Kaya Modülleri Arasında Farklılıklar: Deriner/Artvin ve Ermenek/Karaman Barajlarından Örnek Çalışmalar

Yıl 2019, Cilt: 43 Sayı: 2, 233 - 258, 15.01.2019

Ali Kayabaşı

https://doi.org/10.24232/jmd.655049

Öz

Elastisite modülü ve deformasyon modülü kemer ve beton ağırlıklı baraj projelendirmelerin de girdi parametresi
olarak kullanılır. Buna ilave olarak bu modüller kayaç ve kaya kütle sınıflamalarında da kullanılır. Deformasyon
modülü ve elastisite modülü kavramları birbirinden farklı olmalarına rağmen uygulamada sıklıkla karıştırılmaktadır.
Deformasyon ve elastisite modül değerleri arazi, laboratuvar deneyleri ve jeofizik yöntemlerle belirlenebilmektedir.
Bu çalışmada, Deriner/Artvin ve Ermenek/Karaman baraj yerlerinde yapılan dilatometre ve plaka yükleme deneyleri
ve laboratuvar deneyleriyle belirlenen modül değerleri karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada ayrıca literatürde karşılaşılan
modül karşılaştırmaları da derlenmiştir. Kaya kütle dilatometre deneyi elastisite modülü (ED), kaya kütle plaka yükleme
deneyi elastisite modülü (EH), kaya malzemesi statik elastisite modülü (ELS), kaya malzemesi dinamik elastisite
modülü (ELD), kaya kütle dilatometre deformasyon modülü (DD), kaya kütle plaka yükleme deneyi deformasyon
modülü (DH) gibi modül değerleri arasında regresyon analizleri yapılmıştır. Modül değerlerinin aralarında yapılan
regresyon analizleriyle anlamlı yüksek determinasyon katsayılı görgül eşitlikler belirlenmiştir. Bununla birlikte veri
sayısının azlığı ve kaya kütle ortamlarının farklı özellikleri olması nedeniyle bu görgül eşitlikler diğer projelerde
kullanılmamalıdır veya çapraz adımlı sınamalar yaparak kullanılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Deformasyon modülü, elastisite modülü, Deriner Barajı, ermenek barajı, yerinde deney

Kaynakça

• Al-Shayea, NA., 2004. Effects of testing methods and conditions on the elastic properties of limestone rock. Engineering Geology, 74:139–156. ASTM 477, 1970. Determination of in-situ Modulus of Deformation of rock. ASTM D4394, 2017. Standard Test Method for Determining In Situ Modulus of Deformation of Rock Mass Using Rigid Plate Loading Method, ASTM International, West Conshohocken, www. astm.org. ASTM D2845, 2008. Standard Test Method for Laboratory Determination of Pulse Velocities and Ultrasonic Elastic Constants of Rock (Withdrawn 2017), ASTM International, West Conshohocken, PA, www.astm.org. Bieniawski, Z.T., 1978. Determining Rock Mass deformability. Int. J. Rock Mech. Min. Science & geomechanic Abstract. Vol. 15, pp. 237-247. Pergamon Press. Printed in Great Britain. Brotons,V., Tomás, R., Ivorra, S., Grediaga, A., 2014. Relationship between static and dynamic elastic modulus of calcarenite heated at different temperatures: the San Julian’s stone. Bulletin of Engineering Geology Environment, 73 (3), doi 10.1007/s10064-014-0583-y. Christaras, B., Auger, F., Mosse, E., 1994. Determination of the moduliof elasticity of rocks. Comparison of the ultrasonic velocity and mechanical resonance frequency methods with direct staticmethods. Material Structure, 27:222–228. Ciccotti, M., Mulargia, F., 2004. Differences between static and dynamic elastic moduli of a typical seismogenic rock. Geophys Journal Int., 157:474–477. Gue´guen, Y., Palciauskas, V., 1994. Introduction to the physics of rocks. Princeton University Press, New Jersey, p 294. Deere, D.U., ve Miller, R.P., 1966. “Engineering Classification And Index Properties For Intact Rock”, Tech.Rept. No AFWL-65-116, Air Force Base, New Mexico. EİE-081, 1992. Ultrasonik yöntemle karot numunelerinin boyuna ve enine elastik dalga hızlarının ölçülmesi ve dinamik elastik parametrelerinin hesaplanması. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Mühendislik Hizmetleri Normları, Ankara. EİE-122, 1992. Plaka Yükleme Deneyi Normu. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Mühendislik Hizmetleri Normları, Ankara. EİE-124, 1992. Oyo 200 Dilatometre Deneyi Normu. Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Mühendislik Hizmetleri Normları, Ankara. Galera, M.J., Alvarez, M., Bieniawski, Z.T., 2005. Evaluation of the deformation modulus of rock masses: comparison of the pressuremeter and dilatometer tests with RMR prediction. ISP5- PRESSIO International Symposium. Hoek, E., Diederichs, M.S., 2006. Empirical estimation of rock mass modulus. International Journal of Rock Mechanics & Mining Sciences. 43. 203-215.