İş Sözleşmesinin İkale İle Sona Ermesi

Year 2023, Volume: 10 Issue: 2, 383 - 414, 25.12.2023

Cansu Kulaç

Abstract

Mevzuatımızda düzenlenmeyen ikale sözleşmesi, uygulamada işverenler tarafın-dan, işçinin iş güvencesi hükümlerinden faydalanmasını engelleme amacıyla sıklıkla başvurulan, iş sözleşmesini sona erdirme hallerinden biridir. Temelini sözleş-me özgürlüğü ilkesinden almaktadır. İşçi ve işveren bu ilke çerçevesinde karşılıklı, birbirine uygun irade beyanları ile iş sözleşmesini sona erdirebilirler. İkale kapsamında her ne kadar karşılıklı birbirine uygun irade beyanları aranmaktaysa da işçinin işverenden sosyal ve ekonomik yönden daha zayıf olması sebebiyle, işçi kimi zaman işini kaybetme, kimi zaman ise işçilik haklarından yoksun kalma korkusuyla iradesini tam olarak yansıtamamaktadır. Bu bağlamda, Yargıtay ve doktrin uyarınca ikale sözleşmesinin geçerli olabilmesi için makul yarar ölçütünün yerine getirilmiş olması gerekir ve bu doğrultuda işçinin makul yararının sağlanmadığı hallerde, ikalenin geçersizliği gündeme gelir. Ancak, ikale ile ilgili mevzuatımızda bir düzenleme olmadığından ve başkaca kurumlarla da benzerlik gösterdiğinden iş hukuku kapsamında iş sözleşmelerine olan etkisini değerlendirmek, sözleşme taraflarının menfaatini sağlamak açısından oldukça önemlidir. Bu sebeple çalışmamızda ilk olarak ikale sözleşmesinin tanımı ve hukuki niteliği anlatılacak, daha sonra benzer kurumlarla karşılaştırılarak ikalenin iş sözleşmesine etkisi değerlendirilecek ve son bölümde, de lege ferenda olarak ikale sözleşmesine ilişkin bilgi verilerek, olan ve olması gereken hukuk bağlamında Türk İş Hukukunda ikalenin iş sözleşmesine etkisi anlatılmaya çalışılacaktır.

Keywords

İkale, iş hukuku, iş sözleşmesi, makul yarar, sözleşme özgürlüğü

Termination of Employment Agreement with Mutual Rescission

Abstract

The mutual rescission agreement, which is not regulated in our legislation, is the termination of an employment contract that is frequently used by employers in order to prevent the employee from benefiting from the provisions of job security. It is based on the principle of freedom of contract. Within the framework of this principle, the worker and the employer may terminate the employment contract with their mutual consent. In line with the principle of the Labor Law to protect the worker, who is in a weaker social and economic situation than the employer, the Supreme Court and the doctrine have brought a reasonable benefit criterion and the principle that the rescission will be invalid in cases where the reasonable benefit of the worker is not provided has become established. Since the mutual rescission agreement is similar to other institutions, it is very important to evaluate its effect on employment contracts in order to ensure the interests of the contracting parties. For this reason, in our study, after explaining the definition and legal nature of the mutual rescission agreement, it will be compared with similar institutions and the effect of the mutual rescission agreement on the employment agreement will be evaluated.

Keywords

Mutual rescission, labor law, employment contract, freedom of contract, reasonable interest

References

• Akıncı, Şahin, Borçlar Hukuku Bilgisi Genel Hükümler, Sayram Yayınları, Konya, 2021.
• Akyiğit, Ercan, Bireysel İş Hukuku Ders Kitabı, 2.Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Alp, Mustafa, “İş Hukukunda İkalenin (Bozma Sözleşmesi) Geçerlilik Koşulları”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Yargı Kararları ve İncelemeleri Dergisi, Cilt 5, Sayı 17, 2008, 27-46.
• Alpagut, Gülsevil, “İş Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin Sözleşmesel Kayıtlar ve Sözleşmenin Tarafların Anlaşmasıyla Sona Ermesi (İkale Sözleşmesi)”, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku 11. Toplantıları, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2008, 19-52. (İkale Sözleşmesi)
• Alpagut, Gülsevil, "İşçinin Sadakat Borcu ve Türk Borçlar Kanunu ile Getirilen Düzenlemeler”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 25, 2012, 25-34. (İşçinin Sadakat Borcu)
• Alpagut, Gülsevil, “Yargıtay Kararları Işığında İş Güvencesi ve Çalışma Koşullarında Esaslı Değişiklik”, Bankacılar Dergisi, Sayı 65, 2008, 89-110.
• Arslan Ertürk, Arzu, Türk İş Hukukunda İşçinin Sadakat Borcu, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2010. Astarlı, Muhittin, “İkale İçeriğinde Yer Alan İbra Hükümlerinin Geçerliliği Sorunu”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 34, 2016, 41-46.
• Astarlı, Muhittin, İş Hukukunda İkale (Bozma Sözleşmesi), 2. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016. (İş Hukukunda İkale)
• Avcı, Mehmet Özgür “İrade Bozukluğu Hallerinden Korkutmanın Hukuka Aykırılığı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırmaları Dergisi, Cilt 27, Sayı 1, 2021, 642-657.
• Aydoğdu, Murat; Kahveci, Nalan, Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 5. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Başbuğ, Aydın; Yücel Bodur, Mehtap, İş Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2012. Çalık, Şefik, İş Sözleşmesinin Feshi ve İş Güvencesi, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• Çelik, Nuri; Caniklioğlu, Nurşen; Canbolat, Talat; Özkaraca, Ercüment, İş Hukuku Dersleri, 35. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Dauth, Christine; Kruppe, Thomas; Stephan, Gesine; Weber, Enzo, “Qualifizierungschancen und Schutz in der Arbeitslosenversicherung”, IAB-Stellungname, ISSN 2195-5980, 2018, 1-27.
• Demir, Fevzi; Demir, Gönenç, “İşçinin Sadakat Borcu ve Uygulaması”, Kamu İş Hukuku Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 2009, 1-37.
• Develioğlu, Murat, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 22. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Duman, Berna, Türk İş Hukukunda İkale, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• Dursun, Yonca, “İş Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu Kapsamında İşçinin İşgörme ve Rekabet Etmeme Borcu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, Cilt 19, Özel Sayı, 2017, 2409-2449.
• Ekonomi, Münir, “İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesinde Tarafların Anlaşması, İbraname ile İş Güvencesi Davasından Feragat ve Sulh”, Legal İş Hukukuna ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Yargı Kararları ve İncelemeleri Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2006, 29-47.
• Elmas, Serkan, “Türk İş Hukukunda İkale", Kamu İş Hukuku Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 2009, 85-106.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayınları, 24. Bası, Ankara, 2019. (Borçlar Genel)
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 9. Bası, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2021. (Borçlar Özel)
• Eren, Fikret, “İsimsiz Bazı Sözleşme Türleri”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, 2015, 67-129.
• Ertürk, Şükran, İş Hukuku Dersleri Bireysel İş Hukuku, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Ertürk, Şükran; Erkanlı, Betül, “İş Sözleşmesinin Fesih Dışında Sona Erme Sebepleri”, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Cilt 9, Sayı 91, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014, 45-58.
• Eyrenci, Öner; Taşkent, Savaş; Ulucan, Devrim; Baskan, Esra, İş Hukuku, 10. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Gerek, Hasan Nüvit, “İş Sözleşmesinin İkale Sözleşmesi ile Sona Ermesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı 4, 2011, 43-58.
• Gümüş, Mustafa Alper, Türk-İsviçre Borçlar Hukukunda İbra Sözleşmesi, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• Güneş, Volkan; Hacoğlu, Arzu, “The Requirements For Entitlement to Unployment Benefit”, Research Journal of Business and Management, Cilt 5, Sayı 4, 262-270.
• Güzel, Ali, “İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı”, Yargıtay Bölge Adliye Mahkemeleri’nin İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2019-2020, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021
• Güzel, Ali, “İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Sonuçları (Eleştirel Bir Yaklaşım)”, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Akademik Forumu, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2014. (Sona Ermenin Sonuçları)
• Güzel, Ali; Ugan Çatalkaya, Deniz, “İş Sözleşmesinin Uygulanmasında ve İşverenin Yönetim Yetkisinin Sınırlanmasında Dürüstlük (Objektif İyiniyet) Kuralının İşlevi Üzerine”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 20, Sayı 1, 2014, 17-66.
• Hatemi, Hüseyin; Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 5. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2021.
• Hekimler, Alpay, “Alman İş Hukukunda İş Sözleşmesinin Tarafların Anlaşması -İkale- Yoluyla Sonlandırılması”, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Cilt 16, Sayı 61, 2019, 23-28.
• Heper, Hande, İş İlişkisinde İşçinin İradesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana Bilim Dalı, İstanbul, 2021.
• İnan, Ali Naim; Yücel, Özge, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• İspenoğlu, Fatma, Türk İş Hukukunda İkale Sözleşmesi ve Yargıtay Uygulaması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana Bilim Dalı, 2014.
• Kabakçı, Mahmut, “Sözleşme Özgürlüğü ve İkale”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 25, 2012, 123-137.
• Karaç, Serkan-Taylan, “Türk İş Hukuku Bağlamında İkale Sözleşmelerinin Geçerlilik Ölçütleri ve ‘Makul Yarar’ Kavramı”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı 50, 2022, 385-416. (Makul Yarar)
• Karaç, Serkan-Taylan, Türk İş Hukukunda İkale (Bozma) Sözleşmeleri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Kayık-Aydınalp, Aslıhan, “Çalışma Belgesinin İçeriği”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 26, Sayı 1, 2020, 257-277.
• Keser, Hakan, “6098 Sayılı Kanun’a Göre Rekabet Yasağı”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 24, 2011, 88-106.
• Kılıçoğlu, Mustafa, İlke Karaları Işığında İş Hukuku Temel Kavramlar, Turhan Kitabevi, Ankara, 2009.
• Kılıçoğlu, Mustafa; Şenocak, Kemal, İş Kanunu Şerhi, 3. Bası, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• Laçiner, Vedat, “Yeni İş Arama İzni”, Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt 10, Sayı 19, 2012, 1-30.
• Manav, Eda, “İş Hukukunda Rekabet Yasağı Sözleşmesinin Geçerlilik Koşulları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 87, 2010, 322-363.
• Melekoğlu-Keser, Burcu, İkale ve İbra Sözleşmeleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi; Astarlı, Muhittin; Baysal, Ulaş, İş Hukuku Ders Kitabı Bireysel İş Hukuku, Cilt:1., 6. Bası, Lykedion Yayınları, Ankara, 2022.
• Narçin-Tosun, Zelal, “İş Sözleşmelerinde Şekil Şartı”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 10, Sayı 107, 2015, 14-26.
• Narmanlıoğlu, Ünal, Ferdi İş İlişkileri 1, 5. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Özdemir, Erdem, “İkale ve Alternatif Bir Öneri Olarak Sulh Sözleşmesi”, Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası Dergisi, Cilt 3, Sayı 3, 2013, 32-51.
• Özyörük, Hasan Ali, İkale Sözleşmesi, 2. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• Reisoğlu, Safa, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınları, 24. Bası İstanbul 2013.
• Sarıhan, Banu Bilge, “Türk Borçlar Hukukunda ve İş Hukukunda İbranın Hukuki Boyutu”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, 2020, 99-119.
• Senyen-Kaplan, Tuncay, Bireysel İş Hukuku, 11. Bası, Gazi Kitabevi, Ankara, 2020.
• Serozan, Rona, Medeni Hukuk, Genel Bölüm, Kişiler Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Sever, Hatice, “Türk İş Hukukunda İkale Sözleşmesi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 23, 2011, 81-92.
• Sevimli, Ahmet, “İş Hukukunda Ibra ve İkale Sözleşmelerinin Geçerlilik Koşulları Konusundaki Gelişmeler”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 14, 2009, 84-107.
• Sümer, Haluk Hadi, İş Hukuku, 26. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Süzek, Sarper, İş Hukuku, 22. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• Süzek, Sarper, “Yeni Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde İşçinin Rekabet Etmeme Borcu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 72, Sayı 2, 2014, 457-468. (Rekabet)
• Tercier, Pierre; Pichonnaz, Pascal; Develioğlu, Murat, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2016.
• Turan, Gamze, “İşverenin Alacaklı Sıfatı ile Temerrüdü ve Hukuki Sonuçları”, TÜHİS, Cilt 21, Sayı 5-6, 2008, 18-30.
• Ugan-Çatalkaya, Deniz, “İş Sözleşmesinin Geçerli Nedenle Feshinden Sonra Yapılan Sulh Sözleşmesi ve Yargıtayın Konuya İlişkin Kararının Değerlendirilmesi”, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, 2014, 457-467.
• Yavuz, Cevdet, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 11. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• Yavuz, Nihat, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Şerhi Cilt: 1, 2. Bası, Adalet Yayınevi, İstanbul, 2015.
• Yürekli, Sabahattin, Türk Borçlar Kanununa Göre Hizmet Sözleşmesinin Sona Ermesi, 3. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.