Salgın ve Toplumsal Eleştiri: Reşat Nuri Güntekin’in Salgın Eseri Üzerine Bir İnceleme

Year 2024, Issue: 13, 58 - 73, 30.06.2024

Abdurrahman Kültür

https://doi.org/10.48131/jscs.1445470

Abstract

Salgın hastalıklar ortaya çıktığı dönemlerde insanlık üzerinde büyük etkiler yaratarak insanın ürünü olan birçok noktaya da sirayet etmiştir. İnsanlığın en önemli kültürel mirası olan sanat eserleri, salgın dönemlerinde hastalık temalarını içerecek şekilde yeni formlara bürünmektedir. Tarihsel süreçte özellikle resim ve edebiyat alanına sirayet etmiş olan salgın hastalıklar, bahse konu olan sanatsal faaliyetleri şekillendirici bir nitelik taşımaktadır. Bu bağlamda Boccacio ile başlayan salgın edebiyatı günümüzü kadar varlığını sürdürmüş ve farklı yazarlar, farklı konular kurgulayarak eserler kaleme almışlardır. Salgın hastalıkların Batı edebiyatında oldukça fazla yer tuttuğu aşikâr olmakla beraber bu konunun Türk edebiyatında da var olduğu görülmektedir. Türk edebiyatında bu alanda yazılmış metinlerden biri, Reşat Nuri Güntekin’in Salgın isimli hikayesidir. Bu çalışma söz konusu eserin salgın hastalığı nasıl değerlendirdiğinin yanı sıra bu temayı, toplumsal sorunların okuyucuya aktarılması için nasıl kullanıldığını incelemiştir. Çalışmada Salgın isimli eserden belli alıntılarla değerlendirme yapılarak, hikayedeki salgın hastalıklar ve toplum ilişkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu minvalde sonuç olarak Güntekin’in salgın hastalık metaforunu kullanarak aydın ve halk arasındaki iletişim ve güven sorunlarına, aydın ve dini otorite arasındaki çatışmaya ve yeni kurulan bir devletteki bürokratik işleyiş sorunlarına yöneldiği görülmektedir. Anadolu köyündeki aydın öğretmenin, sadece köylü tarafından dikkate alınmaması değil, bürokratik yapı tarafından da yalnızlaştırılması ve dahası cezalandırılması öyküde ele alınan ve dönemin Türk toplumunu ve yönetimini eleştiren unsurlardır. Bu bakımdan bu öykü, Güntekin’in ideal Türk toplumu tahayyülüne ulaşmak için hangi meselelerin çözülmesi gerektiğine dair okuyucuyu aydınlatma çabasını yansıtır.

Keywords

Salgın, Bürokratik Sorunlar, Salgın Edebiyatı, Reşat Nuri Güntekin

Epidemic and Social Criticism: An Analysis of Reşat Nuri Güntekin's Work Salgın

Abstract

Epidemics have had major impacts on humanity during the periods they have emerged, also permeating into many aspects of human life. Artworks, which are the most important cultural heritage of humanity, take on new forms during epidemic periods to include themes of illness. Epidemic diseases, which have particularly permeated the fields of painting and literature throughout history, carry a characteristic that shapes the artistic activities. In this context, the epidemic literature that started with Boccaccio has continued to exist up to our time, and different authors have penned works by constructing different subjects. While it is clear that epidemic diseases occupy a considerable place in Western literature, it is also observed that this subject is present in Turkish literature. One of the texts written in this area in Turkish literature is Reşat Nuri Güntekin’s story titled "Salgın". This study has examined how the mentioned work evaluates the epidemic as well as how it uses this theme to convey social problems to the reader. In the study, assessments were made with certain quotations from the work titled "Salgın", and the relationship between epidemic diseases and society in the story has been identified. In this regard, it is observed that Güntekin uses the metaphor of epidemic diseases to address the communication and trust issues between the intellectual and the public, the conflict between the intellectual and religious authority, and the bureaucratic operation problems in the newly established state. In the story, the intellectual teacher in an Anatolian village is not only disregarded by the villagers but also isolated and furthermore punished by the bureaucratic structure, which are elements that criticize the Turkish society and administration of the period. In this respect, this story reflects Güntekin’s effort to enlighten the reader on what issues need to be resolved to achieve his ideal of the Turkish society.

Keywords

Salgın, Bureaucratic Problems, Salgın Edebiyatı, Reşat Nuri Güntekin

References

• Akyüz, K. (1979). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri (1860-1023). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Asiltürk, B. (2009). Reşat Nuri Güntekin’in Romanlarında Hastalık. İstanbul: İkaros Yayınları.
• Barış, Y. İ. (2002). Dünyada Tüberkülozun Tarihçesi. Toraks Dergisi, 3(3), 338-340.
• Bayat, A. H. (2016). Tıp tarihi. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yayınları.
• Boccacio, G. (2013). Decameron. (Çev. Rekin Teksoy). İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Bozkurt, V. (2012). Değişen Dünyada Sosyoloji. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Burdurlu, İ. Z. (1998). Reşat Nuri Güntekin. İstanbul: Toker Yayınları.
• Camus, A. (2019). Veba. (Çev. Nedret Tanyolaç Öztokat). İstanbul: Can Yayınları.
• Çıkla, S. (2016). Edebiyat ve hastalık. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Defoe, D. (2018). Veba yılı günlüğü. (Çev. İris Kantemir). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Dervişoğlu, E. (2020). Reşat Nuri Güntekin’in Bir Uzun Öyküsü:“Salgın”. Göç Dergisi, 7(2), 229-243.
• Güntekin, R. N. (2005). Salgın Ve Madalyonun Ters Tarafı. İstanbul: İnkılap Yayınevi.
• Hays, J. (2005). Epidemics And Pandemics: Their İmpacts On Human History. California: ABC-CLIO.
• Kılıç, O. (2004). Eskiçağ’dan Yakınçağ’a Genel Hatlarıyla Dünyada Ve Osmanlı Devleti’nde Salgın Hastalıklar. Elazığ: Fırat Üniversitesi Yayınları.
• McMillen, C. W. (2016). Pandemics: A very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Nakıboğlu, G. (2021). Salgın Edebiyatına Giriş: Türk Salgın Öyküleri. Ankara: Kesit Yayınları.
• Nikiforuk, A. (2018). Mahşerin Dördüncü Atlısı: Salgın Ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi. (Çev. Selahattin Erkanlı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Önertoy, O. (1974). Reşat Nurî Güntekin ve Anadolu. Türkoloji Dergisi, 6(1), 81-107.
• Özdemir, H. (2005). Salgın Hastalıklardan Ölümler: 1914-1918. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Poe, E. A. (2019). Kızıl Ölümün Maskesi. (Çev. Tomris Uyar). İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
• Poyraz T. ve Alpbek M. (1957). Reşat Nuri Güntekin hayatı ve eserleri. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 3(6), 1-18.
• Roth, P. (2016). Nemesis. (Çev. Deniz Koç). İstanbul: YKY Yayınları.
• Saramago, J. (2019). Körlük. (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Sürgit, B. (2023). Reşat Nuri Güntekin’in Gezi Yazıları Ekseninde Anadolu’da Kültürel Hayat. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 33, 456-473.
• TBMM. (1935). TBMM Zabıt Ceridesi (5. Dönem). Cilt: 3.
• Temel, M. (2008). Atatürk Döneminde Salgın Ve Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele. İstanbul: Nehir Yayınları.
• Topçu, H. (2021). Türk Romanında Salgın Hastalıklar. İnsan ve İnsan, 8(28), 53-69.
• Türkdoğan, O. (2006). Toplumsal Yapı Ve Sağlık-Hastalık Sistemi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Walter-Toews, D. (2020). On Pandemics: Deadly Diseases from Bubonic Plague to Coronavirus. Berkeley: Greystone Books.
• Yalçın, M. (2010). Reşat Nuri Güntekin. Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi - Cilt I içinde (ss. 476-477). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yolun, M. (2020). Tarihin En Ölümcül Virüsünün Yeniden Hatırlanması: İspanyol Gribinin Kısa Bir Öyküsü. Toplumsal Tarih Dergisi, 316, 74-80.