MERSİN-TARSUS-ADANA DEMİRYOLUNUN MİLLİLEŞTİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 155 - 175, 30.11.2020

Cengiz Atlı , Ahmet Kalın

Öz

Çukurova verimli toprağı, ılıman iklimi ve Toros Dağları ile çevrili yapısıyla tarih boyunca kültür ve uygarlık merkezi olmuştur. Çukurova’nın önemli bir kısmı Adana ili sınırları içerisinde bulunduğundan dolayı tarımsal anlamda Anadolu’nun en önemli merkezlerinden birisidir. Bu bağlamda Mersin gerek tarihsel süreçte oynadığı rolle gerekse de verimli topraklarıyla Anadolu’nun en gözde noktalarından birini oluşturmaktadır. Özellikle Mersin Limanı’nın işlevsel hale gelmesiyle bölgede artan nüfus, tarımın yanında ticari hayatın da canlanmasını sağlamıştır. Mersin Limanı’nın ekonomide yerini tam olarak belirlemesi bölgeye demiryolu hattının gelmesiyle gerçekleşmiştir. İç kesimler ile liman arasında bağlantıyı sağlayacak bu hat Mersin’in ekonomik anlamda gelişmesini kat kat artırmıştır.

Makalemizin konusunu oluşturan demiryolu kavramının önem kazandığı XIX. yüzyılda başta İngiltere olmak üzere Avrupalı devletler yarış içerisine girmişlerdir. Bu dönemde zor günler geçiren Osmanlı Devleti bu yarışın gerisinde kalmıştır. Öyle ki yüzyılın ortalarına doğru başa geçen padişahlar demiryolu ulaşımına gereken önemi vererek yaygınlaştırmaya çalışmışlardır. Ancak yeterli sermayenin olmaması bu konuda diğer devletlerden destek alınmasına neden olmuştur. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde imzalanan Mondros Mütarekesi ile demiryollarının kullanım hakkının İtilaf Devletlerine bırakılması da ülkenin ekonomik anlamda gerilemesine sebep olan etkenlerden birisidir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini oluşturan tam bağımsızlık ilkesi her alanda kendine bir karşılık bulmuştu. Nitekim demiryollarını millileştirme politikası da bunun bir yansımasıdır. Bu yansımanın sonucu olarak “Mersin-Tarsus-Adana Demiryolunun Millileştirilmesi” konusu makalemizin temelini oluşturmaktadır. Bu bağlamda Mersin-Tarsus-Adana Demiryolunun Millileştirilmesi konulu makalemiz arşiv kaynakları, temel kaynaklar, TBMM tutanakları ve hatıratlar ışığında aydınlatılmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Demirylu, Millileştirme, Mersin, Adana, Tarsus, Ekonomi

Kaynakça

• 19. Yüzyılda Osmanlı Dış Ticareti C.1 (2011), Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
• Akyüz, Y. (1988). Türk Kurtuluş Savaşı Ve Fransız Kamuoyu 1919-1922 (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Altay, M.H. (1965). Adım-Adım Çukurova. Adana: Kemal Matbaası.
• As, E. (2013). Cumhuriyet Dönemi Ulaşım Politikaları (1923-1960). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri II (5. Baskı). (1997). Ankara: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları.
• Çelik, K. (1999). Milli Mücadele’de Adana ve Havalisi (1918-1922). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Engin, V., Uçar, A., Doğan, O. (Ed.). (2013). Osmanlı’da Ulaşım (2. Baskı). İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
• Gürel, Z., (2011). Kurtuluş Savaşında Demiryolculuk (2. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özyüksel, M. (2013). Osmanlı İmparatorluğu’nda Nüfuz Mücadelesi: Anadolu ve Bağdat Demiryolları (1. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.