Birinci El Kaynaklara Göre Elazığ’ın Tarihsel Depremleri (1863-1900)

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 4, 697 - 714, 29.12.2023

Selahattin Satılmış

https://doi.org/10.21551/jhf.1371030

Öz

24 Ocak 2020 tarihinde 41 kişinin hayatını kaybettiği 6.8 büyüklüğünde bir deprem yaşayan Elazığ, tarihsel dönemlerde de birçok afete maruz kalmıştır. Arşiv kaynakları ve dönemin gazeteleri üzerinde yapılan incelemeler neticesinde Elazığ’da 1863-1900 tarihleri arasındaki 37 yıllık süreçte otuzdan fazla depremin yaşandığı tespit edilmiştir. Bunlardan bazıları yıkıcı nitelikte olup Ocak 2020’deki Sivrice merkezli depremden daha etkili olmuş, aynı zamanda zemin kırıklarına yol açmıştır. Bu tür yıkıcı depremler sonrasında Osmanlı merkezi ve yerel yöneticileri, başta beslenme ve barınma problemleri olmak üzere afetzedelerin yaralarını sarmak için çeşitli girişimlerde bulunmuşlardır. Deprem sonrasında yapılan masraflar ise yerel yönetimlerin düzenledikleri yardım kampanyaları sayesinde karşılanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Elazığ, Keban, Deprem

Historical Earthquakes of Elazığ Acording To First-Hand Sources (1863-1900)

Öz

Elazığ, which experienced a 6.8 magnitude earthquake on January 24, 2020, in which 41 people lost their lives, has also been exposed to many disasters in historical periods. As a result of the examination of archive sources and newspapers of the period, it was determined that more than thirty earthquakes occurred in Elazığ in the 37-year period between 1863 and 1900. Some of these were destructive and more effective than the Sivrice-centered earthquake in January 2020, and also caused ground fractures. After such devastating earthquakes, the Ottoman central and local administrators made various attempts to heal the wounds of the disaster victims, especially nutrition and shelter problems. Expenses incurred after the earthquake were tried to be covered by aid campaigns organized by local governments.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Elazığ, Keban, Earthquake

Kaynakça

• Akyel, Salih “XIX. Yüzyılda Harput Sancağının Demografik Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme”, Tarih Araştırmaları Dergisi”, C.34, S. 57, s. 199-220.
• Ambraseys, Nicholas, Earthquakes in the Mediterranean and Middle East A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900, Imperial College, London 2009.
• Ambraseys, Nicholas-Finkel, Caroline, Türkiye’de ve Komşu Bölgelerde Sismik Etkinlikler 1500-1800, Çev. M. Koçak, TÜBİTAK Yayınları, Ankara 2006.
• Halaçoğlu, Ahmet “Elazığ”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 10, İstanbul 1994, s. 551-552.
• Kiskira, Constantia, “Missionary Herald’dan 19. Yüzyıl Anadolu’sundaki Depremler”, Osmanlı İmparatorluğu’nda Doğal Afetler, Girit Üniversitesi Akdeniz Araştırmaları Enstitüsü, Haz. Elizabeth Zachariadou, Çev. Güven, G.Ç.-Öztürk, S., Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2001, s. 133-148.
• Köküm, Mehmet- Özçelik, Fatih, “An Example Study on re-evaluation of Historicak Earthquakes: 1789 Palu (Elazığ) Earthquake, Eastern Anatolia, Turkey”, MTA Dergisi, S. 161, 2020, 157-170.
• Öztin, Feriha- Bayülke, Nejat, Historical Earthquakes of İstanbul, Kayseri and Elazığ, Report. Earthquake Research Department, General Directorate of Disaster Affairs, Ministry of Public Works and Settlement, Ankara 1990.
• Palutoğlu, Mahmut, Elazığ Kent Merkezinin Tektoniği, Depremselliği ve Mikro Bölgeleme, Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Elazığ 2014.
• Satılmış, Selahattin, “1893 Malatya Depremi ve Afet Yönetimi”, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), 39 (2016): 137-178.
• Ürkmez, Naim, “Osmanlı Devleti’nde Bir Toplumsal Dayanışma Örneği: 1893 Malatya Depremi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9/43 (2016): 970-986.