Nefret Söyleminin Medyada İnşası: Suriyeli Göçmenler Üzerinden Sözcü Gazetesi Örneği

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 17, 341 - 356, 31.12.2022

Mehmet Ali Göngen

https://doi.org/10.56133/intermedia.1170746

Öz

Bu çalışmanın amacı nefret söyleminin medyada nasıl inşa edildiğini açıklamaktır. Nefret söyleminin üretilmesi ve yaygınlaştırılmasında medya önemli bir araç konumundadır. Medya aracılığıyla üretilen her türlü ayrımcı ve dışlayıcı söylemsel pratikler bir yandan nefret söyleminin yaygınlaşmasına sebep olurken diğer yandan nefret söyleminin toplum içinde kanıksanmasına da neden olmaktadır. Nefret söylemi özellikle toplumsal, siyasal, ekonomik krizler döneminde daha çok tedavüle sokulurken hedef gösterilen grup bütün olumsuzlukların müsebbibi olarak kodlanmaktadır. Bu bağlamda bu çalışma bir nitel araştırma yaklaşımı olan söylem analizi yöntemi ile hazırlanmıştır. Veriler, 2021 yılından başlayarak Türkiye’de seyreden yüksek enflasyon ve döviz kuru döneminde Sözcü Gazetesinin Suriyeli göçmenlerle ilgili yaptığı internet üzerinden ulaşılabilen ekonomik içerikli haberlerden toplanmıştır. Sözcü gazetesinin iktidara muhalif bir gazete olması seçilmesinde etkili olmuştur. Çalışmanın özellikle ekonomik içerikli haberlerde nefret söyleminin nasıl kullanıldığını incelemesi bakımından özgün olduğu düşünülmektedir.
Çalışmada, incelenen dönem itibariyle, Sözcü Gazetesinin toplumda oluşan ekonomik kaygıları Suriyeli Göçmenlerin günlük ekonomik faaliyetleri üzerinden tahrik ettiği ve onları bu ekonomik durumun sorumlusu olarak gösterdiği görülmüştür. Sözcü Gazetesi bu haberlerde hedef kitleye karşı hikâyeler oluştururken, hikâyelerde referanslar ve saygın kaynaklara başvurarak haberlerini güçlendirmeye çalışmıştır. Ancak, zaman zaman haberin başlığı ile içeriğinde kullanılan referansların söylemleri örtüşmemiştir. Genellemelerin sıkça kullanıldığı haberlerde ekonomik durumun sebeplerine değinmeden Suriyeliler hedef gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nefret Söylemi, Eleştirel Söylem Analizi, Suriyeli Göçmenler, medya, Sözcü Gazetesi

The Construction of Hate Speech in The Media: The Case of Sözcü Newspaper Over Syrian Migrants

Öz

The purpose of this research is to explain how hate speech is constructed in the media. The media has a crucial role in the creation and spread of hate speech. All forms of discriminatory and exclusionary discursive practices propagated through the media, on the one hand, contribute to the spread of hate speech, but on the other hand, lead to the normalization of hate speech in society. While hate speech is increasingly prevalent, particularly during social, political, and economic crises, the targeted group is labelled as responsible for all the negativities. This study was prepared using the discourse analysis method, which is a qualitative research strategy. The data was obtained from Sözcü Newspaper's economic news regarding Syrian migrants, which were circulated during Turkey's high inflation and exchange rate period beginning from 2021 and can be accessed online. The fact that Sözcü was a dissident newspaper influenced its selection for the study’s purpose. The study is seen as distinctive in terms of investigating how hate speech is used, particularly in news with economic content.
The findings of the study demonstrate how Sözcü Newspaper provoked economic concerns in the society by highlighting the daily economic activities of Syrian migrants and holding them accountable for the current economic conditions. Sözcü Newspaper attempted to reinforce its news by referring to references and trustworthy sources in the articles while creating stories against the target group in this news. However, the title of the news and the discourses of the references used in its content did not always overlap. Syrians are targeted in the news, where broad generalizations are frequently used, without any mention of the reasons for the economic situation.

Anahtar Kelimeler

Hate Speech, Critical Discouse Analysis, Syrian Migrants, Media, Sözcü Newspaper

Kaynakça

• Bauman, Z. (2017). Sosyolojik Düşünmek, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Binark, M. (2010). “Nefret Söyleminin Yeni Medya Ortamında Dolaşıma Girmesi ve Türetilmesi”, Yeni Medyada Nefret Söylemi, Ankara: Kalkedon Yayınları
• BM Mülteciler Yüksek Komiserliği Türkiye Temsilcisi, Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme, https://www.multeci.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/1951-Cenevre-Sozlesmesi-1.pdf, Erişim Tarihi: 12.02.2022.
• Bulut S. ve Yaylagül L. (2004). Türkiye’de Yazılı Basında Yargıtay ve Mafya İlişkilerine Yönelik Haberler, İletişim Degisi, (19),119-42.
• Burton, G.,(2008). Görünenden Fazlası: Medya Analizine Giriş, İstanbul, Alan Yayıncılık.
• Canyurt, D. (2018). Kazananı Olmayan Savaş, “Suriye İç Savaşı”: Neden Bitmedi, Barış Nasıl Gelebilir?, Uluslar arası Yönetim, İktisat ve İşletme Dergisi, 14(4),2018.
• Council Of Europe Committee Of Ministers, Recommondation; No. R. (97)20, (1997). Of The Committee Of Ministers To Member States On Hate Speech.
• Dahl, R.A., (2008). Demokrasi ve Eleştirleri (İçinde: Reyhan Sunay), İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu.
• Dirini, İ. (2010). Okur Yorumlarıyla Yeniden Üretilen Nefret Söylemi, T. Çomu (Ed.), Yeni Medyada Nefret Söylemi içinde, İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Domazeti, R. (2020). Suriye’de İnsani Durum. İnsamer Araştırma, 130.
• Euronews, (2021). Türkiye’de Milli Gelir İlk Defa 7 Yıl Üst Üste Geriledi. https://tr.euronews.com/2021/10/25/ turkiye-de-kisi-bas-na-milli-gelir-ilk-kez-7-y-l-ust-uste-azald (Erişim Tarihi: 25.10.2021).
• Evci, M. (27 Aralık 2021). AKP’nin kalesinde acı tablo! Yerli kapatıyor, Suriyeli açıyor, Sözcü gazetesi, Erişim adre- si: https://www.sozcu.com.tr/2021/ekonomi/akpnin-kalesinde-aci-tablo-yerli-kapatiyor-suriyeli-aciyor-6852606/ (Erişim tarihi: 15.04.2022).
• Fower, R. (1991). Language In the News, Discourse and Ideology in the Press, London: Routledge.
• Foucault, M. (1987). Söylem Düzeni, Turan Ilgaz (çev), Hil Yayınları, İstanbul.
• Gee, J. P. (2011). An Introduction to Discourse Analysis: Theory and Method, Third Edition, Routledge Press, New York.
• Gerbner, G. (2013) Television: The new state Religion? A Review of General Semantics, 70(4), 462-467.
• Girgin, A. (2003). Yazılı Basında Haber ve Haber Etiği. İstanbul: Inkılap Yayıncılık.
• Gomian, D., & Harris, D. (1998). Düşünce, İnanç, Vicdan ve İfade Özgürlüğü, Orhan Kemal Cengiz (Çev.), İstanbul: Belge Yayınları.
• Göngen, M.A. (2022). Medya İletişim ve Örgütsel Davranış, Aslı Yapar Gönenç, Çağla Kaya İlhan (ed.), Ankara: Nobel Yayınları.
• Heinrich Böll Stiftung, Türkiye’deki Sığınma Mevzuatı ve Politikalarına İlişkin Rapor, https://tr.boell.org/sites/default/files/2019-12/ASYLUM%20TR-S.pdf, Erişim Tarihi: 12.02.2022.
• Hrant Dink Vakfı, Medyada Nefret Söyleminin İzlenmesi, https://hrantdink.org/tr/asulis/faaliyetler/projeler/medyada-nefret-soylemi/256-medyada-nefret-soyleminin-izlenmesi Erişim Tarihi: 15.02.2022.
• Karaduman, S. (2017). Eleştirel Söylem Çözümlemesinin Eleştirel Haber Araştırmalarına Katkısı ve Sunduğu Pers- pektif, Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 4(2), 31-46.
• Kaya, B. (2 Ağustos 2021). Suriyeliler sanayide değil para kuyruğundalar, Sözcü gazetesi, Erişim adresi:https://www. sozcu.com.tr/2021/gundem/suriyeliler-sanayide-degil-para-kuyrugundalar-6569511/ (Erişim tarihi:15.04.2022).
• Kaya, A. ( 5 Ağustos 2021,). Her 10 Suriyeli mülteci 6 Türk’ü İşsiz Bıraktı, Sözcü gazetesi, Erişim adresi: https://www. sozcu.com.tr/2021/ekonomi/her-10-suriyeli-multeci-6-turku-issiz-birakti-6575518/ ( Erişim tarihi: 15.04.2022).
• Keane, J. (1991). Medya ve Demokrasi, (Çev: Haluk Şahin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Medya Ajans, 7-13 Mart 2022 Gazete Tiraj Raporu, https://www.medyajans.com/gazete-tirajlari.html, Erişim Tarihi: 24.03.2022.
• Miş, N.(2011). Ortadoğu Yıllığı 2011, Suriye, Ormer, Sakarya Üniversitesi
• Mülteciler Derneği, (2021). “Türkiye’de Suriyeliler Sayısı, Kasım 2021” https://multeciler.org.tr/turkiyedeki-suriyeli-sayisi/?gclid=Cj (Erişim Tarihi:25.11.2021)
• Mülteciler Derneği, (2021). “Suriyeliler Devletten Maaş Alıyor mu?”, 28 Temmuz 2021, https://multeciler.org.tr/suriyeliler-devletten-para-aliyor-mu/ (Erişim Tarihi: 25.11.2021)
• Olay Türk TV, 30 Dakika Programı, https://www.facebook.com/watch/live/?ref=watch_permalink&v=3140836986151016, Erişim Tarihi: 20.03.2022.
• Özen, Y& Gül, A. (2010). Sosyal ve Eğitim Bilimleri Araştırmalarında Evren-Örneklem Sorunu, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (0)15, 394-422.
• Özer, Ö. (2012). Teun Van Dijk Örneğinde Eleştirel Söylem Çözümlemeleri, (Edt:Ö. Özer), Haberi Eleştirmek, Konya: Literatürk.
• Öztürk, S. (9 Eylül 2021). Suriyelilere yapılan yardım Türk vatandaşlarına yapılmıyor, Sözcü gazetesi, Erişim adresi: https://www.sozcu.com.tr/2021/gundem/suriyeliye-yapilan-yardim-turk-vatandasina-yapilmiyor-6638898/ (Eri- şim tarihi: 15.04.2022).
• Palmer, R.E. (2008). Harmenötik, İbrahim Görener (çev), Ağaç Kitapevi Yayınları, İstanbul.
• Parekh, B. (2006) Hate Speach: Is tehere A Case For Banning? Public Policy Research, 12(4), 213-224.
• Poyraz,Y. (2012). Suriyeli Mültecilerin Geçici Korunması ve Uluslararası Mülteci Hukuku, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:20, Sayı,2, ss, 53-69,
• Sözen, E. (2017). Söylem, Belirsizlik, Mübadele Bilgi/Güç Refleksivite, Profil Kitap, İstanbul.
• Sözer, E. (15 Mart 2022). Hatay adım adım Suriye’ye gidiyor, Sözcü gazetesi, Erişim adresi: https://www.sozcu. com.tr/2022/gundem/hatay-adim-adim-suriyeye-gidiyor-7011127/ (Erişim tarihi: 15.04.2022).
• Toruk, İ. ve Sine, R. (2012). Haber Söylem Üretimindeki İdeolojik Etki, Wikileaks Haberleri, Türkiye Araştırmaları Dergisi, (31), 351-378.
• Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi, https://www.tgc.org.tr/bildirgeler/t%C3%BCrkiye-gazetecilik-hak-ve-sorumluluk-bildirgesi.html, Erişim Tarihi: 22. 03. 2022.
• Van Dijk T. A. (1988). News as Discourse. Hillsdale, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Van Dijk, T. A. (2007). Bir Söylem Olarak Haberin Disiplinler Arası Çözümlenmesi, Ataber Ü. (Çev.), Medya Metinleri Çözümlemek İçerik, Göstergebilim ve Söylem Çözümleme Yöntemleri, içinde, Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Van Dijk, T. A. (2009). Society and Discourse: How Social Contexts Influnce Text and Talk, Cambridge: Cambridge University Press.
• Yılmaz,S.,H.(2013) Siyasal Nefret Söylemi ve Medya, Haberden Söyleme Kısa Bir Yolculuk, Konya: Literatürk.