Antere Kıssası’nın Türkçe Tercümesi

Year 2023, Issue: 42, 1 - 12, 28.04.2023

Abdulsattar Elhajhamed

https://doi.org/10.26650/jos.1211839

Abstract

İslam’dan onlarca yıl önce yaşamış olan ‘Antere bin Şeddâd el-’Absî, cesareti sayesinde özgürlüğüne kavuşmuş ve meşhur olmuştur. Hayatını ve maceralarını anlatan ‘Antere Kıssası, en önde gelen Arap halk kıssalarından biridir. Arap dünyasının sınırlarını aşarak çeviri yoluyla başka ülkelere taşınması, başka halklar tarafından büyük ilgi görmesi ve dünya edebiyatında önemli bir yer edinmesi ile Arap halk kıssaları arasında önemli bir yere sahiptir. Türk milleti, bu kıssayı kendi dillerine çeviren ilk milletlerden biridir. ‘Antere Kıssasının Türkçeye çevrisi, bu hikâyenin dünya dillerine yapılan ilk çevirisi olması, Türkçe ile Arapça arasındaki ilk edebî çevirilerden biri olması, birden fazla kez Türkçeye tercüme edilmesi ve bu tercümelerden birinin bizzat Osmanlı Padişahının emriyle yapılmış olması nedeniyle büyük önem arz etmektedir. Padişahın emriyle yapılan tercüme (H. 881 / MS 1477) yılında bitmiştir. ‘Antere Kıssası ister resmi düzeyde ister halk düzeyinde ilgi görmüş, saraylarda okunduğu gibi kahvehanelerde de okunmuştur. Ayrıca Osmanlı askerleri tarafından okunmuş ve bazı nüshalara yapılan yorumlardan onların beğenisini de kazandığı anlaşılmaktadır. Tanımlayıcı araştırma metodunu izleyen bu araştırmada Antere Kıssasının Türkçeye tercümesi, bu tercümenin şartları ve olası sebepleri ele alınarak tercümenin önemi ve Arapça-Türkçe tercüme faaliyetlerindeki yeri belirlenmiştir. Antere Kıssasının Osmanlı Türk toplumundaki telakkisi ve genelde Türk kültürü ve özelde Türk edebiyatı üzerinde bıraktığı etkisinden söz edilmiştir.

Keywords

Halk Edebiyatı, ‘Antere bin Şeddâd, Antere kıssası, Tercüme, Fatih Sultan Mehmet

Supporting Institution

yok

Project Number

yok

Thanks

yok

ترجمة سيرة عنترة إلى اللغة التركية

Abstract

عنترة بن شداد العبسي، فارس وشاعر جاهلي، عاش قبل الإسلام بعشرات السنوات، نال حريته وشهرته بفضل شجاعته. وسيرته الشعبية من أبرز السير الشعبية العربية، تميزت عن بقية السير الشعبية العربية بعبورها لحدود الوطن العربي وانتقالها إلى بلدان أخرى عبر الترجمة، واحتفاء الشعوب الأخرى بها، ونيلها لمكانة مهمة في الأدب العالمي. والترك من أوائل الأمم التي ترجمت هذه السيرة إلى لغتها، وترجمة سيرة عنترة إلى التركية لها أهمية كبيرة، نظراً لأنها الترجمة الأولى لهذه السيرة إلى لغات العالم، ولأنها من أوائل الترجمات الأدبية بين اللغتين التركية والعربية، ولأنها تُرجمت أكثر من مرة إلى اللغة التركية إحداها بأمر من السلطان العثماني نفسه، وكان ذلك في سنة (881 هـ/1477م). ولقيت سيرة عنترة اهتماماً على الصعيدين الشعبي والرسمي، فقرئت في المقاهي كما قرئت في القصور، كما قرأها الجنود العثمانيون ونالت اعجابهم كما يبدو من تعليقاتهم على بعض نسخها. إن هذا البحث الذي اعتمد المنهج الوصفي منهجاً له يتناول ترجمة سيرة عنترة إلى اللغة التركية وظروفها وأسبابها المحتملة لها، كما يبين أهمية هذه الترجمة ومكانتها في حركة الترجمة بين اللغتين العربية والتركية، ويشير إلى تلقي سيرة عنترة في المجتمع التركي العثماني، والأثر الذي تركته في الثقافة التركية عموماً والأدب التركي على وجه الخصوص.

Keywords

الأدب الشعبي, الترجمة, سيرة عنترة بن شداد, عنترة بن شداد, السلطان محمد الفاتح

Project Number

yok

Turkish Translation of The Romance of Antarah

Abstract

Antarah ibn Shaddad al-Absi was a slave knight and poet who lived decades before Islam, gained his freedom, and became famous for his bravery. Sirat Antar ibn Shaddad [The Romance of Antarah] describes his life and adventures and is one of the most prominent Arab folk tales. It differs from other Arab folk tales in that it crossed the borders of the Arab world, moved to other countries through its translation and gained an important place in world literature. The translation of The Romance of Antarah into Turkish is of great importance as the first translation of this story into another language and one of the first literary translations between Turkish and Arabic. It has been translated into Turkish several times, with one of the translations having been made at the order of the Ottoman sultan Mehmet II (completed in 881 AH/1477 AD). The Romance of Antarah gained huge popularity among various groups of Ottoman society with the Turkish version of the text being read both in cafes and in palaces.
This research adopts the descriptive research method to identify the translation of The Romance of Antarah into Turkish, the conditions and possible reasons for this translation, and its importance and place among Arabic-Turkish translation activities. The study also talks about the perception of The Romance of Antarah in Ottoman Turkish society and its impact on Turkish literature and culture.

Keywords

Folk literature, translation, ʿAntarah bin Shaddād, ʿAntarah Story, Mehmed II

Project Number

yok

References

• Anter-nâme. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Nadir Eser Kütüphanesi, T1160.
• Anter-nâme. İstanbul, İstanbul Üniversitesi Nadir Eser Kütüphanesi, T1163.
• Ba’lî, Hafnâvî. et-Terceme ve Cemâliyâtu’t-Telakkî: el-Mübâdelâtü’l-Fikriyyetu’s-sekâfiyye. el-Cezâir: Durub lin-neşr vet-Tevzî’, 2018.
• Beyceoğlu, Ömer Faruk. “Halk Kitaplarında Hazreti Ali”. Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 1986. Boratav, Pertev Nail. Folklor ve Edebiyat 1. Adam Yayınları, 1982.
• Ebu’l-Hayr-ı Rûmî. Saltık-nâme. Hazırlayanlar Necati Demir ve M. Dursun Erdem. İstanbul: UKİD, 2013.
• el-Le’bûn, Fevvâz b. Abdülaziz. “Sîretü ‘Antere b. Şeddâd beyn’el-Vâkı’ vel-Mutehayyel”. Meceletü Cami’ti Taybe lil-âdâb vel-’ulûm’il-insâniyye 21)1441(: 46-91.
• el-Merânî, Nâciye Gâfil. “Sîretü ‘Antere ve’d-dirâsâtü’l- İstişrâkiyye”. Mecelletü’l-âdâb 3-4 )1977(: 60-65.
• el-Muhibbî, Muhammed Emîn b. Fadlullah. Nefḥatü’r-Reyḥâne ve reşḥatü ṭılâʾi’l-ḥâne. Tahkik Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kâhire: Dâru İhyâ el-Kutub el-’Arabiyye, 1968.
• Gânim, Şükrî. Antere. Çeviren İzzet Melih. Dersaadet: Kitabhane-i Askerî, 1327.
• Goldziher, Ignace. “İspanya Arapları ve İslâm - doğu Araplarıyla mukayeseli Olarak, İspanya Araplarının İslâm’ın tekâmülündeki yeri”. Çeviren İsmail Hakkı Ünal. İslâmî Araştırmalar Dergisi 1 )1986(: 80-99.
• Güler, Muhammed İkbâl. “Kıssa-i Anter )1. Cilt/H. 1145([inceleme-metin-sözlük]”. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2019.
• Güler, Muhammed İkbâl. “Kıssa-i Anter: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’ndeki El Yazması Nüshaların Tanıtımı ve Değerlendirilmesi”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi 1 )2020(: 48-79.
• Hazreti Ali Kan Kalesi Cengi. İstanbul: Maarif Kitaphanesi, 1966.
• Köprülü, Fuad. Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1999.
• Özpilavcı, Ferruh. “Fatih Sultan Mehmed’in Emriyle Molla Hüsrev Tarafından Arapçaya Çevrilen Esâsü’l- İktibâs fi’l-Mantık Tercümesi Üzerine Bir İnceleme”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 1 )2021(: 3-56.
• Öztürk, Zehra. “Osmanlı Döneminde Kıraat Meclislerinde Okunan Halk Kitapları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 9 )2007(: 401-446.
• Ranelagh, E. L. “el-Mâdi’l-müşterek beyn’el-’Arab vel-garb: Usûl’ul-âdâb’iş-şa’biyyet’il-garbiyye”. Çeviren Nebîle İbrâhîm, Silsiletü ‘âlem’il-Ma’rife 341 )1999(.
• Yazar, Sadık. “Bakir Bir Araştırma Sahası Olarak Osmanlı Tercüme Geleneği”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 1 )2020(: 153-178.
• Yazar, Sadık. “Osmanlı Dönemi Şiir Tercümesinde Karşılaşılan Biçimsel )nazım biçimi, aruz ve kafiye( Zorluklar”. Metnin Hâlleri: Osmanlıʼda Telif, Tercüme ve Şerh. Hazırlayanlar Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru ve Ali Emre Özyıldırım, içinde 248-293. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
• Yûnus, Abdülhamîd. “Sîretü ‘Antere melhametün şa’biyyetün insâniyye”. Turâsü’l-İnsâniyye 4 )t.y(: 421-434.