyyen fi’l-Fikri’l-Lugavî ‘inde’l-Arabi’l-Kudâmâ”. Mukârabât fi’l-Lisâniyyât ve’l-Edebiyyât Beyne’t-Taklîd ve’t-Tecdîd. ed. Muhammed Sabrî Şehrîr ve ark. 1/41-58. Malezya: IIUM Press, 2. Basım, 2015.
• Âmidî, Ebü’l-Kāsım el-Hasen b. Bişr b. Yahyâ. el-Muvâzene Beyne Şi‘r-i Ebî Temmâm ve’l-Buhturî. nşr. es-Seyyid Ahmet Sakr. 3 Cilt. Mısır: Dâru’l-Me‘ârif, 4. Basım, 1994.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdillâh b. Sehl. Kitâbu’s-Sinâ‘ateyn -el-Kitâbetu ve’ş-Şi‘r-. nşr. Ali Muhammed el-Becâvî - Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahîm. Beyrût: Mektebetu’l-Asriyye, 1986.
• Asutay, Muhammet Mücahit. Arap Anlambilimi ve Arap Anlambiliminin el-Hasâ’is’teki Temelleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Bâkûlî, Ebu’l-Hasen Nûruddîn Alî b. el-Hüseyn b. Alî el-İsfahânî. Şerhu’l-Lume‘ li’l-Esfehâni. thk. İbrâhim b. Muhammed Ebû ‘Abbâh. Suudi Arabistan: İdaratu's-Sekâfe ve'n-Neşr, 1990.
• Bublitz, Wolfram and Norrick, Neal R. “Introduction: the Burgeoning field of pragmatics”. Foundations of Pragmatics. ed. Wolfram Bublitz ve ark. 1-20. Berlin/Boston: Walter de Gruyter, 2011.
• Bussmann, Hadumod. Routledge Dictionary of Language and Linguistics. London and Newyork: Routledge, 2006.
• Caffi, C. “Pragmatic Presuppotion”. Concise Encyclopedia of Pragmatics. ed. Jacob L. Mey. 759-767. Oxford: Elsevier, 2. Basım, 2009.
• Cessâs, Ahmed b. Ali er-Râzî Ebû Bekr. Ahkâmu’l-Kur’ân. nşr. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dâr İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1992.
• Crystal, David. A Dictionary of Linguistics and Phonetics. USA/UK: Blackwell Publishing, 2008.
• Cürcânî, Ebu’l-Hasen es-Seyyid eş-Şerîf. el-Hâşiyetu ‘Ala’l-Keşşâf li’z-Zemahşerî. thk. Raşîd b. Ömer E‘radî. Beyrut: Dâru’ l-Küt übi’l -‘İlm iyye, 2012.
• Cürcânî, Ebû Bekr Abdulkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Delâilu’l-İ‘câz. nşr. Mahmûd Muhammed Şakir. Kahire: Mektebetu'l-Hanci, 1984.
• Ebû Hayyân el-Endelûsî. et-Tezyîl ve’t-Tekmîl fî Şerhi Kitâbi’t-Teshîl. nşr. Hasan Hindâvî. 14 Cilt. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1998.
• Ebû Munzir, Seleme b. Müslim el-‘Avtebî es-Suhârî. el-İbâne fi’l- Lugat i’l-‘ Arabi yye. nşr. Abdulhakîm Halife ve ark. Ammân: Vizâr etu’t -Turâ si’l- Kavmî ve’s-Sekâfe, 1999.
• Ebû ‘Ubeyd el-Bekrî, Abdullah b. Abdulaziz b. Muhammed el-Endelüsî. Semtu’l-Leâlî fi Şerh-i Emâli’l-Kâlî. nşr. Abdulaziz el-Mimanî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Küt übi’l -‘İlm iyye, ts.
• Ebû Zekeriyya, Yahya b. Ali b. Muhammed eş-Şeybânî et-Tebrîzî. Şerhu’l-Kasâidi’l-‘Aşr. Mısır: İdâra tu’t- Tibâ‘ ati’l -Münî riyye , 1352/1933.
• Esmer, Râcî. el-Mu‘cemu’l-Mufassal fi ‘İlmi’s-Sarf. Beyrut: Dâru'l-Kütü bi’l- ‘İlmi yye, 1993.
• Ezherî, Hâlid b. Abdullah. Şerhu’t-Tasrîh ‘ala’t-Tavdîh. nşr. Muhammed Bâsıl ‘Uyuni’s-Sûr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’ l-Kut ubi’l -‘İlm iyye, 1971.
• Fâkihî, Abdullah b. Ahmed. Şerhu Kitâbi’l-Hudûd fi’n-Nahv. nşr. el-Mutevellâ Ramazan Ahmed ed-Demîrî. Kâhire: Mektebetu Vehbe, 1988.
• Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-Cumel fî’n-Nahv. nşr. Fahreddîn Kabâve. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1985.
• Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-ʿAyn. thk. ʿAbdulhamîd Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’ l-Kut ubi’l -‘İlm iyye, 2003.
• Fevzân, Abdullah b. Sâlih. Delîlu’s-Sâlik ilâ Elfiyeti İbn Mâlik. 3 Cilt. Memleketi’s-Su‘ûdiyye: Dâru’l-Müslim, 1998.
• Geurts, Bart. Presupposıtıons And Pronouns. Amsterdam - Lausanne - New York - Oxford - Shannon - Singapore - Tokyo: Elsevıer, 1999.
• Hafâcî, Bân. Murâ‘âtu’l-Muhâtab fi’n-Nahvi’l-Arabî. Beyrut: Dâru’ l-Küt übi’l -‘İlm iyye, 2008.
• Hasan, Abbas, en-Nahvu’l-Vâfî. 4 Cilt. Mısır: Dâru’l-Meârif, 3. Basım, 1974.
• Hâşimî, Ahmed b. İbrahim b. Mustafa. Cevâhiru’l-Belâğa fi’l-Me‘ânî ve’l-Beyân ve’l-Bedi‘. nşr. Yûsuf es-Sumeylî. Beyrût: Mektebetu’l-‘Asriyye, 2008.
• Hatîp el-Kazvînî, Celâluddîn Ebû ‘Abdillah Muhammed b. Sadettîn b. Ömer. el-Îdâh fî ‘Ulûmi’l-Belâğa. nşr. İbrahim Şemseddin. Beyrut: Dâru’ l-Küt übi’l-‘İlm iyye, 2003.
• Hılfu'l-‘Avâdî, Es‘ad. Siyâku'l-Hal fi Kitâbi Sîbeveyh Dirâse fi'n-Nahv ve'd-Delâle. Ürdün: Dâru'l-Hâmid, 2011.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman. Sirru Sınâ‘ati'l-İ‘râb. thk. Hasan Hindâvî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2. Basım, 1993.
• İbnu’l-Enbârî, ‘Abdurrahmân b. Muhammed b. ‘Ubeydullah el-Ensârî Ebu’l-Berakât Kemâlu’d-Dîn. el-İnsâf fî Mesâili’l-Hilâf Beyne’n-Nahviyyîn “el-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn”. nşr. Cevdet Mebrûk Muhammed Mebrûk. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 2002.
• İbn Hâcip, Cemâluddîn b. Osman b. Ömer b. Ebû Bekr el-Mısrî. el-Emâlî. nşr. Fahr Salih Süleyman Kadâre. 2 Cilt. Amman: Dâr ‘Ammâr - Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1989.
• İbn Hişâm, Cemaluddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Yusuf en-Nahvî. Şerhu Şuzûri’z-Zeheb fî Ma‘rifeti Kelâmi’l- ‘Arab. nşr. Muhammed Ebû Fadl ‘Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi-Turâsi’l-‘Arabî, 2001.
• İbn Kayyim El-Cevziyye, Burhanuddin İbrahim b. Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb. İrşâdu's-Sâlik ilâ Halli Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed b. ‘Avd b. Muhammed es-Suhelî. Riyad: Edvâu's-Selef 1954.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem el-İfrîkî el-Mısrî. Lisânu’l-ʿArab. nşr. ʿAbdullâh ʿAliyyu’l-Kebîr ve ark. Kahire: Dāru’l-Meʿarif, 6 Cilt. t.y.
• İbn Medâ, Ahmed b. Abdurrahmân b. Muhammed el-Kurtubî. Kitâbü’r-Red ‘ale’n-Nuhât. nşr. Muhammed İbrahim el-Bennâ. Mısır: Dâru’l-İ‘tisâm, 1979.
• İbnu’n-Nâzım, Ebû Abdillâh Bedruddîn Muhammed b. el-İmam Cemaluddîn Muhammed b. Mâlik. Şerhu İbni'n-Nâzım 'ale Elfiyyeti İbni Mâlik. nşr. Muhammed Bâsil 'Uyûnu's-Sûd. Beyrut: Dâru’ l-Kut ubi’l -‘İlm iyye, 2000.
• İbn Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl el-Bağdâdî. el-Usûl fi’n-Nahv. nşr. Abdulhüseyn el-Fetelî. 3 Cilt. Beyrût: Muessetu’r-Risâle, 3. Basım, 1996.
• İbn Vehb el-Kâtib, Ebu’l-Hüseyn İshâk b. İbrahim b. Süleyman. el-Burhân fî Vücûhi’l-Beyân. nşr. Hafnî Muhammed Şeref. Kahire: Mektebetu’ş-Şebâb, 1969.
• İbn Ya‘îş, Muvaffaku’d-Dîn Ebi’l-Beka Ya‘îş b. Ali. Şerhu’l-Mufassal. nşr. Emîl Bedi‘ Yâkup. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’ l-Kut ubi’l -‘İlm iyye, 2001.
• İsferâyînî, Ebû İshâk ‘İsâmüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Arabşâh. el-Etval Şerhu Telhîs-i Miftâhi’l-‘Ulûm. nşr. Abdulhamîd Hindâvî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Küt übi’l -‘İlm iyye, 2001.
• 'Îyd, Muhammed. en-Nahvu'l-Musaffâ. Kahire: ‘Âlemu'l-Kütüb, 2009.
• Kaygısız, Esra Gökçen. Örgütsel Bilgelik. Konya: Eğitim Yayınevi, 2019.
• Keşk, Ahmet. en-Nahv ve's-Siyâku's-Savtî. Kahire: Dâr Garîb, 2006.
• Kıran, Zeynel - Eziler Kıran, Ayşe. Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayınları, 2001.
• Kızılkaya, Yakup. Arapçada Şart Üslubu Yapısal ve Anlamsal Analiz. Ankara: İlâhiyât, 2020.
• Kryk-Kastovsky, B. “Legal Pragmatics”. Concise Encyclopedia of Pragmatics. ed. Jacob L. Mey. 513-519. Oxford: Elsevier, 2. Basım, 2009.
• Kureşî, Ebî Zeyd Muhammed b. Ebi'l-Hattâb. Cemheratu Eş'âri'l-Arab fi'l-Câhiliyye ve'l-İslâm. thk. Ali Muhammed el-Becâvi. Kahire: Nehdatu Mısr, 1981.
• Levinson, Stephen. Pragmatics. New York - USA: Cambridge University Press, 1983.
• Mey, Jacob L. Pragmatics -An Introduction-. USA: Blackwell, 2001.
• Muberrid, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezid. el-Muktadâb. nşr. Muhammed ‘Abdulhâlik ‘Azîme. 4 Cilt. Kahire: el-Lecnetu İhyâi ’t-Tu râsi’ l-İsl amî, 1994.
• Muberrid, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezid. el-Kâmil fi’l-Luğâ ve’l-Edeb. nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1997.
• Nâzıru’l-Ceyş, Muhibbuddîn Muhammed b. Yusuf b. Ahmed. Şerhu’t-Teshîl el-Müsemmâ Temhîdu’l-Kavâ‘id bi Şerhi Teshîli’l-Fevâid. nşr. Ali Muhammed Fâhir ve ark. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2007.
• Oktoma, Erwin - Mardiyono, Styfanus. “The Analysis of Presupposition in The Short Stories of Silvester Goridus Sukur”. Journal of English Education 2/1 (December 2013), 73-83.
• Radî el-Esterâbâdî, Radıyyüddîn Muhammed b. el-Hasen el-Esterâbâdî. Şerhu’r-Radî ‘ale’l-Kâfiye. nşr. Yusuf Hasan Ömer. 4 Cilt. Libya: Câmi'atu Kâr Yunus, 3. Basım, 1996.
• Radî el-Esterâbâdî, Radiyyuddîn Muhammed b. Hasan. Şerhu Kâfiyet-i İbni’l-Hâcib. nşr. Emîl Bedi‘ Yakub. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’ l-Kut ubi’l -‘İlm iyye, 1971.
• Sîbeveyh, ‘Amr b. Osman b. Kamber Ebû Bişr. el-Kitâb. nşr. Abdusselâm Muhammed b. Harun. 4 Cilt. Kâhire: Mektebetu’l-Hancı, 3. Basım, 1988.
• Sîrâfî, Ebû Saîd Hasan b. Abdullah b. el-Merzubânî. Şerhu Kitâbi Sîbeveyh. nşr. Ahmed Hasan Mehdelî - Ali Seyyid Ali. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’ l-Kut ubi’l -İlmiyye, 2008.
• Subkî, Behâuddîn. ‘Arûsu’l-Efrâh fi Şerhi Telhîsi’l-Miftâh. thk. Abdulhamîd Hindâvî. 2 Cilt. Beyrut: el-Me ktebe tu’l- ‘Asri yye, 2003.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr. Hem‘u’l-Hevâmi‘ Şerhu Cem‘il-Cevâmi‘. nşr. Ahmed Şemsuddîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’ l-Küt übi’l -‘İlm iyye, 1998.
• Süheylî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Ahmed. Netâʾicu’l-Fikr fi’n-Nahv. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd - Ali Muhammed Muavvez. Beyrut: Dâru’ l-Kut ubi’l -‘İlm iyye, 1992.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-Beyân ʿan Teʾvîli Âyi’l-Kurʾân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hecr, 2001.
• et-Tarâbulsî, İbn Abdilhak el-‘Umeriyyî, Durer u'l-F erâid i'l-M üstah sene fî Şerh-i Manzûmeti ibni'ş-Şıhne (fi ‘Ulûmi’l-Meânî ve’l-Beyân ve’l-Bedi‘). thk. Süleyman Hüseyin el-'Umeyrât. Beyrut: Dâr İbn Hazm, 2018.
• Teftâzânî, Sa‘duddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer. Muhtasaru’l-Me‘ânî. nşr. el-Hind Mahmud Hasan. 2 Cilt. Pakistan Karaçi: Mektebetu’l-Buşra, 2010.
• Tehânevî, Muhammed Ali. Mevsû‘atu Keşşâfi İstılâhâti’l-Fünûn ve’l-‘Ulûm. nşr. Rafîku’l-‘Acem. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu Lübnân Nâşirûn, 1996.
• Thoyyibah, Luthfiyatun. “Presupposıtıon Trıggers: A Comparatıve Analysıs Between Oral News And Wrıtten Onlıne News Dıscourse”. Journal of Applied Linguistics and Literary 1/2 (September 2017), 10-23.
• Uteybî, Abdulkerim Ka‘îd. “el-İftirâdu’l-Müsbak Beyne’t-Turâsi’l-Arabî ve’-L isâni yyâti ’l-Ha dîse” . Cusûr 8 (Ocak 2021), 231-260.
• Vardar, Berke ve ark. Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1980.
• Vehdân, ‘Amr Hâtır. Zâhir atu’l -İfti râdât u’l-M usbek a ‘İnde ’n-Nu hhâti ’l-‘A rab. Kuveyt: Câmi‘atu’l-Kuveyt, 2018.
• Yule, George. Pragmatics. Hong Kong: Oxford University Press, 1996.
• Yule, George. et-Tedâvuliyye Pragmatics. çev. Kusay el-Attâbî. Lübnan: Arab Scientific Publishers, İnc. S.A.L. 2010.
• Yurttaş, Tahsin. Arap Dilinde İʻrâb-Anlam İlişkisi. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer. el-Mufassal fî San‘ati’l-İ‘râb. thk. Ali bû Mulhem. Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1993.