An Evaluation about the Grievance Based Expressions on Turk- Islamic Gravestones

Year 2018, Issue: 10, 13 - 33, 30.07.2018

Hasan Buğrul

Abstract

It can be seen that happiness and sorrow, which have important places in our social lives, constitute important theme of our culture and art works. As in other artistic elements, this theme can widely be encountered on the tablets depicted on the gravestones. However, whatever has a historical background is exposed to different external influences and inevitably affected in different ways. The widely seen stalagmites of Turks before Islam, human / animal-shaped, figurative and with praise / sorrow epigraphs, gain a different dimension with Islam, as well. However, this variation does not remove the old tradition completely. It can be seen that the ancient theme, patterns and forms were continued in one way or another. Considerable studies have been done related to the grave epigraph of Turks including the comparison of the pre-Islamic Turkish inscriptions with the ones in Islam period in Turkey. However, considering the studies have been conducted, it is believed that how the Yenisei expressions, with the content of “grievance”, affected each Seljuk and Ottoman period have not been questioned adequately. In this study; by quoting from different sources, we tried to examine how pre-Islamic Turk grave epigraph influenced the grave epigraph of Seljuk and Ottoman period (XIX.-XX. Century) comparatively.

Keywords

Grave epigraph, Grievance, Pre-Islamic, Seljuk, Ottoman

Türk-İslam Mezar Taşları Üzerindeki Yakınma İçerikli İfadeler Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Mezar taşları adına dikilen kişileri temsil ederler ve bunlara bakıldığında adına dikildikleri kişilerle ilgili birçok bilgiye ulaşılabilir. Ancak mezar taşlarının biçimsel özellikleri, üzerlerine işlenen süslemeler ve hakkedilen kitabelere bakıldığında temanın sadece vefat eden kişilerle sınırlı olmadığı görülür. Çünkü mezar taşları da diğer sanat eserleri gibi bir toplumun kültürel mirasının önemli birer unsurudurlar. Bunun için de konu ile bağlantılı bir topluma ait bütün değer yargıları ve yetenekleri yansıtılır. Mezar taşlarına hakkedilen önemli temalar arasında vefat eden kişi ile ilgili duyulan hüznü dile getiren sözlerdir ve bunun kültür ve sanatımızın da önemli bir temasını oluşturduğu görülür. Türk mezar epigrafisi ile ilgili pek çok önemli çalışma yapılmıştır ve İslam öncesi Türk yazıtlarının Türkiye’deki İslam dönemi mezar taşları yazılarıyla karşılaştırılması da bunlar arasında yer alır. Ancak, yapılan çalışmalara bakıldığında, Yenisey mezar taşları üzerinde bulunan “yakınma” içerikli sözlerin Selçuklu ve Osmanlı dönemleri mezar epigrafisinin her birini ne derecede etkilediği konusunun yeterince sorgulanmadığı kanaati taşınmaktadır. Bu çalışmada; farklı kaynaklardan alıntı yaparak, dönemleri karşılaştırmalı olarak irdelemeye çalıştık.

Keywords

Mezar epigrafisi, Yakınma, İslamiyet öncesi, Selçuklu, Osmanlı

References

• BAZIN, L. Osmanlı Mezar Taşlarında İslamiyet Öncesinden İzler ve Yenilikler, İletişim Yayıncılık, İstanbul, 2016. CUMAGULOV, Çetin, Kırgız Epigrafisi, II, Frunze, 1982.
• ÇAL, Halit, “Orta Asya’dan (8-9. YY) Türkiye’ye (11-17.YY) Mezar Taşlarında Yazılar”, V. International Congress, 2013.
• GÜNEŞ, F, Türklerde Defin Geleneği, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 1995.
• GÜNÜÇ, Fevzi; ÖZCAN, Ali Rıza, Türk Kültür ve Medeniyet Tarihinde Fatih Külliyesi III - The Fatih Complex III, in the History of Turkish Culture and Civilization, İstanbul, 2007.
• KARAMAĞARALI, Beyhan, Ahlat Mezar Taşları, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1992.
• KORMUŞIN, Igor; MOZINOĞLU, Emine; ALIMOV, Risbek; YILDIRIM, Fikret, Yenisey – Altay – Kirgizstan Yazıtları ve Kağıda Yazılı Runik Belgeler, BilgeSu, Ankara, 2016
• SAMSAKÇI, Mehmet, Ölüme Açılan Estetik Kapı – Türk Mezar Taşı Edebiyatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul, 2015.
• ŠMAHELOVÁ, Lucie, Kül-Tegin Monument, In “Turkic Khaganate and Research of the First Czechoslovak- Mongolian Expedition in Khöshöö Tsaidam”, 2014.
• TRYJARSKI, Edward, Türkler ve Ölüm, Çev. Hafize Er, Pinhan Yayınları, İstanbul, 2012.
• VEINSTEIN, Gilles, Osmanlılar ve Ölüm, Çev. Ela Gültekin, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.