Dinar, Çivril, Işıklı ve Dazkırı Bölgesinde Tarihsel Depremler (1875-1900)

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 166 - 179, 26.03.2020

Selahattin Satılmış

https://doi.org/10.21551/jhf.686161

Öz

Doğal afetler, yerleşim birimlerinin geçmişlerinde ve geleceklerinde doğrudan etkili olan faktörlerdendir. Doğal afetler içerisinden depremlerin, geçmişte ve günümüzde, şiddetli ve yoğun olarak bir şekilde yaşandığı ve etkili olduğu bölgelerden birisi Dinar, Çivril, Işıklı ve Dazkırı civarıdır. Öyle ki çok sayıda insanın hayatını kaybettiği, önemli derecede hasar ve maddi kayıpların yaşandığı 1 Ekim 1995 Dinar depremi hâlâ hafızlardaki yerini korumaktadır. Bahsi geçen bölge, XIX. yüzyılın son çeyreğinde de çok sayıda büyük depreme sahne olmuştur; 25 yıllık süreç içerisinde, artçı şoklar hariç ondan fazla deprem yaşanmış, bunlardan bazıları çok şiddetli derecede gerçekleşerek yerleşim birimlerinin yerle bir olmasına yol açmış, bazıları da yerleşim birimlerindeki evlerin kısmen hasar görmesiyle sonuçlanmıştır. Tarih biliminin birinci el kaynakları olan arşiv vesikaları ve dönemin basınından faydalanılarak hazırlanan bu çalışma ile hem bölgenin tarihine hem de Türkiye doğal afet tarihine ışık tutulması hedeflenmektedir. Ayrıca bölgenin depremselliği açısından önem arz eden tarihsel depremlere dair sayısal verilerin, ileride yaşanması muhtemel sarsıntıları ve şiddetlerini belirlemeye çalışan deprem bilimciler için kaynak teşkil etmesi umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Osmanlı Devleti, Dinar, Çivril, Dazkırı, Işıklı

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

113K146

Historical Earthquakes in Dinar, Çivril, Işıklı and Dazkırı Region (1875-1900)

Öz

Natural disasters are factors that directly affect the past and future of the settlements. Dinar, Çivril, Işıklı and Dazkırı are among the regions where natural disasters have experienced severe and intense and intense earthquakes in the past and today. So much so that the October 1, 1995 Dinar earthquake, where many people lost their lives and suffered significant damage and material losses, still maintains its place in the memories. The mentioned region witnessed many major earthquakes in the last quarter of the 19th century; more than ten earthquakes have occurred within the 25-year period, excluding aftershocks, some of these have occurred very severely, causing the settlements to be destroyed, while others have resulted in partial damage to the houses in the settlements. First grade resources which are benefiting from the press archive documents and period prepared the history of the region and work with both Turkey aims to shed light on the history of natural disasters. In addition, it is hoped that the numerical data on the historical earthquakes which are important for the seismicity of the region will be a resource for earthquake scientists who are trying to determine the tremors and intensities that may occur in the future.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Ottoman State, Dinar, Çivril, Dazkırı, Işıklı, Sandıklı

Proje Numarası

113K146

Kaynakça

• Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO.) 73/5405, 26 S 1310.
• Dahiliye Mektubi Kalemi (DH.MKT.) 1379/102, 23 S 1304; 1385/17, 18 RA 1304; /66, 10 CA 1304; 1992/22, 3 S 1310;1397; 1994/22, 6 S 1310; 2001/1, 21 S 1310; 2002/69, 23 S 1310; 2008/11, 14 RA 1310; 2010/114, 24 RA 1310; 2025/56, 7 CA 1310; 2037/33, 11 C 1310.
• İrade Dahiliye (İ.DH.) 1013/79974, 1 RA 1304; 1297/32, 29 S 1310.
• İrade Hususi (İ.HUS.) 3/44, 8 S 1310.
• Yıldız Hususi Evrakı (Y.A.HUS.) 264/43, 7 S 1310; 264/46, 7 S 1310; 264/130, 19 S 1310.
• Yıldız Esas Evrakı (Y.EE.) 91/19, 29 Z 1321.
• Yıldız Perakende Evrakı Dahiliye (Y.PRK.DH.) 5/59, 18 S 1310.
• Yıldız Perakende Evrakı Serkurenalık (Y.PRK.SRN.) 3/50, 1 S 1310.
• Süreli Yayınlar
• Âhenk, sayı 1269,24 CA 1318.
• Basiret, sayı 1526, 11 R 1292; sayı 1526-1540, 11-23 R 1292; sayı 1528, 13 R 1292.
• Hizmet, sayı 579, 5 S 1310; sayı 580,2; 9 S 1310; sayı 769, 10 M 1312.
• İkdâm, sayı 1881-1882, 23-24 CA 1317.
• Sabah, sayı 1093, 15 S 1310.
• Tarîk, sayı 1270, 21 M 1305; sayı 1280, 2 S 1305.
• The Levant Herald, Vol. IV, sayı 20, 19 Mayıs 1875; sayı 31, 4 Ağustos 1875; Vol VI, sayı 38, 15 Aralık 1886; Vol VII, sayı 42, 19 Ekim 1887; Vol XII, sayı 31, 5 Eylül 1892; sayı 32, 12 Eylül 1892; sayı 33, 12 Eylül 1892; sayı 39, 24 Ekim 1892; sayı 42, 14 Kasım 1892; Vol XIII, sayı 27, 3 Temmuz 1893.
• Vakit, sayı 5, 25 R 1292; sayı 14, 6 CA 1292; sayı 31, 26 CA 1292.
• Kitaplar, Tezler ve Makaleler
• Altunel, Erhan, Barka, Aykut ve Akyüz, Serdar. “Paleoseismicity of the Dinar Fault, SW Turkey”. Terra Nova 11/6 (1999): 297-302.
• Çetin, Esra. 1 Ekim 1995 Dinar Depremi Faylanma Parametrelerinin İnsar ve Sismoloji Verileriyle Belirlenmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.
• Koral, Hayrettin, Laçin, Davut ve Şahin, Şakir. “1 Ekim 1995 Dinar Depreminin Yüzey Çatlakları”. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 50 (1997): 52-58.
• Satılmış, Selahattin. Aydın Vilâyetinde Doğal Afetler (1850-1900). Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Manisa, 2012.
• Satılmış, Selahattin. “30 Eylül 1887 Banaz Depremi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 38, (2016): 79-98.
• Satılmış, Selahattin. Osmanlı Devleti’nde Afet Yönetimi (19. Yüzyıl Anadolu Depremleri Işığında). İstanbul: İdeal Kültür Yayınevi, 2017.
• Sezer, Lütfi İhsan. “Çivril-Denizli Deprem Yöresinde Deprem Aktivitesi ve Riski”. Ege Coğrafya Dergisi 12 (2003): 93-102. Şahin, Naci. XIX. Yüzyılda Karahisar-ı Sahip Sancağı. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2007.
• Şengör, A.M. Celal. Türkiye’nin Neotektoniğinin Esasları. Ankara: Türk Jeoloji Kurumu Yayınları, 1980.
• Talayhan, Mehmet Ali. Osmanlı Devlet Salnamelerine Göre Adana ve Konya Vilayetlerinin İdari Taksimatı (1851-1900). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde, 2001.