BİR NAKİT KULLANDIRMA YÖNTEMİ OLARAK TEVERRUK: MUHASEBE AÇISINDAN BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 204 - 239, 30.06.2024

Yavuz Kılınç

https://doi.org/10.54863/jief.1452397

Öz

Teverruk genel itibari ile acil ihtiyaç duyulan nakdin elde edilmesi, kredi kartı borçlarının veya daha önceden alınıp da ödemede güçlük yaşanılan borçların yeniden yapılandırması gibi noktalarda tercih edilen ve son yıllarda İslami Finans Kuruluşlarında (İFK) önemli ölçüde başvurulan bir nakit kullandırma yöntemdir. Kullanımının giderek yaygınlaşması nedeniyle bu makalenin konusu teverruk işlem sürecinin gerek İFK’lar gerekse sözleşmeye taraf olan işletmelerin muhasebe defterlerine nasıl işleneceğinin tespit edilmesidir. İFK’lar için standartlar geliştiren AAOIFI’nin teverruk sözleşmelerine yönelik yayımlamış olduğu herhangi bir muhasebe standardı söz konusu değildir. Bu nedenle yapılan incelemelerde teverruk sözleşmelerinin ya bir murabaha sözleşmesi gibi ya da ilgili diğer muhasebe ilkeleri veya standartları dikkate alınarak muhasebeleştirildikleri görülmektedir. Özünde murabaha sözleşmelerinden farklı olması sebebiyle bu sözleşmelerin murabaha olarak değerlendirilip muhasebeleştirilmesi hatalı olacaktır. Bu yüzden bu sözleşmelerin muhasebeleştirilmesinde işlemin temellendirileceği bir faizsiz (katılım) finans muhasebe standardına ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca her ne kadar yine özüne aykırı olsa da muhasebe standartlarına uygun raporlama yapmak durumunda olan işletmeler tarafından örnek uygulamalar yolu ile bir kredi verme işlemine benzer şekilde ilgili TFRS-9 ve TFRS-5 gibi muhasebe standartları kapsamında ele alınıp muhasebeleştirilebilecekleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Teverruk, İslami Bankacılık, Katılım Finans, Muhasebe Standartları, Murabaha

TAWARRUQ AS A CASH REDEMPTION METHOD: A REVIEW FROM AN ACCOUNTING PERSPECTIVE

Öz

Tawarruq is a cash-acquiring method generally preferred for obtaining urgently needed cash, restructuring credit card debts or debts that were previously borrowed but had difficulty in repayment, and has been used significantly in Islamic Financial Institutions (IFIs) in recent years. Due to its widespread use, the subject of this article is to determine how the tawarruq transaction process will be recorded in the ledger of both IFIs and the entities that are parties to the contract. AAOIFI, which develops standards for IFIs, has not issued any accounting standards for tawarruq contracts. For this reason, it is observed that tawarruq contracts are recognized for either as a murabaha contract or by using other relevant accounting principles or standards. Since these contracts are essentially different from murabaha contracts, it would be erroneous to consider and recognize these contracts as murabaha. Therefore, there is a need for an interest-free (participation) finance accounting standard on which the transaction will be based in the recognition of these contracts. In addition, it has been concluded that, although it is against the essence, it can be handled and recognized for within the scope of relevant accounting standards such as TFRS-9 and TFRS-5, similar to a loan granting transaction, through sample applications, by businesses that have to report following accounting standards.Keywords: Tawarruq, Islamic Banking, Participation Finance, Accounting Standards, Murabaha

Anahtar Kelimeler

Tawarruq, Islamic Banking, Participation Finance, Accounting Standards, Murabaha

Kaynakça

• AOIFI Shari’ah Standard No. 30, Monetization (Tawarruq). https://aaoifi.com/ss-30-monetization-tawarruq/?lang=en Ahmad, Z., Zahir, F., Usman, A. M., Muneeza, A., & Mustapha, Z. (2020). An exploratory study on the possibility of replacing tawarruq based Islamic banking products using other alternatives. International Journal of Management and Applied Research, 7(2), 147-164.
• Alamad, S. (2019). Financial and Accounting Principles in Islamic Finance. UK: Springer. Ansari, O. M. (2017).“Murabaha and Tawarruq: Does Similar Accounting Treatment Justify?” Journal of Islamic Finance Accountancy, Vol. 1, Issue 1, 39-47.
• Ansari, O. M. (2018). IFRS and the Shari'ah Based Reporting A Conceptual Study.
• Apaydın, H. Y. (2000). Îne. İslam Ansiklopedisi. Cilt 22, (ss. 283-285). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ayub, M. (2017). İslami Finansı Anlamak. Çev. Ed. Suna Aktan Çürük ve Raif Parlakkaya, İstanbul: İktisat Yayınları
• Bakacak, M. E. (2022). İslami Finansman Enstrümanları: Türkiye Muhasebe Standartları ve Faizsiz Finans Muhasebe Standartları Kapsamında Uygulama Süreci, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. İktisat Yayınları.
• Bayındır, S. (2015). Fıkhi ve İktisadi Açıdan İslami Finans (Para ve Sermaye Piyasaları). İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları. Cebeci, İ. (2019). Teverruk. İslam Ansiklopedisi Ek-2. Cilt (ss. 594-595). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çemberlitaş, İ., & Erkuş, H. (2021). Bir Fon Kullandırma Yöntemi Olarak Teverruk Modeli: AAOIFI ve UFRS’ye Göre Muhasebeleştirme Esasları. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım. Çetin, A. (2020). Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebesi: Tek Düzen Hesap Planı ve AAOIFI Standartları Çerçevesinde. İstanbul: TKBB Yayınları.
• Gökgöz, A. (2012). Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlık veya Varlık Grubunun Muhasebeleştirilmesi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 8, Özel Sayı 8, 67-86.
• Halitoğlu, İ. (2021). Organize Teverruk Üzerine Bir Analiz ve TKBB Danışma Kurulu ve AAOIFI Standartlarının Mukayesesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/2. 661-695.
• Haron, R., & Mohamed Barre, G. (2023). Application of tawarruq in Islamic banking institutions in Somalia. Qualitative Research in Financial Markets. 15/5, pp. 888-906.
• Hayat, Z. & Aksu, E. (2020). Katılım Finans Kurumlarında Repo Alternatifleri. Tasavvur: Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 6(2), 1189-1236.
• Hazıroğlu, T. (2023). Katılım Bankacılığında Likidite Yönetimi ve Yeniden Yapılandırma için Yeni Bir Sistem; Etl, Karz-I Hasen Fonu ve Bereket Ceza ve Dayanışma Sandığı. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi/Journal of Islamic Economics and Finance.
• ICD-LSEG Islamic Finance Development Report: Navigating Uncertainty, https://solutions.lseg.com/IslamicFinance_ICD_LSEG Ismon, N. Y. (2012). Legality of Tawarruq in Islamic Finance. Tazkia Islamic Finance and Business Review, 7(1).
• Kallek, C. (2006). Müsâveme. İslam Ansiklopedisi. Cilt 32, (ss. 79-81). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kazancı, F. (2018). Türkiye’de Faizsiz Bankacılık Prensiplerine Uygun Teverruk Pazarı: Ürün İhtisas Borsası. İslam Ekonomisi Ve Finansı Dergisi (İEFD), 4(1), 17-47.
• KGK, FFMS-28 Murabaha ve Diğer Vadeli Satışlar Standardı KGK, TFRS-15 Müşteri Sözleşmelerinden Hasılat Standardı KGK, TFRS-5 Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler Standardı KGK, TFRS-9 Finansal Araçlar Standardı KGK, TMS-16 Maddi Duran Varlıklar Standardı
• KGK, TMS-2 Stoklar Standardı
• KGK, TMS-40 Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller Standardı
• Kısacık, H. (2021). Teverruk ve Muhasebe Süreci. JOEEP: Journal of Emerging Economies and Policy, 6 (Özel Sayı), 52-62.
• Örten, R., Kaval, H. & Karapınar, A. (2020). Türkiye Muhasebe-Finansal Raporlama Standartları Uygulama ve Yorumları. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Özdemir, M. & Aslan, H. (2017). Türkiye’de İslami Finansın Dönüşümünün Ekonomi Politiği. İstanbul: Seta Yayınları.
• Rahman, Z. N. A., & Ab Manan, S. K. (2014). Tawarruq as a useful instrument to finance retail the halal way. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 121, 281-290.
• Roslan, M. F., Bamahriz, O., Muneeza, A., Chu, J., Mustapha, Z., & Ahmad, M. Z. (2020). Application of tawarruq in Islamic banking in Malaysia: towards smart tawarruq. International Journal of Management and Applied Research, 7(2), 104-119.
• Sancar, M. A. (2019). Türkiye’de teverruk ve yeniden yapılandırmada teverruka alternatif bir ürün olarak yeniden yapılandırma tekafül fonu. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (İEFD), 5(2), 169-195.
• Schoon, N. (2016). Modern Islamic Banking: Products and Processes in Practice. John Wiley & Sons Ltd.
• TKBB (Türkiye Katılım Bankaları Birliği) Faizsiz Finans Standartları TKBB, https://www.tkbb.org.tr/veripetegi-detay/10, (Erişim Tarihi:14.02.2024)
• Yatbaz, A. (2020). Faizsiz Finans Muhasebe Standartları: Alternatif mi Tamamlayıcı mı?. https://islamiktisadi.net/2020/03/02/faizsiz-finans-muhasebe-standartlari-alternatif-mi-tamamlayici-mi/