Divan Şiirinde Arapçanın Anlamsal Değeri

Year 2020, Volume: 5 Issue: 1, 60 - 81, 27.07.2020

Tahir Araz

https://doi.org/10.46628/itbhssj.722960

Cited By: 1

Abstract

Muhtelif kültürler arasında tekamül eden ve“Divan Edebiyatı” olarak tanımlanan Osmanlı Edebiyatı, Türklerin İslam kültüründen etkilenmeleri sonucu oluşturdukları geniş yelpazeli bir edebiyat olup bazı kaynaklarda “Eski Türk Edebiyatı” ve “Klasik Türk Edebiyatı” şeklinde de geçmektedir. Ancak belli ilkeler çevresinde gelişen bu edebiyat, şairlerin şiirlerini “Divan” denilen yazma kitaplarda toplamalarından dolayı daha çok “Divan Edebiyatı” adıyla ifade edilmektedir. Güçlü kültürel bir alt yapıya sahip olan ve Arap ile Fars edebiyatı muhitinde gelişme göstermekle birlikte kendine has üslubunu oluştururken ihtiva ettiği kaynaklar bağlamında Divan edebiyatı Arapça ve Farsça’dan kelime almıştır. Dilin asli uzuvları haline gelen ve toplumun öz değerleriyle birleşip mükemmel bir harmanı oluşturan bu kelimeler, kökleri ve yapıları bakımından yabancı olmakla birlikte edebi ve fikri kültürün yansıtıcısı olmuştur. Bu çalışmada Divan şiirine muhtelif yollarla girip Türkçenin ruhuyla izdivac eden Arapça kelimeler ve bu kelimelerin zaman içindeki anlamsal değeri farklı beyitler üzerinden izah edilip değerlendirilecektir.

Keywords

Divan şiiri, Arapça, değer

References

• Kitaplar
• Çavuşoğlu, Mehmed, Yahya Bey ve Divanından Örnekler, Kültür Bakanlığı Yay, İstanbul, 1983.
• Demirayak Kenan, Arap Edebiyatı Tarihi I-Cahiliye Dönemi, Fenomen Yay, Konya, 2014.
• Develioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, Ankara 2010.
• Doğan, Ahmet, Aruz Bilgisi, Akçağ Yayınları, Ankara 2013.
• Efendî, Alî Emîrî, Levâmi’el-Hamîdîye, Toronto Üniversitesi Kütüphanesi-Nüshası: PL 248/ E44L4 (Orijinal, el yazması nüsha).
• Gölpınarlı, Abdulbaki, Fuzûlî Divânı, İnkılap Kitabevi 2006.
• İz, Fahir, Eski Türk Edebiyatında Nazım, Akçağ Yay, Ankara 2016.
• Kanar, Mehmet, Farsça-Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul 2015.
• Kaplan, Mehmet, Şiir Tahlilleri, “Tanzimat’tan Cumhuriyete”, Dergâh Yay, İstanbul 1999.
• Kaplan, Mehmet, Kültür ve Dil, Dergâh Yayınları, İstanbul 2006.
• Kemikli, Bilal Türk İslam Edebiyatı, Emin Yay, Bursa 2015.
• Korkmaz, Ramazan, Yeni Türk Edebiyatı, Grafiker Yay, Ankara 2009.
• Kurnaz, Cemal, Hayali Bey Divanının Tahlili, Kurgan Edebiyat Yay, İstanbul 2012.
• Levend, Agâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, Dergah Yay, İstanbul 2015.
• Levend, Agâh Sırrı, Divan Edebiyatı, Dergâh Yayınları, İstanbul 2015.
• Macit, Muhsin, Ömür Ceylan, Ozan Yılmaz, Osmanlı Nazmı, Kesit Yay, İstanbul 2015.
• Mengi, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, İstanbul 2010.
• Mermer, Ahmet, Eski Türk Edebiyatına Giriş: 4.Baskı, Ankara, Akçağ Yay 2009.
• Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul, 2011.
• Şenödeyici, Özer (Ed.) Osmanlı Edebi Metinleri Anlama Kılavuzu, Kesit Yay, İstanbul, 2015.
• Tanyıldız, Ahmet, Tuhfe-yi Lutfi, Akademik Kitaplar Yay, İstanbul 2013.
• Tarlan, Ali Nihat, Edebiyat Meseleleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1981.
• Tarlan, Ali Nihat, Necatî Beg Divanı, Türk Klasikleri/Divanlar:4. Akçağ Yay, Ankara 1992.
• Makaleler
• Aksu, Ali, “Mevlana’nın Mesnevisi’nde Dört Halife”, C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIII/I,2009.
• Aydın, Abdullah, “Ahmed Cahidi ve Divanı”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı:36, Mayıs-aziran, 2013.
• Batislam, H. Dilek, “Divan Şiirinde Aşık, Sevgili, Rakip Üçlüsü ve Ölüm”, Türkoloji Dergisi, s.196,
• Erkal, Abdulkadir, “Divan Şiirinde Şebistan-ı Hayal Tarzı Üzerine”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı 41, Erzurum, 2009, s.41
• Gözütok, Avni,“Divan Şiirinin Dil Yönünden Bazı Özellikleri”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı 14, Erzurum, 2000, s.3
• Kurt, Aynur, “Türk edebiyatında Çehar Yâr-i Güzin Abdi’nin Fezail-i Hülefa-i Raşidin ve Hasail-i Çehar Yar-i Güzin Adlı Mesnevisi Üzerine Bir İnceleme” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, İlahiyat Fak. Dergisi III, 2015.
• Solmaz, Süleyman, Divan Şiirinde Sefer, Türkiye Araştırmaları Dergisi 2005.
• Solmaz, Süleyman, “Divan Şiirinde Kelime Seçimini Etkileyen Faktörler”, Türkiye Araştırmaları Dergisi 2004. (Ali Nihad Tarlan, Fuzuli Divanı Şerhi, C. III, Ankara 1985.)
• Tanyıldız, Ahmet, “Fuzûlî’nin Hadîkatu’s-su’adâsı Üzerine Notlar”, Hikmet- Akademik Edebiyat Dergisi, Prof Abdulkerim Abdulkadiroğlu Özel Sayısı, Sayı:3, 2016.
• Yıldırım, Kadri “Klasik Arap, Fars, Türk ve Kürt Şiirinde Mülemma” Mülemma Dergisi, Cilt:1, s.6-11, 2013.
• Yayınlanmış Tezler
• Ak, Murat, “Türk İslam Edebiyatında Aşere-i Mübeşşere”, Selçuk üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Işınsu İsen, Tuba, “Divan Şiirinde Fahriye”, Türk Edebiyatı Bölümü, Bilkent Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2002.
• Özmen, Abdulsamet, “Nâbî’nin Siyer-i Veysî’ye Yazdığı Zeyiller”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2015.
• Yüksel, Funda, “Mihaloğlu Ali Bey Gazavat-namesindeki Kıssa ve Telmihler Üzerine Bir İnceleme”, Selçuk Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2010.