Eymen el-ʿAtum’un Hapishane Romanları Üzerine Tematik Bir İnceleme

Year 2024, Issue: 45, 353 - 365, 03.10.2024

Muhammet Berat Can

https://doi.org/10.26650/jos.1478825

Abstract

Roman; kaynağı destanlara dayandığı düşünülen ve ilk örnekleri Avrupa’da ortaya çıkan bir nesir türüdür. Sürekli değişim ve gelişim içinde olan roman XVII. yüzyıldan beri kullanılagelmektedir. İnsanların acılarını, travmalarını, sevinçlerini, duygusal durumlarını veya kaygılarını bireyin hayal gücüne göre anlatma aracıdır. Arap coğrafyasında roman türünün gelişmesi bazı sıkıntılarla karşılaşmıştır. Kendine has bir üslup yakalayan kimi roman türleri de çeşitli sansürlerle dağıtımı ve basımı engellenmiştir. Hapishane edebiyatı olarak kendisini isimlendiren tür cezaevinde bulunan mahkumların hayat hikayelerini, yaşadığı işkenceleri ve zorlukları konu edinmektedir. Bu tür romanlarda genel tema özgürlük, tükenmişlik, ümitsizlik ve direniş olarak karşımıza çıkmaktadır. Batıda bu türde kaleme alınan eserler bulunmakla birlikte Arap edebiyatında da bu türün ayrı bir yeri bulunmaktadır. Arap Edebiyatında Abdurrahman Münif, Macit Süleyman, Mustafa Halife ve Eymen el- ʿAtum gibi yazarlar öne çıkmaktadır. Romanlarında slamcı bir yön bulunan Eymen el-‘Atum modern Arap edebiyatının önemli temsilcileri arasına girmeye namzet bir kişiliktir. Kendisi gerek Yā Sāhibeyi’s-Sicn gerekse Yesmeūne Hasīsehā romanlarında otoriter rejimlerin yönettiği, demokrasinin sadece sözde bulunduğu toplumlarda otoriteye başkaldırmanın veya farklı görüş taşımanın nasıl cezalandırıldığını hem yaşayarak görmüş hem de roman olarak kurgulamıştır. Yazar, mühendis kimliğine ek olarak aynı zamanda akademisyen ve edebiyatçıdır. Edebi kimliğini ortaya koyduğu ilk eseri hapishane günlüklerini kaleme aldığı Yā Sāhibeyi’s-Sicn romanıdır.

Keywords

Arap Dili, Modern Arap Edebiyatı, Roman, Eymen el-ʿAtum, Yā Sāhibeyi’s-Sicn ve Yesmeūne Hasīsehā’ Romanları

Thematic Study of “Ayman al-ʿAtūm”’s Prison Novels

Abstract

The novel is a prose genre whose origins are thought to be based on epics and whose first examples emerged in Europe. The development of the novel genre in Arab geography has experienced some difficulties. Some types of novels with unique styles were prevented from being distributed and published by various censors. The genre that calls itself prison literature deals with the life stories of prisoners in prison, their torture, and the hardships they experience. The general themes of these novels are freedom, exhaustion, despair, and resistance. Although works have been written in this genre in the West, this genre also has a special place in Arabic literature. Authors such as Abdurrahman Munif, Majid Suleiman, Mustafa Khalifa and Ayman al-ʿAtūm stand out in Arabic literature. Ayman al-ʿAtūm, whose novels feature an Islamist aspect, is one of the most important figures in modern Arabic literature. In both his novels Yā Sāhibeyi’s-Sijn and Yāsmeūne Hasīsehā, he experienced and fictionalized the punishment of rebelling against authority or holding different views in societies ruled by authoritarian regimes and in which democracy exists only in words. In addition to being an engineer, the author is an academic and a man of letters.

Keywords

Arabic Language, Modern Arabic Literature, Novel, Ayman al-ʿAtūm, ‘Yā Sāhibeyi’s-Sijn and Yāsmeūna Hasīsehā’ Novels

دراسة موضوعية لروايتي أيمن العتوم في أدب السجون

Abstract

ت ُعتقد أن أصلها يستند إلى المالحم وظهرت نماذجها األولى في أوروبا. وقد اسُت الرواية هي نوع نثري ُي الروايةالتي هي في تغير وتطور مستمر،منذالقرن السابع عشر. وهي وسيلةلسردمعاناة اإلنسان وصدماته وأفراحه وحاالتهالعاطفيةأو ما يعيشهالمجتمع من آالم وصدمات وأفراح وحاالت عاطفيةأو ما يعيشهالمجتمع ً لخيال الفرد. وقد واجه تطور هذا النوع الروائي في الجغرافيا العربية بعض الصعوبات. من انشغاالت وفقًا فقد ُُمنعت بعض أنواع الروايات، التي لها أسلوب خاص بها، من التوزيع والطباعة من قبل مختلف أجهزة الرقابة. ويتناول هذا النوع األدبي الذي يطلق على نفسه أدب السجون قصص الحياة والعذابات والصعوبات التي يتعرضلها السجناء في السجن. الموضوع العام لهذه الروايات هو الحرية واإلرهاق واليأس والمقاومة. وعلى الرغممن وجود أعمال ُُكتبت في هذا النوع األدبي في الغرب، إال أن هذا النوع األدبي لهمكانة خاصة في األدب العربي. ويبرز في األدب العربي مؤلفون مثل عبدالرحمن منيف، وماجد سليمان، ومصطفى خليفة، وأيمن العتوم. يعّدّ أيمن العتوم، الذي تتسم رواياته بطابع إسالمي، أحد أهم ممثلي األدب العربي الحديث. قد اختبر في روايتيه »يا صاحبي السجن« و«يسمعون حسيسها« كيف أن التمرد على السلطة أو اعتناق آراء ُعاقب عليه في المجتمعات التي تحكمها أنظمة استبدادية وحيث ال وجود للديمقراطية إال بالكلمات. مختلفة ُي وباإلضافةإلى كونهمهندًسا، فإن المؤلف أكاديمي وأديب ً أيًضا. أول أعمالهالتي كشف فيها عن هويتهاألدبية كانت رواية » يا صاحبي السجن« التي كتب فيها يوميات سجنه.

Keywords

اللغة العربية, األدب العربي, األدب العربي الحديث, الرواية, روايات أيمن العتوم, روايات يا صاحبي السجن و يسمعون حسيسها

References

• Abdulbedî‘, Abdullah. er-Rivâye el-ân dirâse fi’r-rivâyeti’l- ‘Arabiyyeti’l-Mu‘âsıra. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 1990/1411. google scholar
• Aktaş, Şerif. Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 1991. google scholar
• Ali, Emin vd. “Edebü’s-Sücûn fi’l-Lüğati’l-Arabiyye ve Eşheru’r-Rivâyât fihi”. Journal of Arabic Research 5/2 (2022), 195-209. google scholar
• Arslan, Adnan. “Modern Arap Edebiyatı’nda Cezaevi Romanı”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 / 2 (Ağustos 2016): 31-57 google scholar
• Berna, Moran. Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2005. google scholar
• Bourneur, Roland - Quellet, Real. Roman Dünyası ve İncelemesi. çev. Hüseyin Gümüş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989. google scholar
• Buslâm, Enes. “Kırâa fi Edebi’s-Sücûn bi’l-Âlem el-Arabî”. Efkâr 393 (2021), 45-49. google scholar
• Corcî, Zeydân. Târîhu Âdâbi’l-lüğati’l-Arabiyye. Kahire: Muessesetü Hindâvî li’t-T’alîm ve’s-Sekâfe, 2013. google scholar
• Çetin, Nurullah. Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Basımevi, 2003. google scholar
• Çetin, Nurullah. Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap On Üçüncü Baskı 2013. google scholar
• Çıkla, Selçuk. “Romanda Kurmaca ve Gerçeklik” Hece Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 65/66/67, Mayıs/Haziran Temmuz, 2002. google scholar
• Derrâc Faysal. er-Rivâye ve Te’vîlü’t-Târih. Mağrib: ed-Dâr el-Beyzâ, 2004. google scholar
• Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Rehber Yayınları 1990. google scholar
• Durali, Yılmaz. Roman Sanatı ve Toplum. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1996. google scholar
• el-Îd Yumni. er-Rivâyetü’l-Arabiyye. Beyrut: Dâru’l-Fârâbî, 2011. google scholar
• el-Müncid fi’l-Luğa. Beyrut: Dâru’l-Meşrık, Otuz Üçüncü Baskı, 1992. google scholar
• Er, Rahmi. “Roman”, TDV İslâm Ansiklopedisi. 35/164. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2008. google scholar
• Eymen, el-'Atum, Yesme’ûneHasîsehâ. Beyrut: el-Müessesetu’l-Arabiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, 2013. google scholar
• Eymen, el-'Atum. YâSâhibeyi’s-Sicn. Beyrut: el-Müessesetu’l-Arabiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, 2013. google scholar
• Güceyüz, İsa - Önal, Reyhan, “Filistinli Yazar Abdullah Bergûsî’nin Yoldaki Mühendis: Gölgelerin Prensi Adlı Eserinin Hapishane Edebiyatı Bağlamında Tahlili”, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (BOZIFDER) 25 (Haziran / June 2024): 103-143. google scholar
• Hâmid, Mustafa b., el-Fazâ er-Rivâî fi Rivâyeti ya Sâhibeyi’s-Sicn. ts. google scholar
• Kaplan, Mehmet. Hikâye Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2003. google scholar
• Sevgili, Muhammed İkbal. Eymen el-‘Atümun Romanlarında Kur ’an Etkisi. Batman, Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022. google scholar
• Şa’bân, Yûsuf. Edebu’s-Sucûn. Kâhire: el-Heyetu’l-Mısriyyetu’l-’Âmme li’l-Kutub, 2014. google scholar
• TDK. Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları, On Birinci Baskı, 2011. google scholar
• Tekin, Mehmet. Roman Sanatı Romanın Unsurları. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016. google scholar
• Tepebaşılı, Fatih. Edebiyat Bilimine Giriş. Konya: Çizgi Kitabevi, 2015. google scholar
• Tepebaşılı, Fatih. Roman İncelemesi. İstanbul: Çizgi Kitabevi, 2019. google scholar
• Yalar, Mehmet. Modern Arap Edebiyatına Giriş. İstanbul: Emin Yayınları, 2009. google scholar
• Yalçın, Cevdet (1989). Edebiyat Terimleri Sözlüğü. Ankara: Yalçın Emel Yayınları. google scholar
• Zor, Salih - Arslan, Adnan. “Modern Arap Romanı Araştırmalarına Dair Bir Öneri Çalışması”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (Aralık 2021), 155-180. google scholar