İki Minyatürde Üç İstanbul Genci: 17. Yüzyıl Çarşı Resminde Gençlerin Giyimine Dair Tespitler

Year 2018, Issue: 10, 280 - 292, 30.07.2018

Fikret Turan

Abstract

17. yüzyıl ortalarında çizilmiş kıyafet minyatürlerinden oluşan ve Manchester John Rylands Kütüphanesinde saklanan albümde bulunan iki minyatürde bulunan üç İstanbul gencinin giyim kuşamına dair kimi özellikler dönem şiirine de yansımıştır. Şiirde yansıtılan bu bilgiler kullanılarak dönemin gençlik giyiminde görülen atlas kaftan ve şalvar, civankaşı sarık, kerrāke, sevāyī kaftan, levendāne ve Abaza kesim gibi moda unsurları belirlenmiş ve böylece minyatür ile edebiyat ilişkisinin önemi vurgulanmıştır.

Keywords

Osmanlı minyatürü, 17. yüzyıl çarşı resmi, Osmanlı gençlik modası, Atlas elbise, Civankaşı sarık, Kerrāke, Sevāyī kaftan, Levendāne ve Abaza kesim

Three Istanbul Youths in Two Miniatures: Elements of Youth Costumes in 17th-Century Market Paintings

Abstract

Various elements of clothing and costumes of three Istanbul youths represented in two 17th-century miniatures are also mentioned in poetry of the same period. The miniatures are found in an Ottoman miniature album kept in the John Rylands Library, Manchester, England. By using relevant data from period poetry, we determine several elements of youth fashion, such as Atlas kaftan and şalvar (silk sateen kaftan and shalwar), civankaşı sarık (jiwaankashi turban), kerrāke (a type of surcoat), sevāyī kaftan (type of silk kaftan), and Levendane and Abaza styles (types of slim-cut dresses). This analysis emphasizes the significance of the relationship between poetry and painting.

Keywords

Ottoman miniature, 17th-century popular Ottoman costume miniatures, Ottoman youth fashion, Atlas kaftan and shalwar, Civankaşı turban, Kerrāke surcoat, Sevāyī kaftan, Levendane and Abaza styles

References

• AND, Metin, Osmanlı Tasvir Sanatları: 1 Minyatür, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2002.
• AND, Metin, “17. Yüzyıl Türk Çarşı Ressamları ve Resimlerinin Belgesel Önemi,” Kültür ve Sanat, 8, 1990, s. 5-12.
• AND, Metin, Turkish Miniature Painting: The Ottoman Period, 4th edition, Dost Publications, İstanbul, 1987.
• AND, Metin, “17. Yüzyıl Türk Çarşı Ressamları,” Tarih ve Toplum, 16, 1985. s. 40-44.
• AYDEMİR, Yaşar; ÇELTİK, Halit, “Gazelde İkileme Redif ve İkileme Kafiye”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(2), 2009, s.79-118.
• AYDIN, Abdullah, “Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz”, Erdem: İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 70, 2016, s.5-24.
• BATIİSLAM, Hanife Dilek, “Nedim Divanındaki Giyim, Kuşam ve Süslenmeyle İlgili Unsurlar”, 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara, Türkiye, 10-15 Eylül 2007, C. I, Ankara, 2007, s.261-282.
• ÇELİK, Yakup (Haz.), Hançerli Hanım Hikâye-i Garibesi (2. Baskı), Akçağ, Ankara, 2015.
• DEĞİRMENCİ, Tülün, “Osmanlı Tasvir Sanatında Görselin “Okunması”: İmgenin Ardındaki Hikâyeler (Şehir Oğlanları ve İstanbul’un Meşhur Kadınları)”, Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, XLV, 2015, s.25-55.
• Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, (Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, 1. Kitap: Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu – Dizini, Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff, İstanbul, 2006).
• HAMMER-PURGSTALL, Joseph von, Büyük Osmanlı Tarihi, I-X, Çev. Mehmed Ata, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 2003.
• KARATAŞ, Leyla, Nedîm Dîvânı’nda Lâle Devri Sosyal Hayatının İncelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ortaöğretim Sosyal Alanlar Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2006.
• KOÇU, Reşad Ekrem, Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Sümerbank Kültür Yayınları, İstanbul, 1967.
• MAHİR, Banu, Osmanlı Minyatür Sanatı, Kabalcı, İstanbul, 2005.
• MAHİR, Banu, “Resim Gösterim Amacıyla Hazırlanmış Bir Grup 17. Yüzyıl Osmanlı Minyatürü,” 17. Yüzyıl Osmanlı Kültür ve Sanatı Sempozyum Bildirileri 19-20 Mart 1998, Sanat Tarihi Derneği, İstanbul, 1998, s. 125-139.
• MARDİN, Şerif, Tabakalaşmanın Tarihsel Belirleyicileri: Türkiye’de Toplumsal Sınıf ve Sınıf Bilinci, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 1991.
• MENGİ, Mine, “Bir Osmanlı Efendisi’nin Çizdiği Çelebi Tipi”, Divan Şiiri Yazıları içinde, Akçağ, Ankara, 2000. s. 198-202.
• MENINSKI, François à Mesgnien, Thesaurus Linguarum Orientalium, Turcicae, Arabicae, Persicae, Vol. I-III, Vienna, 1680.
• ÖZTEKİN, Özge, Divanlardan Yansıyan Görüntüler, Ürün Yayınları, Ankara, 2006.
• ÖZTOPRAK, Nihat, “Divan Şiirinde Giyim Kuşam Üzerine Bir Deneme”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4, 2010, s.103-154.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (Cilt I-III, 4. Baskı), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1993.
• REDHOUSE, Sir James William, A Turkish and English Lexicon, Eds., A. H. Boyajian, Constantinople, 1890.
• RENDA, Günsel, “17. Yüzyıldan Bir Grup Kıyafet Albümü”, 17. Yüzyıl Osmanlı Kültür ve Sanat Sempozyumu Bildirileri, 19-20 Mart 1998, Sanat Tarihi Derneği Yayınları, İstanbul, 1998, s.153-178.
• SCHMIDT, Jan, A Catalogue of the Turkish Manuscripts in the John Rylands University Library at Manchester, Brill, Leiden, 2011. SERTOĞLU, Midhat, Osmanlı Tarih Lugati, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1986.
• STEINGASS, Francis Joseph, A Comprehensive Persian-English Dictionary, Routledge & K. Paul, London, 1892.
• ŞAHİN, Esma, “Osmanlı Şiirinden Giyim-Kuşam Literatürüne Bazı Ekler”, Journal of Turkish Language and Literature, 2(1), 2016, s.129-146.
• TURAN, Fikret, “Manchester Osmanlı Minyatürleri Albümünde Sufiler,” 8. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Bildirileri, C. II, Atatürk Kültür Merkezi, Ankara, 2015, s.1047-1059.
• ÜNVER, Ahmet Süheyl, Geçmiş Yüzyıllarda Kıyafet Resimlerimiz, Türk Tarih Kurumu, (Bibliothèque Nationale, Paris, No: Od 6), Ankara, 1958.
• Kubbealtı Lugatı: http://www.lugatim.com/ (Erişim Tarihi: 15.05.2017)