Adölesanlarda Beslenme Okuryazarlık Düzeyi ile Beden Kitle İndeksi Arasındaki İlişki

Year 2025, Volume: 18 Issue: 1, 1 - 14

Büşra Nur Karacan Ayşe Sonay Türkmen

https://doi.org/10.46483/jnef.1328560

Abstract

Giriş: Beslenme okuryazarlığı, bireyin beslenme hakkında bilgi edinebilme, edinilen bilgiyi anlama, yorumlama ve uygulama kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. Bu durumda beslenme okuryazarlığı iyi olan bireylerin sağlıklı bir büyüme-gelişmeye ve beden kitle indeksine sahip olması beklenir. Beden imajının en önemli olduğu adölesan dönemde beslenme okuryazarlığının beslenme davranışına ve beden kitle indeksine etkisi tam olarak bilinmemektedir.
Amaç: Bu çalışma, adölesanların beslenme okuryazarlık düzeyi ile beden kitle indeksi arasındaki ilişkiyi belirlemek amacı ile yapılmıştır.
Yöntem: Çalışmanın evrenini 2021- 2022 eğitim-öğretim yılında bir il merkezinde bulunan 9-11. sınıflar arasında öğrenim gören tüm öğrenciler (N=6738) oluşturmuştur. Örneklem büyüklüğü Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayınlanan sağlık çalışmalarında örneklem hesaplaması rehberine göre 456 olarak belirlenmiştir. Veri toplama araçları olarak Kişisel Bilgi Formu ve Adölesan Beslenme Okuryazarlığı Ölçeği kullanılmıştır. Veriler Kolmogrow Simirrnov, ki kare, bağımsız gruplarda t testi, Anova, Tukey ileri analizi ve Pearson korelasyon analizi kullanılarak değerlendirilmiştir.
Bulgular: Adölesanlar (14-16 yaş) okudukları okul türüne göre tabakalandırılmıştır. Adölesanların çoğunluğunun günlük ortalama uyku süresinin 6-9 saat (%70.4), beden kitle indeksi değerlerinin normal (%54.6) olduğu belirlenmiştir. Adölesanların İşlevsel Beslenme Okuryazarlığı puan ortalamasının 24.04 ± 5.24, Etkileşimli Beslenme Okuryazarlığı puan ortalamasının 17.05 ± 5.15, Kritik Beslenme Okuryazarlığı puan ortalamasının 27.19 ± 3.87 ve toplam beslenme okuryazarlığı puan ortalamasının 68,29 ± 8,43 olduğu ve beden kitle indeksine göre değişmediği belirlenmiştir (p>.05).
Sonuç: Adölesanların beden kitle indeksi genelde normal olup beslenme okuryazarlık düzeyi ile ilişkili bulunamamıştır.

Keywords

Adölesan, Beden Kitle İndeksi, Beslenme Okuryazarlığı

The Relationship between Nutrition Literacy Level and Body Mass Index in Adolescents

Abstract

Background: Nutritional literacy is defined as the capacity of an individual to obtain information about nutrition, to understand, interpret and apply the information obtained. In this case, individuals with good nutritional literacy are expected to have healthy growth and development and body mass index. The effect of nutritional literacy on eating behavior and body mass index in adolescence, when body image is most important, is not fully known.
Objectives: to determine the relationship between nutritional literacy and body mass index of adolescents
Methods: The population of the study consisted of students (N=6738) studying in grades 9-11. The sample size was determined as 456 according to the guide for sample calculation in health studies published by the World Health Organization. Information Form and Adolescent Nutrition Literacy Scale were used as data collection tools. Data were evaluated using Kolmogrow Simirrnov, chi-square, independent t-test, Anova, Tukey and Pearson’s correlation analysis.
Results: Adolescents (14-16 years) were stratified by the type of school they attended. It was determined that the average daily sleep duration of the majority of adolescents was 6-9 hours (70.4%) and their body mass index values were normal (54.6%). Adolescents’ Functional Nutrition Literacy point average is 24.04±5.24, Interactive Nutrition Literacy average 17.05±5.15, Critical Nutrition Literacy point average is 27.19±3.87 and total nutritional literacy average is 68.29±8.43 and it did not change according to body mass index (p>0.05).
Conclusion: Body mass index of adolescents was generally normal and was not found to be associated with Nutrition Literacy level.

Keywords

Adolescent, Body Mass Index, Nutritional Literacy

References

• Albayrak Yaman, Z., ve Ünal, E. (2021). Bolu il merkezinde Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı yurtlarda kalan üni-versite öğrencilerinin beslenme bilgi düzeyinin ve obezite/fazla kiloluluk sıklığının değerlendirilmesi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 6(3), 296-309.
• Arslan, M., (2020). Lise Öğrencilerinin Beden Algısı ve Yeme Tutumunun İncelenmesi ve Bunların BKİ (Beden Kitle İndeksi) ile İlişkisinin Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(26), 107-117.
• Bari, N.N., (2012). Nutrition Literacy Status of Adolescent Students in Kambala District, Uganda. Master Thesis, Oslo and Akershus Univercity College of Applied Sciences, Norway.
• Bayındır Gümüş, A., ve Yardımcı, H., (2020). Üniversite Öğrencilerinin Günlük Besin Ögesi Alımlarının Akdeniz Diyeti Kalite İndeksi (KIDMED) ile İlişkisi. Adıyaman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 167-173.
• Bozdoğan, S., (2020). Çorum İl Merkezinde İlk ve Ortaöğretim Öğretmenlerinde Beslenme Okuryazarlığı ve İlişkili Faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi, Çorum.
• Bozdoğan, S., ve Yılmazel, G., (2019). Adölesanlarda Beslenme Okuryazarlığı, Beslenme Alışkanlığı ve Gıda Etiketi Kullanımı, 3. Uluslararası 21. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Kongre Kitabı, 955-6.
• Çiğdem, A. (2023). Pamukkale Üniversitesi Öğrencilerinde Beslenme Okuryazarlığı Düzeyleri, Etkileyen Faktörler Ve Sağlıklı Beslenme Tutumu İle İlişkisi. Uzmanlık Tezi, Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Ana Bilim Dalı, Denizli.
• Erem, S., Bektaş, Z. (2023). Genç erişkinlerde beslenme okuryazarlığı düzeyi yaşam kalitesi ile ilişkili midir? Food and Health, 9(2), 129-138. https://doi.org/10.3153/FH23012
• Garrido-Miguel M, Cavero-Redondo I, Álvarez-Bueno C, Rodríguez-Artalejo F, Moreno LA, Ruiz JR, et al. (2019). Prevalence and trends of overweight and obesity in European children from 1999 to 2016: a systematic review and Metaanalysis. JAMA Pediatr, 173(10), e192430. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2019.2430.
• Gökpınar, B., Yoncalık, O., ve Taşbilek Yoncalık, M. (2023). Üniversite Öğrencilerinin Uyku Kalitesi, Beslenme Düzeyleri ve Bazal Metabolik Hız Seviyelerinin İncelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. 17(2), 190-201.
• Gümüş, A. B., Tunçer, E. ve Keser, A., (2019). Yetişkin Bireylerin Etiket Okuma Alışkanlıklarının ve Beslenme Bilgi Düzeylerinin İncelenmesi. 3. Uluslar Arası Akademik Öğrenci Çalışmaları Kongresi Bildiri Kitabı, Güven Plus Grup A.Ş. Yayınları, 30.
• https://www.epicentro.iss.it/okkioallasalute/indagine-2019-dati
• İbiş, R., ve Öztürk, A. (2023). Üniversite Öğrencilerinde Beslenme Okuryazarlığı Durumu ve Obezite ile İlişkisi: Yozgat Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(2), 700-712. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1097718
• Kayaalp, H., (2020). Kahramanmaraş İlinin Elbistan İlçesindeki Lise Öğrencilerinde Beslenme Okuryazarlığının Öl-çülmesi ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ma-latya.
• Kılınç, F.N., Çakır, B., ve Eşer Durmaz, S., (2020). Spor Yapan Adölesanlar Optimal Düzeyde Besleniyor mu? Obe-zite Durumları ve Akdeniz Diyeti’ne Uyum Düzeyleri. Turkiye Klinikleri J Sports Sci, 12(1), 49-57.
• Makiabadi, E., Kaveh, M.H., Mahmoodi, M.R., Asadollahi, A., ve Salehi, M., (2019). Enhancing Nutrition-Related Literacy, Knowledge and Behavior Among University Students: A Randomized Controlled Trial. Int J Nutr Sci, 4(3), 122-129.
• Meşe Yavuz, C., ve Koca Özer, B., (2019). Adölesan Dönem Okul Çocuklarında Beslenme Alışkanlıkları ve Bes-lenme Durumunun Değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(1), 225-243.
• Subaşı, R., Mert Tanç, R., Tanç, E., ve Açık, Ü. (2023). Bireylerde Sağlıklı Beslenme Alışkanlıklarının Eğitim Du-rumu, Öğrencilik ve Çeşitli Değişkenlerle İlişkisinin İncelenmesi. International Journal of Social and Humanities Sciences Research, 11(104), 485-492
• Truman, E., Bischoff, M., ve Elliott, C., (2020). Which Literacy For Health Promotion: Health, Food, Nutrition or Media?. Health Promotion International, 35(2), 432–444.
• Türkmen, A.S., Kalkan, İ., ve Filiz, E., (2017). Adölesan Beslenme Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe’ye Uyarlanma-sı: Geçerlilik ve Güvenirlilik Çalışması. International Peer-Reviewed Journal of Nutrition Research, 10,1-16.
• Uzun, R., (2019). Üniversite Öğrencilerinde Beslenme Okuryazarlığı Durumu ve Obezite ile İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.