Ayanların Vakıf Faaliyetleri: Kayseri Sancağı Örneği

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 190 - 214, 30.06.2021

Nejla Dogan

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu tarihi ve medeniyetinde mühim bir yer edinen “vakıf müesseseleri insanların düşünebildikleri hukuki müesseselerin en hayırlısıdır” (Akman, 2018, s.198). Toplumun ihtiyacı olan köprüler, hastaneler, çeşmeler, kütüphaneler, camiiler, medreseler, kervansaraylar gibi dini, kültürel ve beledi yapıların inşasında vakıfların rolleri yadsınamaz. Devletin yanı sıra kamu hizmeti özelliği olan vakıf müesseselerine belli bir servet sahibi olan Kayseri sancağı ayanları da çeşitli vakıflar kurarak katılmışlardır. Kayseri ayanlarına ait olduğu tespit edilen iki önemli vakfiye ile ayanların vakıflar kurarak halka nasıl hizmetler sundukları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Vakfın yöneticiliğini üstlenen Kayseri ayanlarının vakıf faaliyetlerine odaklanılan bu çalışmada, iki vakfiye karşılaştırılarak yararlanma ve idareleri bakımından hangi vakıflar olduğu açıklanmıştır. Ardından, vakıf için tahsis edilen gelirler ve servetlere ilişkin bilgilere odaklanılmıştır. Vakfiyelerin ortak noktaları ve farklılıkları tespit edilerek yatırımlar hususunda dini faktörün boyutu irdelenmiştir. Son olarak, ayanların elde ettikleri servetleri müsadereden korumak için mi yoksa gerçekten topluma hizmet etmek gayesiyle mi vakıf kurdukları sorunsalı ele alınmıştır.

Keywords

vakıf, vakfiyye, ayan, kayseri sancağı

Thanks

Tübitak

Waqf Activities of the Local Notables (Ayan): The Case of Kayseri Sanjak

Abstract

Waqf (foundation) institutions, which have an important place in the history and civilization of the Ottoman Empire, are the most helpful legal institutions that people have ever implemented. The role of awqaf (waqf plural) in the construction of religious, cultural and municipal buildings such as bridges, hospitals, fountains, libraries, mosques, madrasas, caravanserais cannot be denied. In addition to the state, Kayseri sanjak ayans (local notables), who had a certain amount of wealth, participated in waqf institutions with public service characteristics, by establishing several awqaf. Here, it was tried to reveal how the ayan provided services to the public by establishing awqaf through two important foundation certificates/vakfiye that are determined to belong to Kayseri ayan. In this study, which focuses on the waqf activities of the Kayseri ayan who had undertaken the management of the foundations, it was explained which foundations they are in terms of utilization and administration by comparing the two awqaf. The study then focuses on the information on income and wealth allocated to the awqaf. By determining the common points and differences between the awqaf, it examines the dimension of the religious factor in terms of investments. Finally, the question of whether the ayan established these awqaf in order to protect their wealth from confiscation or to really serve the society is discussed.

Keywords

waqf, waqfiyya, local notables, kayseri sanjak

References

• AKMAN, A. (2018), “Eski Vakıflar Hukuku Bağlamında Vakıf Müessesesi ve Günümüzdeki Etkileri”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Vol. 26, Number 2, pp. 189-224. ATEŞ, İ. (1983), “Vakfiyelerde Duâ ve Bedduâlar”. Vakıflar Dergisi, Number 17, pp. 5-54.
• BARKEY, K. (2008), Empire of Difference; The Ottomans in Comparative Perspective, Cambridge, Cambridge University Press, 2008.
• Civelek, G., (Haziran 2015), “XVII. Yüzyıl Ortalarında Elit Bir Kadının Terekesi: Manastırlı Aişe Hatun”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Number 54, pp. 241-260.
• ÇINAR, H.- Miyase Koyuncu K., (2015), Vakıflar Kaynakçası, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• ÇINAR, Ö., (2016), “Mazbut ve Mülhak Vakıflarda Galle (Gelir) Üzerinde Vakıf Evlatlarının ve Diğer İlgililerin Hak Sahipliği ve İntifa Hakkı Hayrından Fazla Olan Mülhak Vakıfların Aile Vakfına Dönüştürülmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Vol. 22, Number 3, pp. 828-855.
• GÜNAY, M., (2012), “Vakıf”, TDV İslam Ansiklopedisi, Vol 42, İstanbul, pp. 475-479.
• GÜVEN, T. (2016), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Ayanlar, Sermaye Birikimi ve Girişimcilik”, Türkiye İslam İktisadi Dergisi, Vol. 3, Number 1, pp. 63-88.