TİMUR DEVLETİ’NİN DOĞU POLİTİKASI VE MOĞOLLARLA İLİŞKİLER

Year 2022, Volume: 5 Issue: 8, 42 - 56, 27.06.2022

Bilen Yılmaz

Abstract

Moğol tarihi araştırmaları genel itibariyle Cengiz Han ile başlayan uluslaşma süreci ve dünya imparatorluğuna giden yolunda meydana gelen olaylar üzerine yoğunlaşmıştır. İmparatorluğun bölünmesi sonucunda kurulan devletlerin tarihleri de yine bütünlükçü bir yaklaşımla ele alınmıştır. Fakat bunlar içinde Çağatay Devleti’ni bir istisna kabul etmeliyiz. Bu devirde coğrafyanın da etkisiyle siyasi ve kültürel açıdan Türkleşme eğilimi nedeniyle, Moğolların konumu ve durumu hakkında net verilere sahip değiliz. Bunda Çağataylar devrine ait kaynak yetersizliğinin de etkisi malumdur. Ne var ki peşi sıra gelen Timurlular devrine ait çok sayıda kaynak olmasına rağmen, devletin doğu sınırında siyasal hayatlarına devam eden Moğolların akıbetine dair bilgiler genel olarak bu kaynaklardaki bilgi kırıntılarından ibarettir. Maveraünnehr’deki iktidarı sonlanırken, doğuda, Moğolistan mıntıkasını da görece kapsayan ve İranlı tarihçilerce Moğolistan Hanlığı olarak adlandırılan Doğu Çağatay Hanlığı ve Timurlular arasındaki ilişkiler bu makalenin temel konusu olarak ele alınacaktır.

Keywords

Timurlular, Moğollar, Cete, Çağataylar, Moğolistan

References

• ABDURREZZAK-I SEMERKANDÎ, Matla’-ı Sa’deyn ve Mecma’-ı Bahreyn, Nşr. Muhammed Şefi’, Lahor, 1949.
• ALAN, Hayrunnisa, Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular, İstanbul, Ötüken Neşriyat, 2007.
• ALAN, H.,-KEMALOĞLU, İ., Avrasya’nın Sekiz Asrı, İstanbul, Ötüken Neşriyat, 2016.
• AKA, İsmail, Timur ve Devleti, Ankara, TTK Yay., 1991.
• BARBARO, Josaphat, Anadolu’ya ve İran’a Seyahat, Çev. Tufan Gündüz, İstanbul, Yeditepe Yay., 2009.
• BARTHOLD, Wilhelm W., Müslüman Kültürü, Çev. M. Fatih Karakaya, İstanbul, Ayrıntı Yay., 2013.
• _______ Uluğ Bey ve Zamanı, Çev. İsmail Aka, Ankara, TTK, 2015.
• CLAVIJO, Ruy Gonzales de, Anadolu, Orta Asya ve Timur, Çev. Ömer Rıza Doğrul, İstanbul, Ses Yay., 1993.
• GOLDEN, Peter B, Dünya Tarihinde Orta Asya, Çev. Yahya Kemal Taştan, İstanbul, Ötüken Neşriyat, 2014.
• GOUSSET, Rene, Stepler İmparatorluğu, Çev. Halil İnalcık, Ankara, TTK, 2015.
• GUMILEV, L. N., Eski Ruslar ve Büyük Bozkır Halkları cilt II, Çev. D. Ahsen Batur, İstanbul, Selenge Yay., 2013.
• HÂFIZ-I EBRÛ, Zübdetü’t-Tevarih-i Baysungurî, cilt I-II, Nşr. Seyyid Kemâl Hac Seyyid Cevâdî, Tahran 1380 h.
• HASAN-I RUMLU, Ahsenü’t-Tevârîh, Çev. Mürsel Öztürk, Ankara, TTK., 2006.
• İBNÎ ARABŞAH, Acaibu’l-Makdûr, Çev. D. Ahsen Batur, İstanbul, Selenge, Yay., 2012.
• İBNÎ TAGRIBERDÎ, En Nücûmu’z-Zâhire fî mülûk-i Mısr ve’l-Kahire, Cilt XII, Beyrut, 1992.
• MANZ, B. F., “Timur ve Hakimiyetin Sembolü” Çev. Musa Şamil Yüksel, Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı XV, s. 257-272, 2000.
• MİRZA HAYDAR DUĞLAT, Tarih-i Reşidî, Çev. Osman Karatay, İstanbul, Selenge Yay., 2006.
• NİZAMÜDDÎN ŞÂMÎ, Zafernâme, Çev. Necati Lugal, 2. Baskı, Ankara, TTK., 1987.
• ROUX, J. P., Moğol İmparatorluğu Tarihi, Çev. Aykut Kazancıgil-Ayşe Bereket, İstanbul, Kabalcı Yay., 2001.
• SAGAN, SETSEN, Erdeniin Tovç, Ed. A. Tsanjid-Ş. Çoimaa, Ulaanbaatar: Mongoliin Tüühen Survalj Biçgiin Tsuvral, 2006.
• SAYILI, Aydın, Uluğ Bey ve Semerkand’daki İlim Faaliyeti Hakkında Gıyaseddin-i Kaşî’nin Mektubu, Ankara, TTK., 1985.
• ŞERAFÜDDİN ALİ YEZDÎ-, Zafernâme, Çev. D. Ahsen Batur, İstanbul, Selenge Yay., 2019.
• TACÜ’S-SELMÂNÎ, Târihnâme. Çev. İsmail Aka, Ankara, TTK., 1999.
• TOGAN, Z. Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul, Enderun Yay., 1981.
• BENT, Van J. (2016). “None of the kings on earth is their equal in aṣabiyya”. The Mongols in Ibn Khaldūn’s Works. Al-Masāq. Journal of the Medieval Mediterranean 28(2), 2016, pp. 171-186.
• YÜKSEL, Mûsa. Ş., Timurlularda Din-Devlet İlişkisi, Ankara, TTK., 2009.