İDARENİN KOLLUK YETKİLERİ KAPSAMINDA TRAFİK İHLALLERİNİN ELEKTRONİK DENETLEME SİSTEMLERİ İLE TESPİTİ

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 358 - 371, 31.12.2024

Zehra Karakuş Işık , Kamile Türkoğlu Üstün

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1555453

Öz

Elektronik denetleme sistemleri, kuruldukları yerlerde trafikteki araçları denetleyen ve kural ihlali yapan araçları tespit ederek araç bilgilerine erişebilen bütünleşmiş bilişim teknolojileri içeren bir sistemdir. Sistem, ihlal halinde idari veri tabanlarına erişerek araç sahibi bilgilerine ulaşmakta ve bu bilgileri emniyet müdürlüklerine yollayarak, araç sahipleri hakkında trafik idari para cezaları tesis edilmesini sağlamaktadır. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nda, elektronik denetleme sistemlerinin belediyeler veya sermayesinin tamamı belediyelere ait şirketler tarafından kurulabileceği veya belediyelerce hasılat paylaşımı yoluyla özel hukuk kişilerine kurdurulabileceği öngörülmüştür. Böylece özel hukuk kişilerine genel idari kolluk yetkileri devredilmiştir. Ayrıca Emniyet Genel Müdürlüğü, sistemler vasıtasıyla kesilen trafik cezalarından elde edilen geliri belediye ve özel hukuk kişileriyle paylaşmaktadır. Yapay zekâ sistemleriyle donatılan bu sistemler, kişisel verileri işlemekte ve ihlal tespitini otomatik olarak gerçekleştirmektedir. Çalışmada kişi hak ve özgürlükleriyle doğrudan ilgili olan elektronik denetleme sistemlerine ilişkin mevzuat ve emsal Anayasa Mahkemesi kararları incelenecek sonrasında otomatikleştirilmiş idari işlemler ve elektronik denetleme sistemlerinin amacına yönelik tartışmalara yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

İdari Kolluk, Trafik İdari Para Cezası, Elektronik Denetleme Sistemleri, Otomatikleştirilmiş İdari İşlemler, Hasılat Paylaşımı

DETECTION OF TRAFFIC VIOLATIONS WITH ELECTRONIC SURVEILLANCE SYSTEMS AS PART OF ADMINISTRATIVE LAW ENFORCEMENT POWERS

Öz

Electronic surveillance systems comprise integrated information technologies that inspect vehicles in traffic, enabling access to vehicle information by detecting violations. In the event of an infraction, the system accesses administrative databases to obtain vehicle owner information and forwards this data to security directorates to impose traffic fines on vehicle owners. Law No. 2918 on Road Traffic permits municipalities or municipalities’ companies to install electronic surveillance systems, or to do so through revenue sharing with private law persons. Thus, general administrative law enforcement powers are delegated to private law persons. The General Directorate of Security shares the revenue generated from traffic fines issued through its systems with municipalities and private law persons. These systems are equipped with artificial intelligence that processes personal data and detects violations automatically. In this study, the legislation and precedent Constitutional Court decisions on electronic surveillance systems, which are directly related to the rights and freedoms of individuals, will be analysed, and then, discussions on the purpose of automated administrative act and electronic surveillance systems will be included.

Anahtar Kelimeler

Administrative Law Enforcement, Traffic Administrative Fine, Electronic Surveillance Systems, Automated Administrative Transactions, Revenue Sharing.

Kaynakça

• AKBURAKCI, Necip Fazıl: Kamu Düzeni Açısından Yapay Zekâ, Adalet Yayınevi, Ankara 2023.
• AKYILMAZ, Bahtiyar/SEZGİNER, Murat/KAYA, Cemil: Türk İdare Hukuku, 15. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara 2022.
• ARSLAN, Çetin/ÖZEL, Kadir Can: “Karayollarında Hız Sınırı Uygulamasının Düşündürdükleri (Bir ‘Makul Hız Sınırı’ Savunusu)”, https://blog.lexpera.com.tr/karayollarinda-hiz-siniri-uygulamasinin-dusundurdukleri-bir-makul-hiz-siniri-savunusu/, (Erişim:15.05.2024).
• BARKANE, Irena/ADAMSONE-FISKOVICA, Anda/KILIS, Emils: “Creeping Road Traffic Surveillance in Latvia: Social and Legal Implications of Digital Policing Tools”, Surveillance & Society, 21(4), 2023, s.432-446.
• BINDER, Nadja Braun: “Vollautomatisierte Verwaltungsverfahren im allgemeinen Verwaltungsverfahrensrecht?”, NVwZ, 2016, s.960-965.
• BOIX-PALOP, Andrés: “Algorithms as Regulations: Considering Algorithms, When Used by the Public Administration for Decision-Making, as Legal Norms in Order to Guarantee the Proper Adoption of Administrative Decisions”, European Review of Digital Administration & Law, 1(1-2), 2020, s.75-99.
• BOZ, Selman Sacit/GEZGİNCİ, Emre, YUNUS: “Fahri Trafik Müfettişliği: İdare Hukuku Boyutuyla Kısa Bir Eleştiri ve Anayasa Mahkemesinin Yaklaşımı”, Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2), 2023, s.909-948.
• BRITZ, Gabriele/EIFERT, Martin: “Digitale Transformation Der Verwaltung”, in Voßkuhle, Andreas/Eifert, Martin/Möllers, Christoph (ed.), Grundlagen des Verwaltungsrechts Vol 1, 3rd edn, CH Beck, 2022, s.1888-1984.
• ÇELİK, Dursun: “Tam Otomatikleştirilmiş İdari İşlemler”, AHBVÜ-HFD, 28(4), 2024, s.413-452.
• DALKILIÇ, Elvin Evrim: “İdarenin Denetim Yetkisinin Özel Kişilere Devrine Anayasa Mahkemesi’nin Yaklaşımı”, Ankara Barosu Dergisi, (2), 2013 s.105-123.
• FINCK, Michèle: “Automated Decision-Making and Administrative Law”, in Cane, Peter/Hofmann, Herwig C. H./Ip, Eric C./Lindseth, Peter L. (ed.), The Oxford Handbook of Comparative Administrative Law, Oxford University Press, 2020, s.656-676.
• GÖZLER, Kemal: İdare Hukuku Cilt II, 3. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa 2019.
• GUGGENBERGER, Leonid: “Einsatz Künstlicher Intelligenz in Der Verwaltung”, NVwZ, 2019, s.844-850.
• KARAHANOĞULLARI, Onur: Kamu Hizmeti, 3. Bası, Turhan Yayınevi, Ankara 2015.
• KÜZECİ, Elif: Kişisel Verilerin Korunması, 4. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020.
• ÖZAY, İl Han: “Anayasa: Özgürlükler ve İdari Kolluk Etkinlikleri”, Anayasa Yargısı, 19(1), 2002, s.275-286.
• ROEHL, Ulrik B. U.: “Understanding Automated Decision-Making in the Public Sector: A Classification of Automated, Administrative Decision-Making”, in Juell-Skielse, Gustaf/Lindgren, Ida/Åkesson, Maria (ed.), Service Automation in the Public Sector, Springer, 2022, s.35-63.
• SEVER, D. Çiğdem: “Kamu Hizmetlerinde Biçimsel Çözülme ve Anayasa’nın 128. Maddesinin I. Fıkrası”, Ankara Barosu Dergisi, (3), 2013, s.245-268.
• SEVER, D. Çiğdem: “İdarenin Kanunda Yer Alan Ucu Açık Hukuki Kavramlarla Yetkilendirilmesi Sorunu”, in Göztepe, Ece/Ergül, Ozan/Çağlar, Selda (ed.), Prof. Dr. Fazıl Sağlam'a Armağan, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2022, s.401-431.
• SEVER, D. Çiğdem: Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında İdare Hukukunda Kanuna Dayanma İlkesi, Turhan Kitabevi, Ankara 2021.
• SEYHAN, Serkan: Yapay Zekâ Teknolojileri Kapsamında İdarenin Sorumluluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2023.
• SEZGİN, Seyit Meriç: Türkiye’de Elektronik Denetleme Sistemleri ile Tespit Edilen Hız Aşım Oranlarının İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara 2022.
• STELKENS, Ulrich: “Der vollständig automatisierte Erlass eines Verwaltungsakts als Regelungsgegenstand des VwVfG”, in Hill, Hermann/Kugelmann, Dieter/Martini, Mario (ed.), Digitalisierung in Recht, Politik und Verwaltung, Nomos, 2018, s.81-122.
• TANSUĞ, Çağla: İdari faaliyetlerde İşlenen Kişisel Verilerin İdare Tarafından Korunması, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2023.
• TEKTAŞ, Mehmet/AKBAŞ, Ahmet/TOPUZ, Vedat: “Yapay Zekâ Tekniklerinin Trafik Kontrolünde Kullanılması Üzerine Bir İnceleme”, https://www.trafik.gov.tr/kurumlar/trafik.gov.tr/Arsiv/SiteAssets/Yayinlar/Bildiriler/pdf/C4-7.pdf, (Erişim: 01.09.2024).
• ULUSOY, Ali: Türk İdare Hukuku, Yetkin Yayınevi, Ankara 2021.
• UZ, Abdullah: Kamu Hizmetlerinin Özel Kişilere Gördürülmesi ve Devri Bakımından Anayasal Sınırlar, Adalet Yayınevi, Ankara 2011.
• YAYLA, Ahmet: İdare Hukuku Bakımından Yapay Zekâ, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2023.
• YILDIRIM, Ezgi, İdari Kolluk Faaliyetinin Özel Hukuk Kişilerince Görülmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2013.
• YILDIRIM, Turan: “Kamuyla Bağlantılı Tüzelkişilik-Organize Sanayi Bölgeleri”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, (21), 2022, s.1-15.
• YÜZBAŞI TOBAZ, Firdevs: Avrupa ve Türk Hukukunda Kişisel Verilerin Korunması, Filiz Yayınevi, İstanbul 2023.
• ZEYBEK CEBECİ, Ebru: Kamu Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Sözleşmeler (Kamu Hizmeti Anlayışındaki Değişim Ekseninde), Seçkin Yayınevi, Ankara 2021.