DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİNDE BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ

Year 2010, Volume: 1 Issue: 39 - İletişim Fakültesi Hakemli Dergisi, 93 - 118, 17.08.2011

Ayşe Elif Emre Kaya

Abstract

Bu çalışmanın konusu, 1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti (DP) ile dönemin basını arasında yaşanan ilişkileri ortaya koymaktır. 1950'lerde dünyaya hakim olan değişim rüzgarları, Türkiye'yi de etkilemiş, siyasette ve toplumsal yapıda bazı dönüşümlere yol açmıştır. 27 yıl boyunca tek parti idaresi altında hak ve özgürlük mücadelesi vermiş basının, yeni dönemden nasıl etkilendiğini anlamaya çalışmak ise, bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. DP dönemini ele alan çok sayıda araştırma olmasına karşın, bu dönemin basın ortamını ele alan çalışma sayısı oldukça sınırlıdır. Bu nedenle, yapılan bu betimleyici çalışma, bu boşluğu doldurmayı hedeflemesi açısından öneme sahiptir. Geniş bir kaynak araştırmasına dayanan bu çalışma da yer yer arşiv bilgilerinden ve gazete taramalarından da yararlanılmıştır. Çalışma konusu, basın ile iktidar arasındaki ilişkilerin seyrini oldukça iyi ortaya koyması nedeniyle dönemin geçiş dönemleri olan üç başlık altında incelenmiştir. Çalışma, konu başlıkları altında toplanmamış, on senelik dönemi bütün olarak görebilmek ve değişimleri daha iyi saptayabilmek için kronolojiye sadık kalınmıştır. Yapılan bu inceleme sonucunda, basın-iktidar ilişkilerinin bu dönemde de sağlıklı bir zemine oturtulamadığı, iktidarın basının hak ve özgürlüklerini kullanma hakkını, ancak kendi yönetimsel kusurlarını dillendirmemesi ölçüsünde tanıdığı ve buna karşılık basının da tamamı olmamakla birlikte, bazı yayın organlarının iktidar ile maddi çıkarları doğrultusunda iktidar ile girift ilişkiler içerisine girerek, güvenceleri hususunda mücadele etmeyi arka plana ittikleri de görülmüştür. Buna karşın, yayın organlarının çoğunun, iktidarın kurduğu ödül-ceza sistemi olarak özetlenebilecek sisteme boyun eğmediğini ve baskılara karşı kendisinin direnç politikaları ürettiğini ve iktidarın değiştirilmesi yönünde aktif rol üstlendiğini söylemek mümkündür.

Keywords

Demokrat Parti, basın, Cumhuriyet Halk Partisi

References

• Ahmad, F. & Ahmad, B. T. (1976). Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi(1945-1971). 1.Basım. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Akpınar, H. (2002). Onların Hikayesi. Nasıl Gazeteci Oldular. İkinci Baskı. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Albayrak, M. (2004).Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Alemdar, K. (1996). İletişim ve Tarih. Ankara: İmge Yayınevi.
• Avşar, B. Z. (1990). Türk Basınında Kavgalar Babıali’de Kırk Katır. Ankara: Rehber Yayıncılık.
• Baban, C. (1970). Politika Galerisi (Büstler ve Portreler). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bağlum, K. (1991). Anıpolitik (1945-1960). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Balkanlı, R. (1951). Kanunlarımız Bakımından Matbuat Hürriyeti ve Yeni Basın ve Matbaalar Kanunu ve Bu Kanunlar Üzerinde Fikirler - Tenkidler - Tefsirler. Ankara: Yeni Matbaa.
• Balkanlı, R. (1961). Basın Hürriyeti, Ankara: Resimli Posta Matbaası.
• Barutçu, İ. (2004). Babıali Tanrıları. Simavi Ailesi. 3. Basım. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Başar, A. H. (1960). Yaşadığımız Devrin İçyüzü. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Berker, Ş.N. (Tarihsiz). Demedim mi Nazlı Yarim Ben Sana. Ankara: Ajans Türk Matbaası.
• Birgit, O. (1960, 30 Mayıs). En Büyük Ders. Kim, Cilt :7, 98.
• Bozdağ, İ. (1992). Dünyada ve Türkiye’de Basın İstibdadı. İstanbul: Emre Yayınları.
• Bölükbaşı, D.(2005). Türk Siyasetinde Anadolu Fırtınası Osman Bölükbaşı.2.Baskı. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Coşkun, N. S. (1960). Son Meclis ve 1950-1960 Arası Siyasi Olayların İçyüzleri. Birinci Fasikül. İstanbul: Yeni Savaş Matbaası.
• Çavdar, T. (2000). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi. 1950-1995. 2.Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Demirkent, N. (1995). Medya Medya, İstanbul: Dünya Yayınları,1995.
• Doğruyu Söylemek Hakkı. (1955, 1 Mayıs). Forum, C. 3, 27.
• DPMGMZ. (1958, 2 Aralık). Dönem XI, Cilt 242, Oturum 1.
• Dursun, Ç. (1999). Türk Basınında Dağıtımın Tarihçesi ve Yapısı. Korkmaz Alemdar (Ed). Medya Gücü ve Demokratik Kurumlar (209-218). İstanbul: Afa Yayıncılık.
• Ecevit, B. (1958, 28 Kasım). ‚I.P.I’nin Protestosu‛, Kim.
• Emre Kaya, A. E. (2006, Bahar). 6-7 Eylül Olaylarının Ulus ve Zafer’de Yansıtılışı. KİLAD, 7., 165-184.
• Er, T. (2003). Türkiye’de Basın Yayın ve Tanıtma. Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Eroğul, C. (1998). Demokrat Parti. Tarihi ve İdeolojisi. 3. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Faik, B. (2003). Matbuat Basın derken…. Medya. C.4. 1. Baskı. İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Feyzioğlu, T. (1957, 15 Mayıs). Menderes’e Açık Mektup: Hırsızlık ve Basın Suçu. Forum, C. VII, 76.
• Gürsoy, N. (1992). 14 Mayıs 1950 Öncesi ve Sonrası. Türk Demokrasi ve Kalkınma Tarihinde 14 Mayıs 1950 ve 27 Mayıs 1960 Dönemeçleri Sempozyumu (27-28 Mayıs 1992) Özel Sayısı, Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, S. 3, 23-28.
• Güvenir, O. M. (1987). Siyasal İktidarın Basını Denetlemesi ve Yönlendirmesi, 2. Dünya Savaşında Türk Basını. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• I.P.I. DP’nin Sevgilisi. (1960, 30 Mart). Kim , Y. 2, 93.
• İnuğur, N. (1992). Türk Basın Tarihi (1919-1989). İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, 37.
• İrvan, S. (2000). Demokrat Parti Döneminde Türkiye'de Basın Özgürlüğü. İletişim, 7.
• Kabacalı,A.(1990). Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, 29.
• Kabacalı, A. (1991, 1 Eylül). Demokrasinin, İnsan Haklarının, Özgür Basının Ödünsüz Savunucusu. Milliyet Sanat Dergisi, 271, Sıra 261, 2-5.
• Kabacalı, A. (1994). Türk Basınında Demokrasi. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
• Kabacalı, A. (1998). Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Matbaa ve Basım Sanayi. İstanbul: Cem Ofset.
• Karakoyunlu, Y. (2004). Yorgun Mayıs Kısrakları. 10. Baskı. İstanbul: Doğan Kitap.
• Karanis, F. (1994). Koltuk Değnekli Demokrasi ve 27 Mayıs Darbesi. İstanbul: Ajans Medya/ Media Print.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (1984). Politikada 45 Yıl. 2. Basılış. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kavaklı, N. (2005). Bir Gazetenin Tarihi. Akşam. İstanbul: YKY.
• Koloğlu, O. (1992). Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın . İstanbul : İletişim Yayınları. (1968). 10 Ocak ve Ötesi. İstanbul: İstanbul Gazeteciler Sendikası Yayınları . (1962). Muhalefette İsmet İnönü (1959- 1960) Konuşmaları, Demeçleri, Mesajları, Sohbetleri ve Yazılarıyla Sabahat Erdemir (Edited By). İstanbul, Cilt 3.
• Nutku, E. (1979). DP Neden Çöktü ve Politikada Yitirdiğim Yıllar. 1946-1958. İstanbul: Fakülteler Yayınları. 12’ye Çeyrek Kala (1958, 24 Ekim). Pulliam, E. Kim.
• Oral, F. S. (1968). Türk Basın Tarihi, 1919- 1965. Cumhuriyet Dönemi. Ankara: Doğuş Matbaacılık.
• Önder, A. (1965). Türk Ceza Kanunu . İstanbul.
• Pollak, O.& ve Reverdin O. (1963). Türk Basını Hakkında Rapor. İstanbul: İstanbul Gazeteciler Sendikası Yayınları.
• Savcı, B. (1959, Mart). Demokrasi Üzerinde Tartışmaların Ortaya Çıkardığı Meseleler. A.Ü.SBF Dergisi, Ankara: SBF Yayınları, 5, C. XIV, No: 1, 249- 281.
• Sükan, F. (1991). Başbakan Adnan Menderes'in Meclis Konuşmaları, TBMM 1950-1960. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şapolyo, E. B. (1969). Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönü İle Basın. Ankara: Güven Matbaası.
• TBMM Tutanak Dergisi . (1950, 14 Temmuz). Dönem : IX, C. 1 , Kısım 2.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1950, 15 Temmuz). Dönem : IX, C.1 , Kısım 2.
• TBMM Tutanak Dergisi. (1950, 9 Mart). Dönem: IX, Cilt: 29, Kısım 1.
• TBMM Zabıt Ceridesi . (1960, 27 Nisan). Devre XI, C. 1, İçtima : 1.
• Topuz, H. (1996). 100 Soruda Başlangıçtan Bugüne Türk Basın Tarihi. İkinci Baskı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Tılıç, L. D. (1998). Utanıyorum Ama Gazeteciyim. Türkiye ve Yunanistan’da Gazetecilik. I. Baskı, İstanbul: