The Relatıonshıp of Famıly Relatıons and Parents' Negatıve Chıldhood Experıences and Psychologıcal Resilience and Chıldren's Attentıon and Anxıety Level

Year 2025, Volume: 5 Issue: 1, 57 - 81, 27.03.2025

Melek Hafızoğlu , Volkan Koç

https://doi.org/10.59534/jcss.1468905

Abstract

The aim of this study is to examine the relationship between attention and anxiety problems in children, parents' negative childhood experiences and psychological resilience, and family relationships. The sample of the research consists of children aged 9-10 living in Istanbul and their parents. In total, data were collected from 187 children and 187 parents. The Childhood State and Trait Anxiety Scale and the Family Relations Scale were administered to the children, and the Childhood Adverse Experiences Scale, Brief Psychological Resilience Scale and Conners Parent Rating Scale were administered to the children's parents. In order to evaluate the relationships between variables, correlation analysis was performed within the scope of the research questions, and hierarchical regression analyzes were conducted to see the prediction of attention and anxiety levels. According to the analysis results, correlations ranging between 0.14 and 0.56 were found between the parents' negative childhood experiences, psychological resilience and family relationships and children's attention and anxiety levels. According to the regression analyses, parents' negative childhood experiences and psychological resilience and family relationships predict children's attention level by 14%, state anxiety level by 23% and trait anxiety level by 17%. However, the study showed that there were differences between the child's anxiety level reported by the parent and the child's self-reported anxiety level. As a result of the research, it was found that parental characteristics and family relationships may be related to children's attention and anxiety levels, but it was concluded that biological and neurological factors should also be taken into account.

Keywords

Attention, Anxiety, Psychological Resilience, Adverse Childhood Experiences, Family Relationships

Aile İlişkilerinin ve Ebeveynin Olumsuz Çocukluk Çağı Yaşantıları ile Psikolojik Sağlamlığının Çocukların Dikkat ve Kaygı Düzeyi ile İlişkisi

Abstract

Bu araştırmanın amacı çocuklarda dikkat ve kaygı problemlerinin, ebeveynin olumsuz çocukluk çağı yaşantıları ve psikolojik sağlamlığı ile aile ilişkileriyle ilişkisinin incelenmesidir. Araştırmanın örneklemini, İstanbul ilinde yaşamakta olan, 9-10 yaş grubundaki çocuklar ile bu çocukların ebeveynleri oluşturmaktadır. Toplamda 187 çocuk ve 187 ebeveynden veri toplanmıştır. Çocuklara, Çocukluk Çağı Durumluk ve Sürekli Kaygı Ölçeği ile Aile İlişkileri Ölçeği uygulanmış, çocukların ebeveynlerine ise Çocukluk Çağı Olumsuz Yaşantılar Ölçeği, Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği ve Conners Ebeveyn Derecelendirme Ölçeği uygulanmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkileri değerlendirmek amacıyla, araştırma soruları kapsamında korelasyon analizi, dikkat ve kaygı düzeylerinin yordanmasını görebilmek adına da hiyerarşik regresyon analizleri yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, ebeveynin çocukluk çağı olumsuz yaşantıları, psikolojik sağlamlığı ve aile ilişkileri ile çocukların dikkat ve kaygı düzeyleri arasında 0,14 ile 0,56 arasında değişmekte olan korelasyonlar bulunmuştur. Yapılan regresyon analizlerine göre ise, ebeveynin çocukluk çağı olumsuz yaşantıları ve psikolojik sağlamlığı ile aile ilişkileri, çocukların dikkat düzeyini %14, durumluk kaygı düzeyini %23 ve sürekli kaygı düzeyini ise %17 düzeyinde yordamaktadır. Bununla birlikte araştırmada ebeveynin bildirdiği çocuğun kaygı düzeyi ile, çocuğun kendi için bildirdiği kaygı düzeyi arasında farklılıklar olduğu görülmüştür. Araştırma sonucunda ebeveyn ile ilgili özelliklerin ve aile ilişkilerinin çocukların dikkat ve kaygı düzeyiyle ilişkili olabileceği bulunmuş, ancak biyolojik ve nörolojik etkenlerin de dikkate alınması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

Dikkat, Kaygı, Psikolojik Sağlamlık, Olumsuz Çocukluk Çağı Yaşantıları, Aile İlişkileri

References

• Ahmadova, P. (2019). Annenin bağlanma özellikleri ile ebeveyn tutumları ve çocukların psikiyatrik, davranışsal durumu arasındaki ilişkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın Üniversitesi, Aydın.
• Akdağ, C. (2017). Genç yetişkin bireylerin anne-babalarıyla kurdukları ilişki örüntüsünün romantik ilişkilerindeki kaygı ve kaçınma düzeylerini yordama gücü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Alisinanoğlu, F. ve Ulutaş, İ. (2003). Çocukların kaygı düzeyleri ile annelerinin kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 28(128), 65-71.
• Artan, T., Atak, I., Kahraman, M. ve Cebeci, F. (2020). Koronavirüs (covıd-19) salgınında sosyodemografik özellikler, psikolojik sağlamlık ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişki. Turkish Studies, 15(6), 79-94.
• Aydın, A. (2003). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Aydın, H., Diler, R. S., Yurdagül, E., Uğuz, Ş., & Şeydaoğlu, G. (2006). DEHB tanılı çocukların ebeveynlerinde DEHB oranı. Klinik Psikiyatri Dergisi, 9(2), 70-74.
• Baykal, E. (2020). Covid-19 bağlamında psikolojik dayanıklılık, kaygı ve yaşam doyumu ilişkisi. International Journal of Social and Economic Sciences, 10(2), 68-80.
• Bedirhanbeyoğlu, H. (2018). Çocukluk çağı travmaları, bilişsel duygu düzenleme stratejileri ve riskli davranışlar arasındaki ilişkiler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Bethell, C. D., Solloway, M. R., Guinosso, S., Hassink, S., Srivastav, A., Ford, D. ve Simpson, L. A. (2017). Prioritizing possibilities for child and family health: An agenda to address adverse childhood experiences and foster the social and emotional roots of well-being in pediatrics. Academic Pediatrics, 17(7), 36–50.
• Biederman, J., Newcorn, J., ve Sprich, S. (1991). Comorbidity of attention deficit hyperactivity disorder with conduct, depressive, anxiety, and other disorders. The American Journal of Psychiatry, 148(5), 564–577.
• Biederman, J. (1995). Family-environment risk factors for attention-deficit hyperactivity disorder. Archives of General Psychiatry, 52(6), 464-470.
• Biederman, J., Faraone, S. V. ve Monuteaux, M. C. (2002). Differential effect of environmental adversity by gender: Rutter’s ındex of adversity in a group of boys and girls with and without adhd. American Journal of Psychiatry, 159(9), 1556–1562.
• Biederman, J. (2005). Attention - Deficit / Hyperactiviy Disorder: A Selective Overview. Biological Psychiatry, 57(11), 1215-1220.
• Biederman, J. ve Faraone, S. V. (2005). Attention Deficit Hyperactivity Disorder. American Journal of Psychiatry, 201(168) - 195.
• Boullier, Mary; Blair, Mitch . (2018). Adverse childhood experiences. Paediatrics and Child Health, 28(3), 132–137. doi:10.1016/j.paed.2017.12.008
• Börekçi, B. (2017). Okul öncesi çocuklarda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtilerinin, davranışsal, sosyal problemler, aile işlevselliği ve ebeveyn tutumları ile ilişkilerinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Browne, M. W., & Cudeck, R. (1992). Alternative Ways of Assessing Model Fit. Sociological Methods & Research, 21(2), 230-258.
• Bulak, B. (2021). He effects of state anxiety on attention and executive functions / durumluk kaygının dikkat ve yürütücü işlevler üzerindeki etkisi. (Yüksek Lisans Tezi), Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Buldukoğlu, K., Bademli, K., Göral, G., Karakaya, D. ve Keser, İ. (2011). Psikiyatrik hastalığı olan ebeveynle yaşamak. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(4), 683-703.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Veri Analizi El Kitabı (23. bs.). Ankara: Pegem Akademi
• Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences (2nd ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.
• Conners, K. C., Sitarenios, G., Parker, J. D. A. ve Epstein, J. N. (1998). The revised conners’ parent rating scale (cprs-r): Factor structure, reliability, and criterion validity. Journal Abnormal Child Psycholgy, 26(4), 68-257.
• Coşgun, B. (2019). Self-regulation in at-risk children: Exploring factors that affect cognitive functions in refugee children. (Yüksek Lisans Tezi), Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Çakmaklı, K. Göktürk, Ü. Motavallı Mukaddes, N. Polvan, Ö. ve Tüzün, Ü. (2001). Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.
• Çöp, E., Çengel Kültür, E. ve Şenses Dinç, G. (2017). Ana babalık tutumları ile dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri arasındaki ilişki. Türk Psikiyatri Dergisi, 28(1), 25-32.
• Demirtaş Zorbaz, S. ve Korkut Owen, F. (2013). Çocuklar için aile ilişkileri ölçeğinin geliştirilmesi. Turkish Psychological Counseling ve Guidance Journal, 4(39), 58-67
• Dilmenler, H. (2019). Ebeveyn ve birincil bakım verenleri tarafından travma yaşadığı belirtilen ve belirtilmeyen çocuklarda travma sonrası duygusal stres ile dikkat eksikliği, hiperaktivite, dürtüsellik, karşı gelme sorunları ve davranım sorunları arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi), Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeğinin Türkçe uyarlaması: Geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. The Journal of Happiness ve Well-Being, 3(1), 93-102.
• Ercan, E. S., Kandulu, R., Uslu, E., Ardic, U. A., Yazici, K. U., Basay, B. K., Aydın, C., ve Rohde, L. A. (2013). Prevalence and diagnostic stability of ADHD and ODD in Turkish children: A 4-year longitudinal study. Child and adolescent psychiatry and mental health, 7(1), 30.
• Eysenck, M. W., Derakshan, N., Santos, R. ve Calvo, M. G. (2007). Anxiety and cognitive performance: Attentional control theory. Emotion, 7(2), 336–353.
• Faraone, S.V. ve Biederman, J. (1998). Neurobiology of attention-deficit hyperactivity disorder. 1998 Society of Biological Psychiatry. 44(10), 951–958.
• George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for Windows step by step: answers to selected exercises. A simple guide and reference, 63(1), 1461-1470, 101007.
• Gül, H., ve Gürkan, C. K. (2018). Child maltreatment and associated parental factors among children with adhd: A comparative study. Journal of Attention Disorders, 22(13), 1278-1288.
• Gümüş, Y. Y., Çakın Memik, N. ve Ağaoğlu, B. (2015). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuk ve ergenlerde kaygı bozukluğu eş hastalanımı. Nöro Psikiyatri Arşivi, 52(2), 185-193.
• Gündüz, A., Yaşar, A. B., Gündoğmuş, İ., Savran, C. ve Konuk, E. (2018). Çocukluk çağı olumsuz yaşantılar ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19(1), 68-75.
• Işık, E. (2020). Bilinçli farkındalık aile eğitim programının ebeveynlerin bilinçli farkındalıkları, yetkinlik algıları ve iletişim düzeyleri ile çocukların davranış problemleri üzerindeki etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• İbiloğlu, A. O. (2012). Aile içi şiddet. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(2), 204-222.
• Kaner, S., Büyüköztürk, Ş., İşerı̇, E. ve Özaydin, L. (2011). Conners anababa dereceleme ölçeği yenilenmiş uzun formu: Faktör yapısı, geçerlilik ve geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 18(1), 45–58.
• Kayaalp, L. (2008). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu. Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi, 62, 147-152.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. London: Guilford publications. Krysan, M., Moore, K. A. ve Zill, N. (1990) Identifying Successful Families: An Overview of Constructs and Selected Measures. Washington DC: Child Trends Pess.
• Lamb, M. E. (1997). Fathers and child development:an ıntroductory overview and guide. The Role of The Father in Child Development. (Ed. by M. E. Lamb). New York: John Wiley, Sons, Inc, 1-21.
• Lamb, M. E. ve Lewis, C. (2013). The role of parent–child relationships in child development. In Social and personality development (pp. 259-308). Psychology Press.
• Manassis, K. (2004). Childhood anxiety disorders: Approach to intervention. Can Fam Physician, 50(3), 379-384. Morrison, J. (2014). DSM-5`i Kolaylaştıran Klinisyenler İçin Tanı Rehberi. (Çev. Ed. H. U. Kural). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Nazlıoğlu, A. G. (2019). Çocuğun ayrılık kaygısı ile annelerinin kaygı düzeyleri ve ebeveynlik tutumları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Olson, D. H., Sprenkle, D. H. ve Russell, C. S. (1979). Circumplex model of marital and family system: I. cohesion and adaptability dimensions, family types and clinical applications. Family process, 18(1), 3–28.
• Öncü, B. ve Şenol, S. (2002). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun etiyolojisi: Bütüncül yaklaşım. Klinik Psikiyatri Dergisi, 5(2), 111-119.
• Öner, P., Öner, Ö. ve Aysev, A. (2003). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu. Sürekli Tıp Eğitim Dergisi, 12(3), 97-99.
• Öz, F. ve Bahadır Yılmaz, E. (2009). Ruh sağlığının korunmasında önemli bir kavram: Psikolojik sağlamlık. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 16(3), 82-89.
• Özusta, Ş. (1995). Çocuklar için durumluk sürekli kaygı envanterinin uyarlama, geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 32-44.
• Özel, E. ve Zelyurt, H. (2016). Anne baba eğitiminin aile çocuk ilişkilerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, (36).
• Polanczyk, G., De Lima, M. S., Horta, B. L., Biederman, J. ve Rohde, L. A. (2007). The worldwide prevalence of adhd: A systematic review and metaregression analysis. The American journal of psychiatry, 164(6), 942–948.
• Pleck, J. H. (1997). Paternal involvement: Levels, sources and consequences. In M. E. Lamb (Ed.), The role of the father in child development (3rd ed., pp. 66–103, 325–332). New York: Wiley
• Prajapati, B., Dunne, M. ve Armstrong, R. (2010). Sample size estimation and statistical power analyses. Optometry today, 16(7), 10-18.
• Pruett, K. D. (1983). Infants of primary nurturing fathers. Psychoanalytic Study of the Child, 38, 257–277.
• Pruett, K. D. (1985). Children of the fathermothers: Infants of primary nurturing fathers. In J. D. Call, E. Galenson, & R. L. Tyson (Eds.), Frontiers of infant psychiatry (Vol. 2, pp. 375–380). New York: Basic Books.
• Radin, N. (1982). Primary caregiving and role-sharing fathers. In M. E. Lamb (Ed.), Nontraditional families: Parenting and child development (pp. 173–204). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Radin, N. (1994). Primary-caregiving fathers in intact families. In A. E. Gottfried & A. W. Gottfried (Eds.), Redefining families: Implications for children’s development (pp. 11–54). New York: Plenum
• Rutter, M. (1985). Resilience in the face of adversity. Protective factors and resistance to psychiatric disorder. The British Journal of Psychiatry, 147(6), 598–611.
• Rutter, M., Cox, A., Tupling, C., Berger, M. ve Yule, W. (1975). Attainment and adjustment in two geographical areas: I-the prevalence of psychiatric disorder. The British Journal of Psychiatry, 126(6), 493–509.
• Rutter, M., Yule, B., Quinton, D., Rowlands, O., Yule, W. ve Berger, M. (1975). Attainment and adjustment in two geographical areas: III-some factors accounting for area differences. British Journal of Psychiatry, 126(6), 520-533.
• Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P. ve Jennifer Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: Assessing the ability to bounce back. International Journal Of Behavioral Medicine, 15, 194–200.
• Spielberger, C. D. (1966). Anxiety and Behavior. New York: Academic Press.
• Spielberger, C. D. (1973) Manual For the State Trait Anxiety İnventory For Children. Palo Alto: Consulting Psychologists Press.
• Sümer, N. ve Şendağ, M. A. (2009). Orta çocukluk döneminde ebeveynlere bağlanma, benlik algısı ve kaygı. Turk Psikoloji Dergisi, 24(63), 86-101.
• Şahin, H. ve Görünmez, M. N. (2022). Anne kaygı düzeyi ile çocuk kaygı düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Igdır University Journal of Social Sciences, 31(11), 324–349.
• Taşkın, N. (2011). Çocukların gelişiminde katkıları unutulanlar: Babalar. Eğitime Bakış Dergisi, 7, 43-47.
• Tongar, H.K. (2020). Pandemi sürecindeki annelerin iyimserlik kötümserlik düzeyleri ile çocuklarının kaygı seviyeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: 'Türkiye covid-19 örneği'.). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Qiu, M. G., Ye, Z., Li, Q. Y., Liu, G. J., Xie, B., & Wang, J. (2011). Changes of brain structure and function in ADHD children. Brain topography, 24, 243-252.
• Uddin, J., Alharbi, N., Uddin, H., Hossain, M. B., Hatipoğlu, S. S., Long, D. L., ve Carson, A. P. (2020). Parenting stress and family resilience affect the association of adverse childhood experiences with children's mental health and attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of affective disorders, 272(1), 104–109.
• Ulusoy, A., Güngör, A., Köksal Akyol, A., Sübaşı, G., Ünver, G. ve Koç, G. (2006). Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Uzun, M. E., Uçar, H. N. ve Vural, A. P. (2019). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan ergenlerde bağlanma özellikleri ve ebeveyn tutumları. Güncel Pediatri, 17(2), 300-313.
• Wang, M. F. ve Zhang, Y. L. (2012). Relationship between preschoolers' anxiety and parenting styles: A longitudinal study. Chinese Journal of Clinical Psychology, 20(1), 49–52.
• Werner, E. E. (1989). High-risk children ın young adulthood: A longitudinal study from birth to 32 years. American Orthopsychiatric Association, 59(1), 72–81.
• Willoughby, M. T., Williams, J., Mills-Koonce, W. R. ve Blair, C. B. (2020). Early life predictors of attention deficit/hyperactivity disorder symptomatology profiles from early through middle childhood. Development and Psychopathology, 32(3), 791–802.