The Effects of Behavior-Oriented Safety Practices on Occupational Safety Culture

Yıl 2020, Cilt: 15 , 21 - 39, 29.02.2020

Zehra Nuray Nişancı , Jülide Demirören

https://doi.org/10.19168/jyasar.653821

Cited By: 7

Öz

Davranış Odaklı İş Güvenliği Uygulamalarının İş Güvenliği Kültürüne Etkisi

Öz

Bu çalışmanın amacı, işletmelerdeki davranış odaklı iş güvenliği uygulamalarının iş güvenliği kültürüne etkisini ve işletmelerde pozitif güvenlik kültürü oluşturmadaki rolünü, daha önce yapılmış çalışmalardan yararlanarak ortaya koymaktır. Bu kapsamda, örgüt kültürü, negatif/pozitif güvenlik kültürü, davranış odaklı iş güvenliği uygulamaları ve bu uygulamaların güvenlik kültürüne etkisi, yerli/yabancı, offline/online literatür tarama ve derleme yöntemi ile ele alınmaktadır. Teknolojinin baş döndürücü bir hızla ilerlemesi, her an yeni bir işkolunun ortaya çıkması, işletmeler için yeni makine ve teçhizatlar alınması ve yeni kimyasallar üretilmesi, iş yerlerinde yeni sorunlarla karşı karşıya kalınmasına ve devam eden proseslerde iş güvenliği konusunun her geçen gün daha da önemli hale gelmesine neden olmuştur. Günümüzde kendi kendini yenileyen, evrilen/değişen bir iş güvenliği sistemine sahip işletmelerin ancak ayakta kalmayı başaracağına vurgu yapılmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği küresel boyutta bir sorun ve çözümler üretilmesi gereken bir alandır. Her yıl işle ilgili kaza ve hastalıklar sonucunda 3,2 milyondan fazla kişi hayatını kaybetmektedir. Ayrıca her yıl 160 milyon yeni meslek hastalığı vakası ile 300 milyon ölümcül olmayan iş kazası meydana gelmektedir. Türkiye’de 2017 yılı SGK istatistiki verilerine göre toplam 1633 ölümlü iş kazasının gerçekleştiği belirtilmektedir. Bu veriler, iş sağlığı ve güvenliği konusunun önemli olduğu kadar, evrensel olduğunu göstermek adına anlamlıdır. Gerçekleşen iş kazalarının büyük bir oranı çalışanların hatalı davranışlarından kaynaklanmaktadır. İşte, davranış odaklı iş güvenliği uygulamalarının temel amacı, çalışanların hatalı ve güvensiz davranışlarını olumlu/güvenli davranışlarla değiştirmek ve bunu pekiştirerek alışkanlık haline getirmelerini sağlamaktır. Yapılan literatür taraması sonucu elde edilen bulgulara göre, işyerlerinde güvenli çalışma ortamı oluşturmanın en etkili yolu, pozitif güvenlik kültürünü benimsemek ve uygulamaktan geçmektedir. Pozitif güvenlik kültürü ise, davranış odaklı iş güvenliği uygulamalarına dayanmaktadır. İşletmelerin mevcut durumlarını detaylı bir biçimde analiz etmeleri, negatif güvenlik kültüründen pozitif güvenlik kültürüne geçme sürecinde gerekli adımları taviz vermeden uygulamaları halinde, iş kazası sıklık hızı ve ağırlık oranı gibi önemli iş güvenliği istatistiki verilerinde düşüş olacağı ifade edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İş Güvenliği Kültürü, Negatif/Pozitif Güvenlik Kültürü, İş Sağlığı ve Güvenliği

Kaynakça

• Referans 1. Akalp, G., Yamankaradeniz, N.(2013), İşletmelerde Güvenlik Kültürünün Oluşumunda Yönetimin Rolü ve Önemi, Sosyal Güvenlik Dergisi, Haziran 2013, 3 (2), 96-109.
• Referans 2. Aktay, N. (2011), İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ile İş Güvenliği Kültürü Arasındaki İlişki, İş Müfettiş Yardımcılığı Etüdü, ÇSGB, İstanbul.
• Referans 3. Arpat, B., Yeşil, Y., Öter, N.D.(2014), Tekstil Sektöründe İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri Hakkında Çalışan Algıları ve Farkındalığı: Denizli İli Örneği, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (8), Aralık 2014, 281-318.
• Referans 4. Başbuğ, A. (2013) İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği, Şekerİş Sendikası Dergisi, Aydoğdu Ofset, Mayıs 2013.
• Referans 5. Cooper, M.D. (1998). Improving safety culture: A practical guide. https://www.bookdepository.com/Improving-Safety-Culture-Dominic-Cooper/9780471958215
• Referans 6. Cooper,M.D., Phillips, R.A.,Sutherland,V.J.,Makin, P.J. (1994) ,Reducing Accidents Using Goal Setting and Feedback , Journal of Occupational and Organizational Psychology (1994),67-219-240.
• Referans 7. Çelikkol, A.; (1977), İş Kazalarında Ruhsal Etmenler, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Doçentlik Tezi, İzmir.
• Referans 8. Dursun,S.(2013), İş Güvenliği Kültürünün Çalışanların Güvenli Davranışları Üzerine Etkisi, Sosyal Güvenlik Dergisi, 3(2), 61-75.
• Referans 9. Eroğlu, F.(2013). Davranış Bilimleri. Beta Yayın.
• Referans 10. Esin, A.(2007), Davranışsal Güvenlik Nedir? Mühendis ve Makine, 48(567), 3-9.
• Referans 11. Fang, D., Li, M., Fong, P. S. W., & Shen, L. (2004). Risks in Chinese construction market—Contractors’ perspective. Journal of Construction Engineering and Management, 130(6), 853-861.
• Referans 12. Fernández-Muñiz, B., Montes-Peón, J. M., & Vázquez-Ordás, C. J. (2007). Safety culture: Analysis of the causal relationships between its key dimensions. Journal of safety research, 38(6), 627-641.
• Referans 13. Gerek, N. H. (2000). İş Sağlığı ve İş Güvenliği. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Referans 14. George J.M, Jones G. R. (1999); Understanding and Managing Organizational Behaviour, Edition Second, an Imprint Of addision wesley, Longman, Inch., USA.
• Referans 15. Guldenmund, Frank W.(2018) Understanding Safety Culture Through Models and Metaphors pp.21-35. The Safety Culture Construct: Theory and Practice. In: Gilbert C., Journé B., Laroche H., Bieder C. (eds) Safety Cultures, Safety Models. SpringerBriefs in Applied Sciences and Technology. Springer, Cham. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-95129-4_5#citeas. September 2018. https://www.researchgate.net/publication/327962842_
• Referans 16. Guldenmund,F.W. (2007), The use of questionnaires in safety culture research – an evaluation , Safety Science ,45 (6) 723-743.
• Referans 17. Grindle, A. C., Dickinson, A. M., & Boettcher, W. (2000). Behavioral safety research in manufacturing settings: A review of the literature. Journal of Organizational Behavior Management, 20(1), 29-68.
• Referans 18. Havold, J.I., (2005),Safety Culture in a Norwegian Shipping Company, Journal of Safety Research, 36(5):441-458.
• Referans 19. Hudson P.(1999). “Safety Culture – Theory and Practice”, içinde “The Human Factor in System Reliability Is Human Performance Predictable? [les Facteurs humains et la fiabilite des systemes – Les performances humaines, sont-elles previsibles?]”, 1999, RIO MP-032 Report,8-3.
• Referans 20. Hudson, P.(2001). “Safety Management and Safety Culture: The Long, Hard and Winding Road”, içinde Occupational Health and Safety Management Systems, eds. W. Pearse, C. Gallagher ve L. Bluff (Melbourne, Australia: Crowncontent, 2001), 20- 21.
• Referans 21. ILO (International Labour Office), (2007), Key Indicators of the Labour Market, 5th Edition, International Labour Office, Geneva.
• Referans 22. Kirwan B.(2011), Incident reduction and risk migration, Safety Science, 49(1), 11-20.
• Referans 23. Komaki, J., Barwick, K.D.,Svott, L.R.(1978), Behavioral Approach to Occupational Safety: Pinpointing and Reinforcing Safe Performance in a Food Manufacturing Plant, Journal of Applied Psychology , 63(4), 434-445.
• Referans 24. Kuru, O. (2000). İş sağlığı ve güvenliğinde yeni oluşumlar. TİSK İşveren Dergisi, 28(8), 5-9.
• Referans 25. Nielsen, K.J, Rasmussen, K., Glasscock ,D.J.,Spangenberg, S.(2008), Changes in safety climate and accidents at two identical manufacturing plants, Safety Science, 46 (3),440-449. Referans 26. Nişancı, Z. N. (2012). Toplumsal Kültür-Örgüt Kültürü İlişkisi ve Yönetim Üzerine Yansımaları. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 1279-1293.
• Referans 27. Özkan,Y. ve Arpat ,B.(2016), İşletmelerde Uygulanan Yönetim Sistemlerinin Güvenlik Kültürü Üzerine Etkisi: Denizli İli – Metal Sektörü Örneği, Siyaset, Ekonomi ve Yöntem Araştırmaları Dergisi, 4(4), 195-221.
• Referans 28. Parker, D., Lawrie, M. ve Hudson, P. (2006), A Framework for Understanding the Development of Organisational Safety Culture, Safety Science, 44(28),554.
• Referans 29. Pillay, M. (2015). Accident causation, prevention and safety management: a review of the state-of-the-art. Procedia manufacturing, 3, 1838-1845.
• Referans 30. Reason, J. (2000). Safety paradoxes and safety culture. Injury Control and Safety Promotion, 7(1), 3-14.
• Referans 31. Ringdahl, L. H. (2001) Safety Analysis: Principles and Practice in Occupational Safety.
• Referans 32. Robbins, S.P. ve Judge, T.A. (2013). Örgütsel Davranış, Çeviri Editörü. İnci Erdem, 14. Basımdan çeviri, İstanbul, Nobel Yayınları.
• Referans 33. Rochlin, G. I., La Porte, T. R., & Roberts, K. H. (1987). The self-designing high-reliability organization: Aircraft carrier flight operations at sea. Naval War College Review, 40(4), 76-92.
• Referans 34. Silah M. (2005); Sosyal Psikoloji - Davranış Bilimi. Seçkin yayınları. Geliştirilmiş 2.Bsk. Ankara.
• Referans 35. Sungur, E.; Tiryaki, A.R. ve Vatansever, Ç. (2009). “Davranış Odaklı Güvenlik Yönetimi”. Önlem Dergisi, 54-56.
• Referans 36. Şerifoğlu, U. K. ve Sungur, E. (2007). “İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Kültürünün Oluşturulması; Tepe Yönetimin Rolü ve Kurum İçi İletişim Olanaklarının Kullanımı”. Yönetim, 58, 41-50.
• Referans 37. Türkiye Makine Mühendisleri Odası İş Sağlığı ve İş Güvenliği Raporu (2018). Güncellenmiş 8. Baskı, Yayın No:689, Mart 2018, Ankara.
• Referans 38. Uçkun, G., A. Yüksel, B. Demir, İ. Yüksel (2013), “Kurumsal İtibarın Arttırılmasında İş Sağlığı ve Güvenlik Kültürünün Rolü ile Meslek Yüksekokullarında Bulunan İş Güvenliği Uzmanlığı Programlarının Analizi”, 3. Uluslararası Meslek Yüksekokulları Sempozyumu.
• Referans 39. Uslu, V.(2014),İşletmelerde İş Güvenliği Performansı ve İş Güvenliği Kültürü Algılamaları Arasındaki İlişki: Eskişehir İli Metal Sektöründe Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Referans 40. Vatansever, Ç., Sungur, E.,Tiryaki,A. (2009), Davranış Odaklı Güvenlik Yönetimi , Önlem Dergisi, (48-57).
• Referans 41. Yıldız S., Yılmaz M. Türk İnşaat Sektöründe Çalışanların Güvenlik Kültürü Düzeyinin ve Güvenlik Performansı ile İlişkisinin İncelenmesi, Politeknik Dergisi ,2017,1 (20), 137-149.
• Referans 42. Westrum, R. (1996). Human Factors Experts Beginning to Focus on Organizational Factors in Safety. ICAO Journal, 51.
• Referans 43. Zhou, Q., Fang, D.,Mohamed, S., (2011) Safety climate improvement :Case study in a Chinese construction company. Journal of Consruction Engineering and Management, 137(1) 86-95.
• Referans 44. http://sosyalhaklardernegi.org/wp-content/uploads/2018/12/SHD-%C4%B0%C5%9F %C3%A7i-Sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-ve-%C4%B0%C5%9F-%C3%BCvenli%C4%9Fi-Raporu_13.12.2018-2.pdf). Erişim:13.06.2018 saat 23:13.