Müzik Sosyolojisi [Sosyomüzikoloji] Evreninde Tarihsel Perspektifler ve Georg Simmel

Yıl 2018, Cilt: 38 Sayı: 1, 31 - 65, 28.12.2018

Bilen Işıktaş

Öz

Bu makalenin amacı çağının gizemli Alman sosyoloğu Georg Simmel’in (1858-1918) müzik üzerine yaratmış
olduğu sosyolojik düşünceye, kavramsal alanlara toplumsal düzlemde ve etkileşimde işaret etmek, müzik
sosyolojisinin toplumsal süreçlerinin toplumsal yapıyı ve değişmeyi anlamakta müziksel söylem ile nasıl
okunabileceğinin örneklerini sunmaktır. Kendi içinde üretildiği koşulların bir ürünü olan müzik, ona katkı
sağlayan yardımcı bilimlerle birlikte müzikolojiye ışık tutar. Müzik üzerine düşünürken ya da onu kompozisyon
açısından analiz ederken aynı zamanda müziğin sosyal bir dili olduğu gerçeği gözlerden kaçırılmamalıdır. Bu
dille birlikte müzik kendi sahnesinde seyirci değil, aktör olarak yer alır. Örneğin yazımızda ele aldığımız gibi
ideolojik tartışmalar sadece siyasetin gündeminde değildir. Müzikte sesler arasındaki ilişkilerde de karşımıza
çıkar. Uzmanlaşmış müzikolojik yaklaşımlar teknik anlamın ötesinde sosyokültürel eğilim taşır. Bir bilim dalı
olarak sosyomüzikoloji nitelemesiyle müzikteki geleneksel kalıp ve kurumları ses üzerinde tartışmaya açan,
özgürlüğü en kutsal değer sayma gayesiyle yeninin söylemini sosyoloji perspektifiyle açıklamayı amaçlayan
bu çalışmada, ses ile söz arasındaki kuramsal ilişki Simmel’in özelinde Weber, Lukács, Adorno gibi sosyolog ve
düşünürlerin görüşleriyle karşılaştırılmalı olarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Georg Simmel, Müzik Sosyolojisi, Müzikoloji, Sosyomüzikoloji, Toplum

Historical Perspectives in the Universe of Music Sociology [Sociomusicology] and Georg Simmel

Öz

The main purpose of this article is to underline the conceptual fields and interaction within the sociological
thought universe regarding music created by Georg Simmel (1858–1918), a mysterious German sociologist, and
to provide examples as to how the social processes of music sociology, together with musical discourse, can
help us understand change in social structures. Music is a product of the circumstances out of which it is born,
and it sheds light on musicology with auxiliary disciplines that contribute to it. Reflections on music or analysis
of musical composition must always note the fact that music has a social language. Hence, music becomes an
actor on its stage, not a mere spectator. For instance, ideological discussions in our text are not only a matter of
political agenda but are also observed in the relationship between sounds in music. Approaches that specialize
only in musicology are both technical and offer sociocultural trends. Defining sociomusicology as a scientific
discipline, this paper discusses traditional musical patterns and institutions in terms of sound and aims to
expound the discourse of new musical patterns from a sociological perspective and with a view to considering
freedom as the most sacred of all values. The paper discusses the institutional relationship between sound and
word, specifically in Simmel, and also along with Weber, Lukács, Adorno, and other major thinkers who have
contributed to other fields of philosophy and sociology.

Anahtar Kelimeler

Georg Simmel, Sociology of Music, Musicology, Sociomusicology, Society

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2013). Kültür endüstrisi, kültür yönetimi [Kulturindustrie] (N. Ülker, M. Tüzel & E. Gen, çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Adorno, T. W. (1949/1973). Philosophy of modern music [Philosophie der neuen Musik] (A. G. Mitchell & W. V. Blomster, trans.). New York, NY: Continuum.
• Adorno, T. W. (1962/1989). Introduction to the sociology of music [Einleitung in die Musiksoziologie] (Trans. E. B. Ashton). New York: Continuum.
• Adorno, T. W. & Horkheimer, M. (2010a). Aydınlanmanın diyalektiği, felsefi fragmanlar [Dialektik der Aufklärung, Philosophische Fragmente] (N. Ülner & E. Öztarhan-Karadoğan, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Adorno, T. W. & Horkheimer, M. (2010b). Sosyolojik açılımlar, sunular ve tartışmalar [Soziologische Nach Vorträgen und Diskussionnen] (M. S. Durgun & A. Gümüş, Çev.). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Akpolat, Y. (2015). Tinin sosyolojisi Simmel sosyolojisinin inşası. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Attali, J. (2005). Gürültüden müziğe: Müziğin ekonomi-politiği üzerine (G. G. Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ayas, G. (2014). Mûsiki İnkılâbı’nın sosyolojisi, klasik Türk müziği geleneğinde süreklilik ve değişim. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Ayas, G. (2015). Müzik sosyolojisi, sorunlar-yaklaşımlar-tartışmalar. İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Becker, H. S. (1989). Ethnomusicology and sociology: A letter to Charles Seeger. Ethnomusicology, 33(2) 275–285.
• Becker, H. S. (2013). Sanat dünyaları (E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Blaukopf, K. (1992). Musical life in a changing society (D. Marinelli, Çev.). Portland, Oregon: Amadeus Press.
• Blomster, W. V. (2010). Müzik sosyolojisi: Adorno ve ötesi (H. E. Bağce, Çev.). H. E. Bağce (Ed.), Frankfurt Okulu içinde (s. 483–519). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bottomore, T. (1997). Frankfurt Okulu (A. Çiğdem, Çev.). Ankara: Vadi Yayınları.
• Bottomore, T. B. (1998). Toplumbilim: Sorularına ve yazınına ilişkin bir kılavuz (4. basım, Ü. Oskay, Çev.). İstanbul: Der Yayınevi.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım: Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi (G. Çeğin, Ed., D. F. Şannan & A. G. Berkkurt, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bulgan, M. (2016). Günümüzde müzik etnolojisi. M. Bulgan (Ed.), Müzik etnolojisi içinde (s. 51– 64). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Canbay, A. (2015). Müzik estetiği. Z. Nacakcı & A. Canbay (Ed.), Müzik kültürü içinde (s. 231– 270). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Dellaloğlu, B. F. (2014). Frankfurt Okulu’nda sanat ve toplum. İstanbul: Say Yayınları.
• DeNora, T. (1995). Beethoven and the construction of genius: Musical politics in Vienna, 1792– 1803. Berkeley: University of California Press.
• DeNora, T. (2000). Music in everyday life. UK: Cambridge University Press.
• DeNora, T. (2003). After Adorno rethinking music sociology. UK: Cambridge University Press.
• DeNora, T. (2004). Historical perspectives in music sociology. Poetics, 32, 211–221.
• Dörr-Backes, F. (1995). Georg Simmel between modernity and postmodernity [Georg Simmel zwischen Moderne und Postmoderne]. In F. Dörr-Backes & L. Nieder (Eds.), The study of culture in Georg Simmel’s writings on art (pp. 119–128). Würzburg: Königshausen & Neumann GmbH.
• Ergur, A. (2002). Portedeki hayalet: Müziğin sosyolojisi üzerine denemeler. İstanbul: Bağlam Yayınları. Ergur, A. (2009). Müzikli aklın defteri: Toplumbilimsel izdüşümler. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Ergur, A. (2014). Öncü sanatçı ne yapmalı? http://www.sanattanyansimalar.com/yazarlar/ali-ergur/ oncu-sanatciyi-ne-yapmali/312/ adresinden edinilmiştir.
• Ergur, A. (2015). Durumlar, duygular ve müzikleri. http://www.sanattanyansimalar.com/yazarlar/ ali-ergur/durumlar-duygular-ve-muzikleri/532/ adresinden edinilmiştir.
• Erol, A. (2009a). Müzik üzerine düşünmek. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Erol, A. (2009b). Popüler müziği anlamak, kültürel kimlik bağlamında popüler müzikte anlam. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Esgin, A. (2016). Sosyolojik soruşturmalar, gündelik olanın analizinden kesitler (2. basım). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Etzkorn, K. P. (1964). Georg Simmel and the social of music. Social Forces, 43(1), 101–107.
• Finkelstein, S. (1986). Müzik neyi anlatır (M. H. Spatar, Çev.). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Fischer, E. (1979). Sanatın gerekliliği (3. basım, C. Çapan, Çev.). İstanbul: E Yayınları.
• Frisby, D. (1992). Simmel and since: Essays on Georg Simmel’s social theory. London and New York: Routledge.
• Froehlich, H. C. (2016). Sociology for music teacher, perspectives for practice. London and New York: Routledge.
• Gombrich, E. H. (1997). Sanatın öyküsü (E. Erduran & Ö. Erduran, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi. Günay, E. (2011). Müzik sosyolojisi, sosyolojiden müzik kültürüne bir bakış. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Güven, U. Z. & Ergur, A. (2014). Dünyada ve Türkiye’de müzik sosyolojisinin yeri ve gelişimi. Sosyoloji Dergisi, 29(2), 1–19.
• Habermas, J. (1996). Georg Simmel on philosophy and culture: Postscript to a collection of essays. Critical Inquiry, 22(3), 403–414.
• Haydon, G. (1941). Introduction to musicology. Chapel Hill: The University of North Carolina Press.
• Horsfall, S. T., Meij, J. M., & Probstfield, M. D. (Eds.). (2013). Music sociology: Examining the role of music in social life. New York, NY: Routledge, Taylor & Francis.
• Işıktaş, B. (2014). Aydınlan(ma)’dan Meta’ya birey ve müzik ilişkisi. Rast Müzikoloji Dergisi, 2(1), 108–119.
• Jay, M. (2001). Adorno (Ü. Oskay, Çev.). İstanbul: Der Yayınları.
• Jung, W. (2001). Georg Simmel yaşamı, sosyolojisi, felsefesi (D. Özlem, Çev.). İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Kaplan, A. (2008). Kültürel müzikoloji (2. basım). İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Keil, C. (1998). Call and response, applied sociomusicology and performance Studies. Ethnomusicology, 42(2) 303–312.
• Kemple, T. M. (2009). Weber/Simmel/Du Bois, Musical thirds of classical sociology. Journal of Classical Sociology, 9(2), 187–207. http://dx.doi.org/10.1177/1468795X09102122
• Kerman, J. (1985). Contemplating music: Challenges to musicology. Massachusetts: Harvard University Press.
• Kim, D. D. (2006). Georg Simmel in translation interdisciplinary border-crossings in culture and modernity. UK: Cambridge Scholars Press.
• Kizińska, K. (2013). Elements of sociology of music in today’s historical musicology and music analysis. Ad Alta: Journal of Interdisciplinary Research, 3(1), 63–65.
• Kutluk, F. (1997). Müzik ve politika. Ankara: Doruk Yayımcılık.
• Leppert R. (1995). The sight of sound: Music, representation and the history of body. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
• Leppert, R., & McClary, S. (Eds.). (1987). Music and society: The politics of composition, performance and reception. Cambridge: Cambridge University Press.
• Lukács, G. (2001). Estetik III (2. basım, A. Cemal, Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Lukács, G. (2011). Georg Simmel. In J. Ö. Dirlikyapan (Ed.), Georg Simmel: Sosyolog, sanatçı, düşünür içinde (s. 351–356). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Merriam, A. P. (1964). The anthropology of music. Evanston, IL: Northwestern University Press. Mustan Dönmez, B. (2015). Müziğin kökeni üzerine: Müziğin etimolojisi, ontolojisi, tanımı, oluşumu, bağlamları ve işlevleri üzerine bir değerlendirme. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Nedelmann, B. (2003). Inclusions and exclusions in European societies. In A. Woodward & M. Kohli (Eds.), At the turn of the centuries: Georg Simmel then and now (pp. 21–37). London and New York: Routledge.
• Norbert, E. (1993). Mozart: Portrait of a genius. Berkeley: University of California Press Pyyhtinen, O. (2010). Simmel and ‘the social’. New York: Palgrave Macmillan.
• Qureshi Bruckhardt, R. (2002). Music and Marx: Ideas, practice, politics. NY and Great Britain: Routledge.
• Rammstedt, O., & Cantó-Milà, N. (2015). Simmel, Georg (1858-1918). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (2nd eds., Vol. 21, pp. 963–969). Amsterdam: Elsevier.
• Ritzer, G. (1992). Sociological theory (3th ed., Ü. Tatlıcan, Trans.). McGraw-Hill. http://www. umittatlican.com/uploadsF/1/George-Simmel--(George-Ritzer-1991).pdf
• Rousseau, J. J. (2011). Melodi ve müziksel taklit ile ilişki içinde dillerin kökeni üstüne deneme (Ö. Albayrak, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Sağlam, Y. & Gürsoy-Sökmen, M. (Ed.). (2013). [Sontag] Sanatçı: Örnek bir çilekeş. İstanbul: Metis Yayınları. Scaff, A. L. (2011). Weber, Simmel ve Kültür sosyolojisi. J. Ö. Dirlikyapan (Ed.), Georg Simmel: Sosyolog, sanatçı, düşünür içinde (s. 247–278, E. Yenisoy, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Sena, C. (1972). Estetik, sanat ve güzelliğin felsefesi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sennett, R. (2002). Saygı, eşit olmayan bir dünyada (2. basım, Ü. Bardak, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2012). Beraber (İ. Özküralpli, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Shiner, L. (2013). Sanatın icadı (İ. Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Siegel, J. T. (1999). Georg Simmel reappears: The aesthetic significance of the face. The Johns Hopkins University Press, 29(2), 100–113.
• Silbermann, A. (1979). Klassiker der kunst-soziologie, Taine, Guyau, Plechanow, Simmel, Weber, Lenin, Cassirer, Lukacs, Panofsky, Hauser, Adorno. Munich: C. H. Beck.
• Simmel, G. (1997). Simmel on culture: Selected writings (D. Frisby & M. Featherstone, Eds.). London, UK: Sage.
• Simmel, G. (2008). Modern kültürde çatışma (T. Bora, N. Kalaycı & E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Simmel, G. (2015). The Routledge reader on the sociology of music. In J. Shepherde & K. Devin (Eds.), Psychological and ethnological studies on music (pp. 35–42). New York and London: Routledge. Slattery, M. (2012). Formel sosyoloji. Georg Simmel. Ü. Tatlıcan (Ed.), Sosyolojide temel fikirler
• içinde (s. 51–57, H. Harlak, Çev.). Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Soykan, Ö. N. (1991). Müziksel dünya ütopyasında Adorno ile bir yolculuk. İstanbul: Ara Yayıncılık.
• Soykan, Ö. N. (1998). Arayışlar: Felsefe konuşmaları-1. İstanbul: Küyerel Yayınları.
• Soykan, Ö. N. (2015). Estetik ve sanat felsefesi. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Spillman, L. (Ed.). (2002). Cultural sociology. UK: Blcakwell Publishers Ltd.
• Swingewood, A. (2010). Sosyolojik düşüncenin kısa tarihi (O. Akınhay, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Taylor, T. D. (2001). Strange sounds: Music, technology and culture. New York, NY: Routledge. Todorov, T., Foccroulle, B. & Legros, R. (2014). Sanatta bireyin doğuşu (3. basım, E Özdoğan, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Turley, A. C. (2001). Max Weber and the sociology of music. Sociological Forum, 16(4), 633–653. http://dx.doi.org/0884-8971/01/1200-0633/0
• Uyar, Y. M. & Karahasanoğlu, S. (2016). The early performance of jazz music in Turkey. Porte Akademik: Journal of Music and Dance Studies, 13, 129–139.
• Ülken, H. Z. (2008). Dünyada ve Türkiye’de sosyoloji: öğretim ve araştırmaları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Wallace, R. A. & Wolf, A. (2012). Çağdaş sosyoloji kuramları: Klasik geleneğin genişletilmesi (3. basım, L. Elburuz & M. R. Ayas, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Weber, W. (1992). The rise of musical classics in eighteenth-century England: A study in canon, ritual, and ideology. Oxford, UK: Clarendon Press . Webern, A. (1998). Yeni müziğe doğru (2. basım, A. Bucak, Çev.). İstanbul: Pan Yayıncılık.