Türkiye’de 1960’larda Müzik Alanı ve Protest Müziğin İlk Nüveleri: Anadolu Pop Akımı

Yıl 2018, Cilt: 38 Sayı: 1, 131 - 162, 28.12.2018

Ozan Eren

Öz

Müzik olgusunun tek taraflı, basit değerlendirmesinden kaçınmaya çalışmak interdisipliner çalışmaların
gelişmesi için yeni yöntemlerin araştırılmasını tetiklemiştir. Ancak, müzik sosyolojisi alanının nasıl kurulacağı
halen tartışmalıdır. En önemlisi, her iki disiplinin inceliklerini de göz ardı etmeksizin müzik ve sosyolojiyi birbirine
karıştırmak gerekmektedir. Bu bağlamda, bu makalenin temel amacı rock müzikle Türk folk müziğin bir sentezi
olan Anadolu pop müziğin yükselişini bütüncül bir yaklaşımla incelemektir. Bourdieu’cü sosyolojik sanat teorisi
yapısal tarihin, siyasal alan ve müzik alanı gibi etkileşimli alanların, müzikal olgunun incelenmesinin ve belli bir
alanı etkiyelen yapıların ve eyleyicilerin analizine adandığı için bu çalışmada Bourdieu’nün bütüncül yaklaşımı
esas alınmıştır. Ayrıca, bu çalışma bize gösterecektir ki Anadolu Pop’un 1960’larda doğması tesadüfi değildir.
1960’larda Türkiye’de uygun politik ortamın ve otonom sanatın varlığı ve 1960’larda Amerika’da protest müzik
aracılığıyla bireysel dışavurum çabalarının artması Anadolu Pop’un ortaya çıkmasının arkasındaki itici güçlerdir.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Pop, Türkiye, Protest müzik, Bourdieu

The Roots of Protest Music in Turkey in the 1960s: A Bourdieusian Analysis of Anatolian Pop

Öz

It has been widely recognized that a simple, unilateral interpretation of musical phenomena is insufficient. This
recognition, in turn, has triggered the search for new methods to improve interdisciplinary approaches. In this
context, the question of how to develop the field of music sociology is much debated. In addition, this has also
necessitated the interweaving of sociology and music without, however, compromising the nuances of both disciplines.
This article mainly examines the rise of Anatolian Pop—a fusion of rock music and Turkish folk—in a
holistic manner. A Bourdieusian analysis of art is inherently sociological in nature, and it also involves the analysis
of structural history; interactive fields—politics and music, in this context; musical phenomena; and the different
structures and agencies that influence a given field. This study, therefore, draws from and is based on Pierre
Bourdieu’s holistic approach. This study shows that the birth of Anatolian Pop in the 1960’s was not accidental
or spontaneous. In fact, the emergence of Anatolian Pop was made possible by a favorable political environment
and the emergence of autonomous art in Turkey in the 1960s; additionally, it was also influenced by protest music,
which was popular in the US in the 1960s. Protest music, in particular, encouraged self-expression.

Anahtar Kelimeler

Anatolian pop, Turkey, Protest music, Bourdieu

Kaynakça

• Akgül, Ö. & Çoğulu, T. (2006). Bugünden geçmişe bakarken: 60’lı-70’li yıllarda Türkiye’de müziğin sektörel arka planı. 60’lardan 70’lere 45’lik şarkılar içinde (s. 79–88, A. Akkaya & F. Çelik, Der.). İstanbul: BGST Yayınları.
• Alpar, A. (2014). Türk pop müzik kültüründe Anadolu Rock müziği temsilcileri ve kullanılan halk türkülerinin analizi (Yüksek lisans tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müzik Anabilim Dalı Müzik Bilimleri ve Teknolojisi Bilim Dalı, Malatya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Altın Orfe Müzik Festivali. (11 Temmuz 2010). Yeni Asır Gazetesi. http://www.yeniasir.com.tr/sarmasik/yazarlar/ ali_kocatepe/2010/07/11/altin_orfe_muzik_festivali adresinden 01.03.2017 tarihinde edinilmiştir.
• Ay, T. (1993). Protest folk, rock ve yeni sol (2). Çalıntı Aylık Kültür Dergisi, 7, 35–41.
• Becker, H. S. (2013). Sanat dünyaları (E. Yılmaz, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Berkant. (1967). Samanyolu. İstanbul: Televizyon Plak.
• Bilgin, T. (2008). Moğollar grubu örneğinde Anadolu Pop ve Türkiye’de kültürel modernleşme (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Müzik Bilimleri Anabilim Dalı, İzmir). https://tez. yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Bourdieu, P. (1993). The field of cultural production: Essays on art and literature. New York: Columbia University Press.
• Bourdieu, P. (1999). Sanatın kuralları (N. K. Sevil, çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bourdieu, P. (2006). Pratik nedenler (H. U. Tanrıöver, çev.). İstanbul: Hil Yayın.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım/beğeni yargısının toplumsal eleştirisi (D. F. Şannan ve A. G. Berkkurt, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. (1993/1980). Sociology in question. London, UK: Sage.
• Bourdieu, P. & Wacquant, L. (2012). Düşünümsel bir antropoloji için cevaplar (6. basım, N. Ökten, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Canbazoğlu, C. (2009). Kentin türküsü: Anadolu Pop-Rock. İstanbul: Pan Yayınları.
• Çeğin, G., Göker, E., Arlı, A. & Tatlıcan, Ü. (Ed.). (2010). Ocak ve zanaat: Pierre Bourdieu derlemesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dilmener, N. (2014). Hafif Türk pop tarihi/Bak bir varmış bir yokmuş (4. basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dorsay, A. (2003). Ne şurup şeker şarkılardı onlar (3. basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Duran, S. (2015). Aşık geleneğinden protest müziğe Ali Asker. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Durukan, D. (2012, 13 Mayıs). Replikas: “Anadolu Pop postmodern bir başkaldırıdır”. Egoist okur. http://egoistokur. com/deniz-durukan-replikasla-konustu-anadolu-pop-postmodern-bir-baskaldiridir/ adresinden edinilmiştir.
• Göker, E. (2010). Araştırma tasarımı açısından Pierre Bourdieu’nün sosyolojisi. G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı & Ü. Tatlıcan (Ed.), Ocak ve zanaat: Pierre Bourdieu derlemesi içinde (s. 525–558). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hennion, A. (2003). Music and mediation: Toward a new sociology of music. In M. Clayton, T. Herbert & R. Middleton (Eds.), The cultural study of music: A critical introduction (pp. 80–91). New York, NY: Routledge.
• Jourdain, A. & Naulin, S. (2016). Pierre Bourdieu’nün kuramı ve sosyolojik kullanımları (Ö. Elitez, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kahyaoğlu, O. (1994). Türkiye’de pop ve rock müziğin doğuşu. A. Ok (Ed.), 68 çığlıkları içinde (s. 47–53). İstanbul: Broy Yayınları.
• Kahyaoğlu, O. (2002). Bülent Ortaçgil/”ayrı düşmüşüz yan yana”. İstanbul: Chiviyazilari.
• Karakaya, K. (2014). Anadolu Rock müziğinin oluşum ve gelişim sürecinin değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Müzik Eğitimi Bilim Dalı, Edirne). https://tez.yok.gov. tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Kaya, A. (2010). Pierre Bourdieu’nün pratik kuramının kilidi: Alan kavramı. G. Çeğin, E. Göker, A. Arlı & Ü. Tatlıcan (Ed.), Ocak ve zanaat: Pierre Bourdieu derlemesi içinde (2. basım, s. 397–419). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kutluk, F. (1997). Müzik ve politika. Ankara: Doruk Yayınevi
• Meriç, M. (2006). Pop dedik/Türkçe sözlü hafif batı müziği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ok, A. (1994). 68 çığlıkları. İstanbul: Broy Yayınları.
• Ok, A. & Ertem, K. (2002). Moğollar. İstanbul: Akyüz Yayın Grubu.
• Özbek, M. (2013). Popüler kültür ve Orhan Gencebay arebeski (11. basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özdemir, Ö. (2015, 20 Eylül). Taner Öngür: “İnanılmaz sahtekâr bir dönem yaşıyoruz.” Birgün Pazar. https://www. birgun.net/haber-detay/inanilmaz-sahtekar-bir-donem-yasiyoruz-90009.html adresinden edinilmiştir.
• Somay, B. (2011). Çokbilmiş özne (2. basım). İstanbul: Metis Yayınları.
• Swartz, D. (2015). Kültür ve iktidar: Pierre Bourdieu’nün sosyolojisi (3. basım, E. Gen, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekelioğlu, O. (2006). Pop yazılar: Varoştan merkeze yürüyen ‘halk zevki’. İstanbul: Telos Yayıncılık.
• Türkiye Rock Tarihi. (t.y.). http://turkiyerocktarihi.com/dergi_K16.html adresinden 21 Mart, 2016 tarihinde edinilmiştir.