Mekansal Algıda Etkili Fiziksel Parametreler: İlk Kademe Eğitim Yapıları Derslikleri

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 23, 15 - 32, 30.06.2021

İmran Kavaz Altun , Tülay Zorlu

https://doi.org/10.16950/iujad.693920

Öz

İlk kademe eğitim yapıları ve derslikler, çocukların algılarında yer eden ve mekânsal deneyim yaşadıkları ilk kamusal yapılardandır. Çocuklar gün içerisinde zamanlarının büyük bir bölümünü, etkileşim içerisinde oldukları, algı ve gelişimlerini etkileyen eğitim yapılarında geçirirler.
Eğitim yapıları ve dersliklerde mekânsal algıyı etkileyen fiziksel parametreler çocuğun gelişimi, mekânsal algısı ve öğrenme verimliliği üzerinde doğrudan ya da dolaylı olarak etkilidir. Bu nedenle bu yapılarda mekan algısında etkili olan fiziksel parametrelerin bilinçli ve doğru tasarlanması önemlidir.
Bu çalışmada algıyı etkileyen fiziksel parametreler (form, renk, doku, ışık, ölçek ve oran) ayrı ayrı ele alınarak ilk kademe eğitim yapılarında mekânsal algıya etkisi, farklı ülkelerde yer alan eğitim yapılarındaki kullanımlarından örneklerle irdelenmektedir. Sonuçlarda ise bu parametrelerin bilinçli kullanımları ile çocukların mekânsal algı ve gelişimlerine nasıl olumlu etki edilebileceğine dair öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Algıyı Etkileyen Fiziksel Parametreler, eğitim yapıları, mekan algısı

Kaynakça

• Akyüz, Y., 2008. Türk Eğitim Tarihi, Pegem Akademi, 13. Baskı, Ankara.
• Akalın, A., Yıldırım, K., Wilson, C. ve Kılıçoğlu, O., 2009. Architecture and Engineering Students; Evaluations of House Façades: Preference, Complexity And Impressiveness, Journal of Environmental Psychology, 29 (1) 124-132.
• Aksugür, E. ve Ertürk, S., 1979. Mekan Bileşenlerinin Tasarımında Doku Boyutu, Ertürk, Z. (der.), K.T.Ü. İnşaat ve Mimarlık Fakültesi Yayınları, Trabzon.
• Anon, 1986. Guide on Interior Lighting CIE Publication, 29, 2.
• Anon, 2000. Lighting Handbook, Ed. M.S.Rea, USA, IESNA.
• Arslan, H.D., 2010. İlköğretim Sınıf Tasarımında Algıya Bağlı Parametrelerin Belirlenmesi ve Tasarıma Yönelik Öneriler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Aydınlı S., 1986. Mekansal Değerlendirmede Algısal Yararlara Dayalı Bir Model, Doktora Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Ensititüsü, İstanbul.
• Baker, J.,1986. The Role of The Environment in Marketing Services: The Consumer.
• Perspective, In J. Czepiel, Et Al. (Eds.), The Services Challenge: Integrating ForCompetitive Advantage, Chicago: American Marketing Association.
• Barker, L., 1982. Communication in the classroom, Englewood Cliff, NJ: Prentice Hall Inc.
• Başoğlu, Z., 2007. İlköğretim Çağındaki Çocuklarının Yön Bulma Davranışlarının Biçimlenmesinde İç Mekan Renk Uygulamalarının Etkileri, Sanatta Yeterlik Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bechtel, R. B., 1977. Enclosing Behavior, Dowden-Hutchinson and Ross.
• Berris, R & Miller, E., 2011. How design of physical environment impacts early learning: Educators and parents perspectives. Australasian Journal of Early Childhood, 36 (4), 1-17.
• Brooker, G ve Stone, S., 2012. İç Mimarlıkta Biçim+Yapı, N. Şık. (Çev.), Literatür Yayınları, İstanbul.
• Camgöz, N., Yener, C. ve Güvenç, D. 2004. Effects of Hue, Saturation, and Brightness: Part 2: Attention. Color Research and Application, 29 (1), 20-28.
• Ching, Francis D., K., 2007. Architecture: Form, Space and Order, John Wiley & Sons, New.
• Coates, M., Brooker, G. ve Stone, S., 2011. Görsel İç Mimarlık Sözlüğü. N. Şık (Çev.), Literatür Yayınları, İstanbul.
• Cüceloğlu, D., 2009. İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Ciravoğlu, A., 2004. Çocuk Mekanlarını Tasarlamak: Ana ve İlköğretim Okulları, mimar•ist, 11, 38-29.
• Çağatay, K., Hidayetoğlu, M.L. ve Yıldırım K., 2017. Lise Koridor Duvarlarında Kullanılan Renklerin Öğrencilerin Algısal Değerlendirmeleri Üzerindeki Etkileri, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 32 (2) 466-479.
• Çanakçıoğlu, N. G. 2012. Çocukta Mekan Algısının Gelişimi ve Mekansal İmge Zenginliği Bakımından Malzemenin Önemi. Mimarlıkta Malzeme, 22, 74-81.
• Çukur D. ve Güller Delice, E., 2011. Erken Çocukluk Döneminde Görsel Algı Gelişimine Uygun Mekan Tasarımı, Eğitim- Kültür ve Araştırma Dergisi, 7 (24) 25-36.
• De Grandis, L., 1986. Theory and Use of Color , Çev. J. Gilbert, Prentice Hall Abrams, New York.
• Doğrusoy, İ., 2002. Mimari Bir Eleman Olan Pencerelerin/Açıklıkların, İnsan Mekan İlişkileri Bağlamında İrdelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Doyle, M.E., 1981. Color Drawing, Van Nostrand Reinhold, New York.
• Duyan, F. ve Ünver, R., 2013. 8-18 Yaş Arası Çocukların Genel Renk ve Sınıf Renk Tercihlerine Yönelik Bir Araştırma, 9. Ulusal Aydınlatma Kongresi.
• Eccles, J., 1991. What Are We Doing to Early Adolescents? The Impact of Educational Context on Early Adolescents, American Journal of Education, 99 (4) 521-539.
• Ertürk, S., 1984. Mimari Mekanın Algılanması Üzerine Deneysel Bir Çalışma, Doktora Tezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Faulkner, W.,1972. Architecture and Color.
• Gezer, H., 2007. Doku-Mozaikte Bir Yerde, Mimarlıkta Malzeme, İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası Yayını, 6, 35-45.
• Gezer, H., 2008. Mekan ve Mekanın Algılanması, Mimarlıkta Malzeme, İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası Yayını, 7, 33-42.
• Gezer, H., 2012. Mekanı Kavrama Sürecinde Algılama Bileşenleri, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1) 1-10.
• Güngör, H., 2005. Temel Tasar, İstanbul, Bilgisayar Destekli Baskı ve Reklam Hizmetleri Sanayi ve Ticaret LTD. ŞTİ. İstanbul.
• Şener, E. A., 2001. Okul Öncesi Çocuk Eğitim Merkezleri İçin Değişebilir/Dönüşebilir/Esnek Bir “Fiziksel Çevre Modeli”, Doktora Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gür, Ş., 1996. Mekan Örgütlenmesi, Gür Yayınları, İstanbul.
• Gür Ş. Ö. ve Zorlu, T., 2002. Çocuk Mekanları, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Grubaugh, S. ve Houston, R., 1990. Establishing a Classroom Environment That Promotes Interaction and Improved Student Behavior, The Clearing House, 63, 375-378.
• Hall, E., 1966. The Hidden Dimension, Doubladey and Company, Inc. Garden City, New York.
• Hasol, D., 2008. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yem Yayın, İstanbul.
• Hesselgren, S., 1969. The Language of Architecture, Applied Science Publishers Ltd., Londra.
• Heuser, K., 1976. Innenarchitecture Und Raumgestaltung, Bauverlag Wiesbaden und Berlin.
• Hidayetoğlu, M.L., Yıldırım, K. ve Akalın, A., 2012. The Effects of Color and Light on Indoor Wayfinding and the Evaluation of the Perceived Environment, Journal of Environmental Psychology, 32 (1) 50-58.
• İskender, B., 1995. Geleneksel Türk Evinde Işık Üzerine Bir Deneme. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Johnson, S.M., 1990. Teachers at Work, Achieving Success in Our Schools, Basic Book Inc. New York.
• Kavaz, İ., 2017. Çocuklarda Mekansal Algı ve Tercikler: Ilkokul Derslikleri Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Kuban, D., 1992. Mimarlık Kavramları, Yem Yayınları. İstanbul.
• Levy, B.I., 1984. Research into the Psychological Meaning of Color, American Journal of Art Therapy (23) 58-62.
• Manav, B.. 2007. Color‐emotion associations and color preferences: A case study for residences, Color Research & Application, 32 (2) 144-150.
• Mahnke, F.H., 1996. Color, Environment and Human Response. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Meiss, P., 1990. Elements of Architecture: From Form to Place, Forewords by Kenneth Frampton and Franz Oswald, E & FN Spon. London.
• Michel, L., 1996. Light: The Shape of Space: Designing With Space And Light, Van Nostrand Reinhold. New York.
• Moore, G. T., 1987. The Physical Environment And Cognitive Development in Child-Care Centers, Spaces for Children, Springer US.
• Munsell, H., 1973. Munsell Book of Color Mat Finish Collection, Machbeth, C.P.D., New York.
• Özdemir, T., 2005. Renk Kavramı ve Konut İç Mekanında Tasarıma Etkileri, Sanatta Yeterlik Tezi, M.S.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Porteous, A., 1977. Environment and Behaviour: Planning and Everyday Urban Life, Reading, Mass., Addison Wesley.
• Porter, T., 1979. How Architects Visualize, Studio Vista, New York.
• Ramussen, S. E., 1994. Yaşanan Mimari, (Çev.) Ömer Erduran, Remzi Kitabevi AŞ., İstanbul.
• Read, M.A., Sugawara, A.I. ve Brandth J.A., 1999. Impact of Space and Color in the Physical Environment on Preschool Children’s Cooperative Behavior.
• Read, M.A., 2003. Use of Color in Child Care Environments: Application of Color for Wayfinding And Space Definition in Alabama Child Care Environments, Early Childhood Education Journal, 30 (4) 233-239.
• Reekie, R. F., 1972. Design in the Built Environment, Edward Arnold Publishiers Ltd., Londra.
• Spillmann, W., 1991. A Short History of Color Order Systems, Color Consulting, Van Nostrand Reinhold, New York.
• Stone, N.J. ve English, A.J., 1998. Task Type, Posters, And Workspace Color on Modd, Satisfaction and Performance, Journal of Environmental Psychology, 18 (2) 175-185.
• Stone, N.J., 2003. Environmental View and Color for a Simulated Telemarketing Task, Journal of Environmental Psychology, 23 (1) 63-78.
• Sze-Hui Au, L., 1999. Innovative Dayligthing Systems. Cardiff: Cardiff University.
• Trent, L. 1995. The ABC’s of Color.”American School and University, 67 (11), 34-37.
• Turgay, O. ve Altuncu, A., 2011. İç Mekanda Kullanılan Yapay Aydınlatmanın Kullanıcı Açısından Etkileri, Çankaya University Journal of Science and Engineering, 8 (1), 167-181.
• Tutkun, Ö.F., 2008. Sınıf Yönetimi: Sınıf Düzeni, ed. Zeki Kaya, Pegem Akademi, Ankara.
• Tüzcet, Ö., 1967. Form ve Doku, Formun Dokusu Üzerine Bir Deneme, İTÜ Yayınları, İstanbul.
• Uzunarslan, Ş., 2000. Mimari Biçimlendirmede Yüzey, Mimari Biçimlendirmede Yüzey Sempozyumu, Ankara.
• Wicker, A. W., 1979. An Introduction to Ecological Psychology, Wadsworth Inc., Belmont, California.
• Yağmur, A. Ş. ve Sözen, Ş. M., 2016. Dersliklerde Görsel Konfor ve İç Yüzeylerin Etkisi, Megaron 11 (1) 49-62.
• Yener, N., 2000. Mekanda Yüzeylerin Algılaması ve Malzeme, Mimari Biçimlendirmede Yüzey Sempozyumu, Ankara.
• Yener, K. A., Güvenkaya, K. R. ve Şener, F., 2009. İlköğretim Dersliklerinin Görsel Konfor Açısından İncelenmesi ve Değerlendirilmesi, itüdergisi/a mimarlık, planlama, tasarım, 8 (1), 105-116.
• Yılmaz, A., Özyılmaz H. ve Aluçlu İ., 2006. Işık-Gölgenin Yüzey Mekan Aydınlatmasına Etkisinin Örneklerle İrdelenmesi, Dicle Üniversitesi Mimarlık Bölümü Mühendislik Mimarlık Fakültesi, 205-210.
• Url-1, (2019). https://www.hmfh.com/projects/carlisle-k-8-school/, (accessed in: 03.01.2019).
• Url-2, (2019). https://www.cannondesign.com/news-insights/news-item/chiaravalle-montessori-featured-in-sustainable-chicago/, (accessed in: 10.01.2019).
• Url-3, (2019). https://www.architonic.com/en/project/search-tubingen-school/5104355, (accessed in: 03.01.2019).
• Url-4, (2019). http://www.montrealfamilies.ca/Montreal-Families/January-2016/Private-elementary-school-opens-in-Dorval/, (accessed in: 08.01.2019).
• Url-5, (2019). https://tr.pinterest.com/pin/219128338090194435/visual-search/?x=16&y=11&w=530&h=360, (accessed in: 17.01.2019).
• Url-6, (2019). https://www.dezeen.com/2011/08/26/penleigh-and-essendon-junior-boys-school-by-mcbride-charles-ryan/, (accessed in: 03.01.2019).
• Url-7, (2019). https://www.legat.com/how-interior-designers-use-color-theory-to-impact-learning/, (accessed in: 08.01.2019).
• Url-8, (2019). https://perkinswill.com/work/north-kansas-city-school-district, (accessed in: 08.01.2019).
• Url-9, (2019). https://vlkarchitects.com/projects/h-t-jones-elementary-school, (accessed in: 03.01.2019).
• Url-10, (2019). https://re-format.co.uk/nelson-primary-school/, (accessed in: 23.01.2019).
• Url-11, (2019). https://www.archdaily.com/372709/umubano-primary-school-mass-design-group, (accessed in: 08.01.2019).
• Url-12, (2019). https://www.huckabee-inc.com/exhibit-of-school-architecture/, (accessed in: 23.01.2019).
• Url-13, (2019). https://archello.com/project/donhead-preparatory-school, (accessed in: 17.01.2019).
• Url-14, (2019). https://www.archdaily.com/797301/chaparral-rural-school-plan-b-arquitectos, (accessed in: 08.01.2019).
• Url-15, (2019). https://projects.kiiwan.com/projet/groupe-scolaire-simone-veil-colombes-dominique-coulon/, (accessed in: 17.01.2019).
• Url-16, (2019). https://www.schoolmarket.es/tag/colegios-estados-unidos/, (accessed in: 08.01.2019).
• Url-17, (2019). http://www.dlrgroup.com/media/articles/sethi-workplace-design-daylighting/, tarihi (accessed in: 23.01.2019).
• Url-18, (2019). https://www.archdaily.com/368372/the-east-harlem-school-gluck, (accessed in: 10.01.2019).
• Url-19, (2019). https://www.domusweb.it/en/architecture/2005/10/11/future-systems-future-school.html, (accessed in: 17.01.2019).
• Url-20, (2019). https://www.archdaily.com/161388/pegs-junior-boys-school-mcbride-charles-ryan, accessed in: 23.01.2019).
• Url-21, (2019). https://www.hmfh.com/projects/bates-elementary-school/, (accessed in: 10.01.2019).
• Url-22, (2019) https://www.archdaily.com/782763/pre-preparatory-school-in-johannesburg-tc-design-architects?ad_medium=gallery, (accessed in: 23.01.2019).
• Url-23, (2019). https://www.hmfh.com/projects/concord-elementary-schools/, erişim tarihi (accessed in: 10.01.2019).