Doctor Ömer Vasfı̇ Aybar and Türk Heki̇mi̇, the Medical Journal He Published in Ankara

Year 2020, Volume: 21 Issue: 1, 71 - 100, 03.01.2020

Cem Hakan Başaran , Nilüfer Demirsoy

https://doi.org/10.26650/oba.594925

Abstract

Türk Hekimi, published with Arabic letters in Ankara, is one of the medical journals that have not been studied so far. Its publication began on March 1, 1336 (1920) and ended, most probably, the same year. Only two issues are extant in Turkey, and these are kept at the Department of Medical History and Ethics, Istanbul Faculty of Medicine, Istanbul University. The present article, while introducing these two issues, will present a bio-bibliography of doctor Ömer Vasfi Aybar, the owner of the journal. The article will analyze the journal within the conditions of the period, taking into consideration Ömer Vasfi Aybar's political identity and relations. Its appendix includes an article by Dr. Aybar that narrates his surgical activities and memoirs at the Battle of Gallipoli; a list of his works; his letter of 1919 written to Dr. Abdullah Cevdet, and the case report of the surgery he performed on his mother.

Keywords

Turk Hekimi, Ömer Vasfi Aybar, medical journals, periodicals, history of medicine

Operatör Doktor Ömer Vasfi Aybar ve Ankara’da Yayımladığı Türk Hekimi Dergisi

Abstract

Eski harfli tıbbi süreli yayınlar içerisinde bugüne kadar çalışılmamış dergilerden birisi de Türk Hekimi dergisidir. Nadir bir dergi olan Türk Hekimi 1 Mart 1336 (1 Mart 1920) tarihinde yayın hayatına başlamış ve kuvvetle muhtemel olarak aynı yıl içerisinde yayın hayatı son bulmuştur. Bu makalede, Türkiye’de sadece İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı’nda iki sayısı bulunan Türk Hekimi dergisi incelenerek, bu iki sayının dizini çıkartılmıştır. Ayrıca, derginin sahibi olan Op. Dr. Ömer Vasfi Aybar’ın hayatı ve eserlerine dair bir biyo-bibliyografya denemesi yapılmıştır. Makalede, Türk Hekimi dergisi yayımlandığı dönemin koşulları ve Op. Dr. Ömer Vasfi Aybar’ın siyasi kimliği ve ilişkileriyle birlikte değerlendirilmeye çalışılmıştır. Makalenin sonunda yer alan ekler kısmında, Ömer Vasfi Bey’in Çanakkale Savaşı’ndaki cerrahi faaliyetlerini ve hatıralarını içeren bir yazısı, ulaşılabilen eserlerinin bir listesi, 1919 yılında Dr. Abdullah Cevdet’e yazdığı bir mektubu ve annesine uyguladığı operasyonu anlatan vaka sunumuna yer verilmiştir.

Keywords

Türk Hekimi, Ömer Vasfi Aybar, tıp dergileri, süreli yayınlar, tıp tarihi

References

• Anadolu Tıb Mecmuası 1, 9 (15 Eylül 1338 / 1922); 1, 5 (15 Nisan 1338 / 1922); 1, 8 (15 Temmuz 1338 / 1922).
• Elektronik Kaynaklar / Electronic Sources
• Askeri Tıb Mecmuası 1, 1 (Kanunuevvel 1337 / 1921); 52, 10-11 (Teşrinievvel - Teşrinisani - Kanunuevvel 1339 / 1923); 56, 11 (Teşrinisani 1927).
• Ayın Tarihi 25, 84-85 (Mart - Nisan 1931).
• Darülfünun Tıb Fakültesi Mecmuası 2, 2 (Teşrinievvel 1335 / 1919).
• Doktor Mecmuası sayı 3 (1 Nisan 1336 / 1920).
• Hastahane 1, 1 (Teşrinievvel 1340 / 1924); 1, 2 (Teşrinisani 1340 / 1924); 1, 3 (Kanunuevvel 1340 / 1924); 1, 4 (Kânunusani 1341 / 1925); 1, 5 (Şubat 1341 / 1925); 1, 9 (Haziran 1341 / 1925); 1, 11 (Ağustos 1341 / 1925); 1, 12 (Eylül 1341 / 1925); 2, 13 (Teşrinievvel 1341 / 1925); 2, 14 (Teşrinisani 1341 / 1925); 2, 18 (Mart 1926); 2, 20-21 (Mayıs ve Haziran 1926); 2, 23-24 (Eylül ve Teşrinievvel 1926); 3, 25 (Teşrinievvel 1927); 3, 29-30 (Mayıs ve Haziran 1928); 3, 31 (Temmuz 1928).
• İctihad 20, 182 (15 Haziran 1925).
• İkdam No. 7845, 14 Kanunuevvel 1334 (14 Aralık 1918).
• İstanbul Klinik Dersleri 2, 7 (Ekim 1949).
• İstanbul Seririyatı 5, 11 (Mart 1340 / 1924); 3, 9 (Kanunusani 1339 / 1923); 3, 13 (Mayıs 1339 / 1923). Mefkûre sayı 2 (7 Nisan 1335 /1919); sayı 3 (14 Nisan 1335 /1919); sayı 4 (21 Nisan 1335 / 1919); sayı 6 (9 Haziran 1335 /1919); sayı 7 (16 Haziran 1335 /1919); sayı 9 (28 Haziran 1335 / 1919); sayı 12 (21 Temmuz 1335 / 1919).
• Milliyet Gazetesi, 27 Ağustos Çarşamba 1969. Sıhhiye Mecmuası 5, 22 (Kânunusani 1929); 13, 86 (Haziran 1937).
• Türk Hekimi numero 1 (1 Mart 1336 / 1920); numero 2 (26 Nisan 1336 / 1920).
• Kitap ve Makaleler / Books and Articles Altay, Sadet. Atatürk Döneminde Numune Hastanelerine Dönüştürülen Osmanlı Hastaneleri (1924-1938). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2019. Aybar, Ömer Vasfi. “Çanakkale Savaşlarında Maydos Bombardımanı.” Hayat Tarih Mecmuası 1, 2 (1967): 19-23.
• Aydoğan, Erdal, ve Şaban Ortak. Dr. İbrahim Tali Bey’in Günlüğü. İstanbul: Arba, 2000.
• Başağaoğlu, İbrahim, ve Eren Akçiçek. “Atatürk’ün Yurt Seyahatlerinde Ziyaret Ettiği Sağlık Kurumları.” Atatürk Dönemi Sağlık Tarihi Kongresi (1920-1938) Bildiriler içinde 771-786. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi, 2009.
• Birinci, Ali. “Türk Yurdu kalemleri: Dr. Muhittin Celal Duru.” Türk Yurdu 352 (2016): 64-69.
• Cumhuriyetimizin 75. Yılında Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi. Ankara: Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 1998.
• Erden, Fethi. Türk Hekimleri Biyografisi. İstanbul: Çituri Biraderler Basımevi, 1948.
• Erduran, Behçet Sabit. Cephedeki bir Doktorun Gözünden: 1915 Baharında Çanakkale. Yayına hazırlayan Tamay Açıkel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015. Etker, Şeref. “Ophtalmoscope Essad.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 9, 1 (2008): 151-164.
• Naderi, Sait, ve Gülten Dinç. “Darülfünun Tıp Fakültesi Mecmuası (1916-1933) ve Dizini.” Tıp Tarihi Araştırmaları sayı 12 (2004): 200-253.
• Neşet Osman [Usman] ve Mehmed Kemal [Öke]. Cerrahi-i Harbiyeye dair Malumat ve Müşahedat. 18 Nisan’dan 30 Ağustos 1331’e Kadar Hastahaneye Duhul Eden Mecruhin Üzerinde Yapılan Tedkikat ve Tedavi ile Bazı Nadir ve Müfid Vekayi. Yayına hazırlayanlar Yetkin İşçen ve Necmettin Özçelik. İstanbul: Gümüşsuyu Hastanesi, 2012. Kazancıgil, Aykut. “Mısır’da Âşinâ Bir Çehre.” Derin Tarih 81 (Aralık 2018): 62-63.
• Özarslan, Metin. ‘İşbirlikçiliğe İsyan Telgrafı Çeken Ankara: “Senin Gibi sadrazamı tanımayız.” Cumhuriyet, 29 Ekim 2012.
• Şehsuvaroğlu, Bedi Nuri. “Türkiye’de Sağlıkla İlgili Olarak Yayınlanan Periyodikler.” İstanbul Tıp Fakültesi Mecmuası 36, 1 (1973): 169-198.
• Şehsuvaroğlu, Bedi Nuri. “Basın Tarihimize Sıhhi Mevkuteler.” Yeni Tıp Âlemi 10 (1961): 484-501.
• Şehsuvaroğlu, Bedi Nuri. Atatürk’ün Sağlık Hayatı. İstanbul: Hür, 1981.
• Tansel, Selahattin. Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, c. 2. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1973.
• Taşkıran, Nimet. Süreli Türk Tıp Yayınlarında Cerrahi Makaleler Bibliyografyası. İstanbul: Zeynep-Kâmil Ana ve Çocuk Sağlığını Koruma Derneği, 1968.
• Topuzlu, Cemil. İstibdat-Meşrutiyet-Cumhuriyet Devirlerinde, 80 Yıllık Hatıralarım. 6. bs. Yayına hazırlayanlar Hüsrev Hatemi ve Aykut Kazancıgil. İstanbul: İşaret, 2017.
• Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasal Partiler, Mütareke Dönemi, c. 2. İstanbul: Hürriyet Vakfı, 1986.
• Unat, Ekrem Kadri. “Türk Tıp Tarih Kurumu’nun İlk Elli Yılının Tarihçesi.” II. Türk Tıp Tarihi Kongresi İstanbul, 20-21 Eylül 1990, Kongreye Sunulan Bildiriler içinde 9, 12. Ankara: Türk Tarih Kurumu 1999.
• Yıldırım, İbrahim, Hakan Ertin ve İbrahim Başağaoğlu. “Türk Tıp Tarihinde “Anadolu Kliniği” (19331954).” Anatolian Clinic January 21, 1 (2016): 4-41.
• Yıldırım, Nuran. “Hekim Kimliği ile Abdülhak Adnan Adıvar ve Tıp Tarihi ve Deontoloji Müderrisliği.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 7, 2 (2006): 55-86.
• Wieting, Julius. Rehber-i Cerrahi-i Harbi. Gülhane Seririyat Külliyat Mesaisi 18. İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık, 1330 (1914).
• Wieting, Julius. Cürûh-ı Harbiyeden Mütevellid Tagayyürat-ı Vazifeviyenin Tedavi-i Muahharası Hakkında Rehber. Gülhane Seririyat Külliyat Mesaisi 19. İstanbul: Ahmed İhsan ve Şürekâsı Matbaacılık, 1330 (1915).
• 40. Yıl Münasebetiyle Ankara Numune Hastanesi. Ankara: Ankara Numune Hastanesi, 1965.
• “Dr. Ömer Vasfi Aybar (1919-1921) (1922-1933).” Erişim 12 Mayıs 2019. https://numuneeah.saglik.gov.tr/ TR,201718/dr-omer-vasfi-aybar-1919---1921-1922---1933.html