Research Article
BibTex RIS Cite

LEGITIMICY OF THE CIRCULATION AND ISSUANCE OF THE SECURITIES (STOCKS, SUKÛK, INVESTMENT FUNDS)

Year 2020, Volume: 7 Issue: 1, 351 - 387, 29.06.2020
https://doi.org/10.46353/k7auifd.695939

Abstract

Trading of securities (valuable documents) is one of the most popular trading transactions in the last century. This means that investors own valuable documents which represent the ownership by dividing the ownership and converting it to shares, instead of owning the goods itself directly. Securities are two different types which are securities represent receivable and securities represent ownership. Securities that represents a receivable are; government bonds, treasury bonds, company bonds, other borrowing securities issued by government institutions and other bonds issued in different names which assigns the payable-to-bearer receivables. International Islamic Jurisprudence Academy and, Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions are unanimously prohibit the issuance of this kind of securities. Securities that represents ownerhip are; Equity shares, investment funds and sukuk. Equity shares, essentially aims to own a cash or recorded share of a company. This transaction consists of representing a cash or recorded asset by a written document and represents a common share in the capital of a company. Equity share is a financial document according to commercial law and represents ownership right in a company. Therefore, it is classified under the ownership documents. Commercial Law – as a company is a legal entity- separates equity ownership and company asset ownership. Equity share is assigned independent from the assets of a company. Thus, the equity shares issued by the company are owned by the company itself through assignment and hereby investor partners lose their registered rights. Investor partners have only a right in the profit made by the company throughout the time period they stayed in the corporation. Likewise, investors have rights in distribution of sale of the assets of the company in case of liquidation of the company. Because, investors own a part of shares of the company and a company, having legal entity, is independent from ownership of its own assets. There are two different opinions in the Islamic law. The first opinion is based on the situation if the company is a trust or mudaraba company. Share of partner comprises all of the assets of the company in both types. Shareholder is not prohibited from owning some assets of the company even though the company is a separate legal entity. Likewise, an equity share is a document which only proves the right of the shareholder in the company. It has no value by itself. However, it should have the same treatment with the company assets as it represents a right in company assets. According to the second opinion; Shareholders own the assets of the company indirectly but not directly and they have no capacity to act on the assets. Even if the value of the assets of the company becomes more valuable than the value of the shares of the company, equity share owners have no right to demand the access value. Likewise, they don’t bear any personal responsibility if the company borrows or makes loss because shareholders do not directly own the assets of the company. Sukuk represents common ownership on specific goods, asset or service, a specific project or assets employed in a specific investment activity and they are certificates issued equals to each other in terms of their values. Basically, there are two types of sukuks; Sukuk representing ownerhip and sukuk representing a receivable. While ijara sukuk, sukuk which enables to own a benefit, sukuk that enables to have a service and partnership based sukuk are represents ownerhip; murabaha sukuk, istisna sukuk and selem sukuk are the sukuk types which represent a receivable. The main characteristics are; Sukuk represents a common partnership on assets which are investment purpose underlying assets, goods, service, benefit or a mix of these by receivable, cash and intangible rights. Sukuk doesn’t represent a debt of an issuer. Sukuk is issued based on an agreement which is in compliance with Islamic rules essentials. Sukuk manager has no guarantee. Sukuk makes one a partner on profit on a defined rate and loss is limited by the share invested. Sukuk owners cannot pre-define a proportional or an amount of profit on nominal value of sukuk. All of the risks are taken. Circulation capacity of the sukuk in the Secondary market depends on the circulation capacity of the underlying asset itself in the secondary market. Sukuk owners undertake expenses which arise from the underlying asset sukuk represents - including maintenance, insurence, impairment or other expenses stem from investment itself. Investment fund is an asset which is setup by the money collected from the public in compliance with the law, in purpose of running a portfolio consists of certain assets in the name of certificate owners based on principle of risk distribution and fiduciary ownership. 

References

  • AAOIFIi, Hey’etü’l-Muhâsebe ve’l-Muraca’a Li’l-Müessesêtü’l-Mâliyye’l-İslâmiyye (AAOIFI). el-Meâyîru’ş-Şer’iyye. Bahreyn, 2017.
  • Bayındır, Servet. İslami Finans (Para ve Sermaye Piyasaları). İstanbul: 2015.
  • Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed elFerrâ’. Şerḥu’s-sünne. thk. Şuayb el-Arnaût, Beyrut: 1983.
  • Boynukalın, Mehmet. “Senet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/519. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Cebeci, İsmail. “Sukuk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/529-533. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
  • Cercis Cercis, en-Neşifu intıvân. Mu’cemu’l-mustalahâti’l-fıkhiyye ve’l-kânûniyye. eş-Şeriketü’l-Âlemiyye li’l-Kitâb. Beyrut: 1996.
  • Cerîd, Halid bin Abdulaziz bin İbrahim, “eş-Şahsiyyetu’l-i’tibâriyye”. mecelletu’ladl. 29, (61-100), Muharrem 1427.
  • Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî fi’l-Fıkhi’lHanefi. thk. İsmetullah İnayetullah Muhammed. Beyrut: Daru’l-Beşairi’lİslamiyye, 2010,
  • Ceylan, Ali Korkmaz, Turhan. Sermaye Piyasası ve Menkul Değerler Analizi. Bursa: 2000.
  • Cürcânî, Ebü’l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammad b. Ali. et-Ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
  • Ebû Gudde, Abdu’s-settâr. “el-İstismâr fî’l-eshum ve’l-vehadâti’l-istismâriyye”. Mecma’u’l-Fıkhı’l-İslâmî Dokuzuncu Dönem Araştırmaları. 189/190.
  • el-Feyyûmî, Ahmed Bin Muhammed Bin Ali el-Mukarrî. el-Misbâhu’l-munîr fî garîbi’ş-şerhi’l-kebîr. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, t.y.
  • el-Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. elḲāmûsü’l-muḥîṭ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, t.y.
  • el-Hayyât, Abdulaziz. eş-Şeriketu fî’ş-şer’ıyyetu’l-islâmiyye ve’l-kânûni’l-vad’î. Beyrut: Muessesetu’r Risâle, 1994.
  • el-Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. Envârü’l-burûḳ fî envâʾi’l-furûk. Beyrut: t.y.
  • el-Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. ezZehîra. Tahkîku Muhammed Haccî. Beyrut: Dâru’l-Ğarb, 1994.
  • el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ liaḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmet al-Bardüni. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
  • el-Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Ḥâvi’l-kebîr fi fıkhi mezhebi’l-İmam eş-Şafii. thk. Ali Muhammed Muavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Darü>l Kütübi>l-İlmiye, 1999,
  • el-Münâvî, Muhammed Abdurraûf. et-Te’ârîf. tahkîku Muhammed Rıdvan edDeye. Dimeşk: Dâru’l Fikr, t.y.
  • en-Nefrâvî, Ahmed b. Ğanîm b. Sâlim. el-Fevâkihu’d-devvânî ale risâle b. Ebî Zeyd El-Kayravânî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415.
  • en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravżatü’ṭ-ṭâlibîn ve ʿumdetü’lmüttaḳīn. Beyrut: el Mektebetü’l-İslâmî, 1984.
  • Eroğlu, Ender Canan. Ticaret Kanunu ve Tasarı Açısından Anonim Şirketlerde Hisse Senetlerinin Devri. Ankara: Başkent Üniversitesi SBE., Yüksek Lisans Tezi, 1997.
  • et-Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî.
  • Şerhu meâni’l-âsâr. thk. Muhammed Zührî en-Neccâr – Muhammed Seyyid Câd el-Hak. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1994.
  • et-Tuwaijri, Muhammed bin İbrahim bin Abdullah. İslami Hukuk Ansiklopedisi. Riyad: Uluslararası Fikirler Evi, 2009.
  • Farfour, Muhammed b. Abdul Latif. Finansal Piyasalar ve İçtihat Kararları. Mecelletu mecma’i’l-fıkhi’l-islâmî. 6, Cidde.
  • Fatih Bilgili, Ertan Demirkapı. Ticaret Hukuk Bilgisi. Bursa: Dora Yayınları, 2013.
  • Fetâvâ Nedveti’l-beraketi’s-seniye li’l-iktisâdi’l-islâmî. (06-07/11/1984).
  • Güneyli, Yamaç. “Yatırım Fonları”. http://www.turkhukuksitesi.com/makale_966. htm, 19/04/2009.
  • Ğattâs, Nebih. Mu’cemu Mustalahâti’l-itisadi ve’l-mâli ve İdârati’l-e’mâl. Beyrut: Mektebetu Lübnan.
  • Hacak, Hasan. “Mal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/461-465. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Hacak, Hasan. “Menfaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/131-134. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
  • Hafîf, Ali. el-Milkiyyetu fî’ş-şer’yyeti’l-islâmiyye me’a’l-mukârane bi’ş-şerâi’i’lvad’ıyye. Kahire: Dâru’l Fikri’l-Arabî, 1996.
  • Harâşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Alî. Şerḥu Muḫtaṣaru Ḫalîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.,
  • Hasan Abdullah Emin. en-Nukûd ve’l-mesârif fî’n-nizâmi’l-islâmî. Cidde: Dâru’şŞurûk, 1978.
  • Hindi, Münir İbrahim. Menkul Kıymetlere Yatırım Yapmanın Temelleri. 2/95, İskenderiye: Maarif Al Maarif, 1998.
  • İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. el-Kâfî fî fıḳhi ehli’l-Medîne, tahkik Muhammed el-Morîtânî. Riyad: 1980
  • İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. el-İstizkâru’l-câmi’ li-mezâhibi fukahâi’l-emsâr. Tahrîcu Abdulmu’tî Emin Kal’acî. Kahire: Dâru’l-Va’y, 1993.
  • İbn el-Münzir, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. el-İcmâʿ. Beyrut t.y.
  • İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerhu Sahihi’l-Buhârî. thk. Muhibbuddîn el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, t.y.
  • İbn Hazm, Ali bin Ahmed bin Sa’îd el-Zâhirî. el-Muhalâ bi’l-âsâr. thk. Lecneti İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut: Dâru’l-Afâkı’l-Cedîde, t.y.
  • İbn Kudâme, Abdullah Bin Ahmed el-Makdisî. el-Muğnî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1405.
  • İbn Manzûr, Muhammed bin Mükerrem el-Mısrî. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru’sSâdır, t.y.
  • İbn Müflih, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed el-Makdisî. Kitâbü’l-Fürûʿ. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 2004. 5/353
  • İbn Müflih, Ebû İshâk Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Abdillâh er-Râmînî ed-Dımaşkī. el-Mübdiʿ fî şerḥi’l-Muḳniʿ. Beyrut: Darü’l Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
  • İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, t.y.
  • İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Eşbah ve’n-nezair ala mezheb-i Ebi Hanife. Darü’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut1999 .
  • İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî. Taḳrîrü’l-ḳavâʿid ve taḥrîrü’l-fevâʾid. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. Suudi Arabistan: Dâru İbn Affan, 1419.
  • İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî el-Endelüsî. elBeyân ve’t-taḥṣîl ve’ş şerḥ ve’t-tevcîh ve’t-taʿlîl fî mesâʾili’l-Müstaḫrece. thk. Muhammed Haccî vd. Beyrut: Darü’l-Garbi’l-İslami, 1988,
  • İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrut: Dâru’lKütübi’l-İlmiye, 2003.
  • İmam Mâlik, Ebû Abdillâh b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî. el-Muvaṭṭaʾ. nşr. M. F. Abdülbâkī, Beyrut: 1985.
  • Kahf, Münzir. “ The Use of Assets Ijara Bonds For Bridging The Budget Gap”. Islamic Economic Studies. IRTI, Islamic Development Bank. 4/ 2, (May 1997).
  • Kahf, Münzir. el-İstismâru fî’l-eshumi ve’l-vehadet ve’s-sanedîkı’l-istismâriyye. Mecelletu Mecma’ı’l Fıkhı’l-İslâmî. 9.
  • Karadaghi, Ali Mohiuddin. İslam Ekonomisi Araştırmaları. Beyrut: Dar el-Başayer el-İslamiyya, 2002.
  • Karslı, Muharrem. Sermaye Piyasası. Borsa, Menkul Kıymetler, İstanbul: 2004.
  • Kâsânî Ale’u’d-dîn bin Mes’ûd. Bedâi’u’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1982.
  • Matar, Muhammad. Yatırım Yönetimi - Teorik Çerçeve ve Pratik Uygulamalar. Amman: Milli Kütüphane, 1993. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, Madde 48
  • Mecm’au’l-Fkhi’l-İslamî (İKÖ). Karârât-u ve tavsıyât-u Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî. haz. Ahmed Abdelalim Abu Aliyu, Sharjah: Awqaf Genel Müdürlüğü, 2011.
  • Mecm’au’l-Fkhi’l-İslamî (İKÖ). Mecelletu Mecma’i’l-Fıkhi’l-İslâmî. 7, Cidde: 1992.
  • Mecm’au’l-Fkhi’l-İslamî (İKÖ). Mecma’u Fıkhi’l-islâmî Ed-devlî. 5, Kuveyt: 1988
  • Merdâvî, Ali bin Süleymân. el-İnsâfu fî Ma’rifeti’r-râcih mine’l-hılâf. Tahkîku Muhammed Hâmid El-fakî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
  • Mergīnânî, Burhânüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-Buhârî. el-Muḥîṭü’lBurhânî fi’l-fıḳhi’n-Nuʿmânî. thk. Abdülkerim Sami el-Cündî. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
  • Merzûkî, Salih bin Zâbin. eş-Şeriketü’l-müseheme fi’n-nizâmi’s-su’ûdî. Mekke: Câmi’atu Ümmü’l-Kurâ, 1406.
  • Mevvâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yûsuf b. Ebi’l-Kāsım el-Abderî el-Gırnâtî. etTâc ve’l-İklîl ʿalâ Muḫtaṣarı Ḫ alîl. Beyrut: Darü’l Kutubi’l-İlmiyye, 1994.
  • Mira, Hâmid bin Hasan bin Muhammed Ali. Sukûku’l-icâra Dirâse Fıkhiyye Te’sîliyye Tatbîkıyye. Riyad: Dâru’l-Meyman, 2008.
  • Mustafa Kamil, Taha. eş-Şeriketu’t-ticâriyye. Beyrut: Menşurâtu’l-Halebi’lHukûkıyye, 2018.
  • Mutarrizî, Ebü’l-Feth Burhânüddîn Nâsır b. Abdisseyyid b. Alî el-Hârizmî. elMuġrib fî tertîbi’l-Muʿrib. thk. Mahmud Fâhûrî - Abdu’l-hamîd Muhtâr. Haleb: Mektebetu Esâme bin Zeyd, 1979.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: 1955.
  • Nedvetu’s-sukûki’l-islâmiyye. 24-25 Mayıs 2010 Cidde: Abdulaziz Üniversitesi, t.y.
  • Nevevî, Yahyâ Bin Şeref. el-Mecmû’u, Şerhu’l-mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1997.
  • Nezih, Kemal Hammâd. Mu’cemu’l-mustalahâti’l-iktisâdiyye fî lüğati’l-fukahâ. Riyad: e’d-Dâru’l-Âlemiyye li’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1995.
  • Rıdvan, Ebu Zeyd. eş-Şeriketu’t-ticeriyye fi’l-kanûni’l-mısri. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1989.
  • Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994,
  • Semîr, Abdü’l-hamîd Rıdvan. Esvâku’l-evrâkı’l-meliyye ve devrihe fî temvîli’ttenmiyeti’l-iktisâdiyye. Kahire: el-Ma’hedu’l-Âlemî li’l-Fikri’l-İslâmî, 1996.
  • Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1993.
  • Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-Eşbâh ve’n-nezâʾir fî ḳavâʾid ve fürûʿi fıḳhi’ş-Şâfiʿiyye. Beyrut: Darü’l Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
  • Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. el-Muvâfaḳāt. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. Suudi Arabistan: 1997.
  • Şerkâvî, Mahmud Semîr. el-Evrâku’t-ticâriyye. Kahire: Dâru Nahdati’l-Arabiyye, 1993.
  • Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. el-Müheẕẕeb fî fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
  • Şirbînî, Muhammed el-Hatîb. Muğnî’l-muhtâc ilâ ma’rifeti elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
  • Tarık Han, Ahmad Habib. “Risk Yönetimi - İslami Finans Endüstrisindeki Sorunların Analizi”. İslami Araştırma ve Eğitim Enstitüsü. İslami Kalkınma Bankası, Cidde: 2003.
  • Yunus, Ali Hasan, eş’ş-Şeriketu’t-ticeriyye. Kahire: el-İ’timed, 1957.
  • Zerka, Mustafa. el-Fıkhu’l-islâmî fî sevbihi’l-cedîd. Dımaşk: Darü’l-Fikr, 1968.
  • Zühaylî, Vehbe. el-Fıḳhü’l-İslâmî ve edilletüh. Dımaşk: 1985.

MENKUL KIYMET İHRACI VE TEDAVÜLÜNÜN MEŞRUİYETİ (HİSSE SENETLERİ, SUKÛK, YATIRIM FONLARI)

Year 2020, Volume: 7 Issue: 1, 351 - 387, 29.06.2020
https://doi.org/10.46353/k7auifd.695939

Abstract

Son yüzyılda en çok öne çıkan ticari işlemlerden biri, kıymetli evrak ticaretidir. Bu ise mevcut bir malın hisselere bölünerek kıymetli evraklara dönüştürülmesi suretiyle yatırımcıların malı doğrudan mülk edinmesi yerine söz konusu malı temsil eden evraklara sahip olmasıdır. Kıymetli evraklar, alacağı temsil eden kıymetli evraklar ve mülkiyeti temsil eden kıymetli evraklar şeklinde ikiye ayrılır. Alacağı temsil eden evraklar, devlet eliyle ihraç edilen tahviller, hazinenin ihraç ettiği bonolar, kurumsal şirketlerin ihraç ettiği tahviller, devlet kurumlarının ihraç ettiği diğer borçlanma araçları ve başka isimler altında ihraç edilen diğer tahviller gibi hamiline alacağı temlik eden evraklardır. Bu tür evrakların tedavülü, Uluslararası İslam Fıkıh Akademisi ve İslami Finans Kuruluşları Muhasebe ve Denetleme Kurumu gibi fıkıh kurulları tarafından ittifakla caiz görülmemektedir. Mülkiyeti temsil eden kıymetli evraklar ise hisse senetleri, yatırım fonları ve sukûk olarak üçe ayrılır. Hisse senetleri, Temelde şirketin ayni ya da nakdi hissesine sahip olmayı amaçlar. Bu işlem nakdi ya da ayni varlığın evrak veya yazılı vesika ile temsil edilmesinden ibarettir ve belli bir şirketin sermayesinde şâyi bir hisseyi temsil eder. Ticaret kanunu açısından mali bir evrak olan hisse senedi anonime dayalı şirkette mülkiyet hakkını temsil eder. Bu sebeple hisse senedi mülkiyet evrakları çatısı altında tasnif edilir. Ticaret kanunu, -anonim şirkete tüzel kişiliğin verilmesiyle- hisse mülkiyeti ile şirket varlıkları mülkiyeti arasında ayrım yapmaktadır. Hisse senedi, şirketin sahip olduğu varlıklardan bağımsız olarak temlik edilir. Böylece şirketin arz ettiği hisseler, temlik yoluyla şirketin mülkiyetine geçer ve bunun üzerine yatırımcı ortaklar bütün ayni haklarını kaybeder. Yatırımcı ortakların sadece şirkette bulunduğu süre zarfında şirketin elde ettiği kârdan alacak hakkı bulunur. Aynı şekilde yatırımcıların, şirketin tasfiye durumunda şirket varlıklarının satış değerinin bölüştürülmesinde hakları bulunur. Çünkü yatırımcılar şirketin belli oranında hissesinin malikidir ve tüzel kişiliğe sahip olan şirket, mevcut varlıklarının mülkiyetinden bağımsız olur. Hisse senetlerinin şer’i yapısı ile ilgili iki görüş bulunmaktadır. Birinci görüş, anonim şirketin, inan ya da mudârabe şirketi olması üzerine bina edilir. Bu, her iki tür şirkette de ortağın payı şirketin bütün varlıklarını kapsar. Şirketin tüzel bir kişiliğe sahip olması, hissedarın şirket varlıklarından mülk edinme hakkını elinden almaz. Aynı şekilde hisse senedi, hissedarın sadece şirketteki hakkını gösteren bir vesikadır. Tek başına bir değer ifade etmez. Ancak şirket varlıklarındaki hakkı temsil ettiği için bu varlıkların hükmünü alması gerekir. İkinci görüşe göre hissedarlar, doğrudan değil dolaylı olarak bu şirketin varlıklarına malik olurlar ve şirketin varlıklarında herhangi bir tasarrufta bulunamazlar. Şayet şirket varlıkları, hissedarların sahibi olduğu hisselerden daha kıymetli hale gelirse, hissedarların, bu fazlalığı şirketten talep etme hakkı yoktur. Aynı şekilde şirketin zarar veya borçlanması durumunda buna şahsi mallarıyla katlanmazlar. Çünkü hissedarlar şirket varlıklarına doğrudan malik olmamıştır. Sukûk, mevcut mal, menfaat veya hizmet ya da belirli/mevcut bir proje veya özel bir yatırım faaliyeti halinde bulunan varlıklar üzerinde şayi ortak mülkiyeti ifade eder şekilde ve birbirine eşit değerde ihraç edilen sertifikalardır. En temelde sukûk, mülkiyeti temsil eden sukûk, alacağı temsil eden sukûk olarak ikiye ayrılır. Mülkiyeti temsil eden sukûk türleri, icare sukûk, menfaate malik olmayı sağlayan sukûk, hizmete malik olmayı sağlayan sukûk ve ortaklığa dayalı sukûk iken alacağı temsil eden sukûk türleri; murabaha sukûk, istisna sukûk ve selem sukûktur. Başlıca özellikleri şunlardır: Sukûk, özel olarak yatırım amaçlı dayanak varlıkların mal, hizmet, menfaat veya bunlarla, alacak, nakit ve manevi hakların karışık olduğu varlıkların mülkiyetinde şayi bir ortaklığı temsil eder. Sukûk, hamiline, ihraç edenin zimmetinde bulunan borcu temsil etmez. Sukûk, İslam hukuku esaslarına uygun bir akdin hükümleri üzerine ihraç edilir. Sukûk yöneticisinin garantisi yoktur. Sukûk belli bir oranla kâra ortak yapar ve zarar sukûku temsil eden hisse miktarı kadardır. Sukûk sahipleri, sukûkta nominal kıymetin belirli bir oranında veya maktû bir miktarda kâr elde etmesi yönünde önceden bir belirlemede bulunamaz. Yatırımın bütün risklerine katlanılır. Sukûkun ikincil piyasalarda tedavülü temsil ettiği varlığın ikincil piyasalarda tadavül kabiliyetine bağlıdır. Sukûk sahipleri ister bakım veya sigortaya katılmadan kaynaklı masraflar olsun ister değerin düşmesi veya yatırımdan kaynaklı masraflar olsun sukûkun temsil ettiği varlıkların mülkiyeti üzerine düzenlenmeye bağlı masraf yüküne katlanır.

References

  • AAOIFIi, Hey’etü’l-Muhâsebe ve’l-Muraca’a Li’l-Müessesêtü’l-Mâliyye’l-İslâmiyye (AAOIFI). el-Meâyîru’ş-Şer’iyye. Bahreyn, 2017.
  • Bayındır, Servet. İslami Finans (Para ve Sermaye Piyasaları). İstanbul: 2015.
  • Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed elFerrâ’. Şerḥu’s-sünne. thk. Şuayb el-Arnaût, Beyrut: 1983.
  • Boynukalın, Mehmet. “Senet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/519. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
  • Cebeci, İsmail. “Sukuk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/529-533. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
  • Cercis Cercis, en-Neşifu intıvân. Mu’cemu’l-mustalahâti’l-fıkhiyye ve’l-kânûniyye. eş-Şeriketü’l-Âlemiyye li’l-Kitâb. Beyrut: 1996.
  • Cerîd, Halid bin Abdulaziz bin İbrahim, “eş-Şahsiyyetu’l-i’tibâriyye”. mecelletu’ladl. 29, (61-100), Muharrem 1427.
  • Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî fi’l-Fıkhi’lHanefi. thk. İsmetullah İnayetullah Muhammed. Beyrut: Daru’l-Beşairi’lİslamiyye, 2010,
  • Ceylan, Ali Korkmaz, Turhan. Sermaye Piyasası ve Menkul Değerler Analizi. Bursa: 2000.
  • Cürcânî, Ebü’l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammad b. Ali. et-Ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
  • Ebû Gudde, Abdu’s-settâr. “el-İstismâr fî’l-eshum ve’l-vehadâti’l-istismâriyye”. Mecma’u’l-Fıkhı’l-İslâmî Dokuzuncu Dönem Araştırmaları. 189/190.
  • el-Feyyûmî, Ahmed Bin Muhammed Bin Ali el-Mukarrî. el-Misbâhu’l-munîr fî garîbi’ş-şerhi’l-kebîr. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, t.y.
  • el-Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. elḲāmûsü’l-muḥîṭ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, t.y.
  • el-Hayyât, Abdulaziz. eş-Şeriketu fî’ş-şer’ıyyetu’l-islâmiyye ve’l-kânûni’l-vad’î. Beyrut: Muessesetu’r Risâle, 1994.
  • el-Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. Envârü’l-burûḳ fî envâʾi’l-furûk. Beyrut: t.y.
  • el-Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. ezZehîra. Tahkîku Muhammed Haccî. Beyrut: Dâru’l-Ğarb, 1994.
  • el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ liaḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmet al-Bardüni. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
  • el-Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Ḥâvi’l-kebîr fi fıkhi mezhebi’l-İmam eş-Şafii. thk. Ali Muhammed Muavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Darü>l Kütübi>l-İlmiye, 1999,
  • el-Münâvî, Muhammed Abdurraûf. et-Te’ârîf. tahkîku Muhammed Rıdvan edDeye. Dimeşk: Dâru’l Fikr, t.y.
  • en-Nefrâvî, Ahmed b. Ğanîm b. Sâlim. el-Fevâkihu’d-devvânî ale risâle b. Ebî Zeyd El-Kayravânî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415.
  • en-Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravżatü’ṭ-ṭâlibîn ve ʿumdetü’lmüttaḳīn. Beyrut: el Mektebetü’l-İslâmî, 1984.
  • Eroğlu, Ender Canan. Ticaret Kanunu ve Tasarı Açısından Anonim Şirketlerde Hisse Senetlerinin Devri. Ankara: Başkent Üniversitesi SBE., Yüksek Lisans Tezi, 1997.
  • et-Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî.
  • Şerhu meâni’l-âsâr. thk. Muhammed Zührî en-Neccâr – Muhammed Seyyid Câd el-Hak. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1994.
  • et-Tuwaijri, Muhammed bin İbrahim bin Abdullah. İslami Hukuk Ansiklopedisi. Riyad: Uluslararası Fikirler Evi, 2009.
  • Farfour, Muhammed b. Abdul Latif. Finansal Piyasalar ve İçtihat Kararları. Mecelletu mecma’i’l-fıkhi’l-islâmî. 6, Cidde.
  • Fatih Bilgili, Ertan Demirkapı. Ticaret Hukuk Bilgisi. Bursa: Dora Yayınları, 2013.
  • Fetâvâ Nedveti’l-beraketi’s-seniye li’l-iktisâdi’l-islâmî. (06-07/11/1984).
  • Güneyli, Yamaç. “Yatırım Fonları”. http://www.turkhukuksitesi.com/makale_966. htm, 19/04/2009.
  • Ğattâs, Nebih. Mu’cemu Mustalahâti’l-itisadi ve’l-mâli ve İdârati’l-e’mâl. Beyrut: Mektebetu Lübnan.
  • Hacak, Hasan. “Mal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/461-465. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
  • Hacak, Hasan. “Menfaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/131-134. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
  • Hafîf, Ali. el-Milkiyyetu fî’ş-şer’yyeti’l-islâmiyye me’a’l-mukârane bi’ş-şerâi’i’lvad’ıyye. Kahire: Dâru’l Fikri’l-Arabî, 1996.
  • Harâşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Alî. Şerḥu Muḫtaṣaru Ḫalîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.,
  • Hasan Abdullah Emin. en-Nukûd ve’l-mesârif fî’n-nizâmi’l-islâmî. Cidde: Dâru’şŞurûk, 1978.
  • Hindi, Münir İbrahim. Menkul Kıymetlere Yatırım Yapmanın Temelleri. 2/95, İskenderiye: Maarif Al Maarif, 1998.
  • İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. el-Kâfî fî fıḳhi ehli’l-Medîne, tahkik Muhammed el-Morîtânî. Riyad: 1980
  • İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. el-İstizkâru’l-câmi’ li-mezâhibi fukahâi’l-emsâr. Tahrîcu Abdulmu’tî Emin Kal’acî. Kahire: Dâru’l-Va’y, 1993.
  • İbn el-Münzir, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. el-İcmâʿ. Beyrut t.y.
  • İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerhu Sahihi’l-Buhârî. thk. Muhibbuddîn el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, t.y.
  • İbn Hazm, Ali bin Ahmed bin Sa’îd el-Zâhirî. el-Muhalâ bi’l-âsâr. thk. Lecneti İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut: Dâru’l-Afâkı’l-Cedîde, t.y.
  • İbn Kudâme, Abdullah Bin Ahmed el-Makdisî. el-Muğnî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1405.
  • İbn Manzûr, Muhammed bin Mükerrem el-Mısrî. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru’sSâdır, t.y.
  • İbn Müflih, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed el-Makdisî. Kitâbü’l-Fürûʿ. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 2004. 5/353
  • İbn Müflih, Ebû İshâk Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Abdillâh er-Râmînî ed-Dımaşkī. el-Mübdiʿ fî şerḥi’l-Muḳniʿ. Beyrut: Darü’l Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
  • İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, t.y.
  • İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Eşbah ve’n-nezair ala mezheb-i Ebi Hanife. Darü’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut1999 .
  • İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî. Taḳrîrü’l-ḳavâʿid ve taḥrîrü’l-fevâʾid. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. Suudi Arabistan: Dâru İbn Affan, 1419.
  • İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Ahmed el-Kurtubî el-Endelüsî. elBeyân ve’t-taḥṣîl ve’ş şerḥ ve’t-tevcîh ve’t-taʿlîl fî mesâʾili’l-Müstaḫrece. thk. Muhammed Haccî vd. Beyrut: Darü’l-Garbi’l-İslami, 1988,
  • İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrut: Dâru’lKütübi’l-İlmiye, 2003.
  • İmam Mâlik, Ebû Abdillâh b. Enes b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî. el-Muvaṭṭaʾ. nşr. M. F. Abdülbâkī, Beyrut: 1985.
  • Kahf, Münzir. “ The Use of Assets Ijara Bonds For Bridging The Budget Gap”. Islamic Economic Studies. IRTI, Islamic Development Bank. 4/ 2, (May 1997).
  • Kahf, Münzir. el-İstismâru fî’l-eshumi ve’l-vehadet ve’s-sanedîkı’l-istismâriyye. Mecelletu Mecma’ı’l Fıkhı’l-İslâmî. 9.
  • Karadaghi, Ali Mohiuddin. İslam Ekonomisi Araştırmaları. Beyrut: Dar el-Başayer el-İslamiyya, 2002.
  • Karslı, Muharrem. Sermaye Piyasası. Borsa, Menkul Kıymetler, İstanbul: 2004.
  • Kâsânî Ale’u’d-dîn bin Mes’ûd. Bedâi’u’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1982.
  • Matar, Muhammad. Yatırım Yönetimi - Teorik Çerçeve ve Pratik Uygulamalar. Amman: Milli Kütüphane, 1993. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, Madde 48
  • Mecm’au’l-Fkhi’l-İslamî (İKÖ). Karârât-u ve tavsıyât-u Mecmaı’l-fıkhi’l-İslâmî. haz. Ahmed Abdelalim Abu Aliyu, Sharjah: Awqaf Genel Müdürlüğü, 2011.
  • Mecm’au’l-Fkhi’l-İslamî (İKÖ). Mecelletu Mecma’i’l-Fıkhi’l-İslâmî. 7, Cidde: 1992.
  • Mecm’au’l-Fkhi’l-İslamî (İKÖ). Mecma’u Fıkhi’l-islâmî Ed-devlî. 5, Kuveyt: 1988
  • Merdâvî, Ali bin Süleymân. el-İnsâfu fî Ma’rifeti’r-râcih mine’l-hılâf. Tahkîku Muhammed Hâmid El-fakî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, t.y.
  • Mergīnânî, Burhânüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-Buhârî. el-Muḥîṭü’lBurhânî fi’l-fıḳhi’n-Nuʿmânî. thk. Abdülkerim Sami el-Cündî. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
  • Merzûkî, Salih bin Zâbin. eş-Şeriketü’l-müseheme fi’n-nizâmi’s-su’ûdî. Mekke: Câmi’atu Ümmü’l-Kurâ, 1406.
  • Mevvâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yûsuf b. Ebi’l-Kāsım el-Abderî el-Gırnâtî. etTâc ve’l-İklîl ʿalâ Muḫtaṣarı Ḫ alîl. Beyrut: Darü’l Kutubi’l-İlmiyye, 1994.
  • Mira, Hâmid bin Hasan bin Muhammed Ali. Sukûku’l-icâra Dirâse Fıkhiyye Te’sîliyye Tatbîkıyye. Riyad: Dâru’l-Meyman, 2008.
  • Mustafa Kamil, Taha. eş-Şeriketu’t-ticâriyye. Beyrut: Menşurâtu’l-Halebi’lHukûkıyye, 2018.
  • Mutarrizî, Ebü’l-Feth Burhânüddîn Nâsır b. Abdisseyyid b. Alî el-Hârizmî. elMuġrib fî tertîbi’l-Muʿrib. thk. Mahmud Fâhûrî - Abdu’l-hamîd Muhtâr. Haleb: Mektebetu Esâme bin Zeyd, 1979.
  • Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: 1955.
  • Nedvetu’s-sukûki’l-islâmiyye. 24-25 Mayıs 2010 Cidde: Abdulaziz Üniversitesi, t.y.
  • Nevevî, Yahyâ Bin Şeref. el-Mecmû’u, Şerhu’l-mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1997.
  • Nezih, Kemal Hammâd. Mu’cemu’l-mustalahâti’l-iktisâdiyye fî lüğati’l-fukahâ. Riyad: e’d-Dâru’l-Âlemiyye li’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1995.
  • Rıdvan, Ebu Zeyd. eş-Şeriketu’t-ticeriyye fi’l-kanûni’l-mısri. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1989.
  • Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî. el-Müdevvenetü’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994,
  • Semîr, Abdü’l-hamîd Rıdvan. Esvâku’l-evrâkı’l-meliyye ve devrihe fî temvîli’ttenmiyeti’l-iktisâdiyye. Kahire: el-Ma’hedu’l-Âlemî li’l-Fikri’l-İslâmî, 1996.
  • Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1993.
  • Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-Eşbâh ve’n-nezâʾir fî ḳavâʾid ve fürûʿi fıḳhi’ş-Şâfiʿiyye. Beyrut: Darü’l Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
  • Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. el-Muvâfaḳāt. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. Suudi Arabistan: 1997.
  • Şerkâvî, Mahmud Semîr. el-Evrâku’t-ticâriyye. Kahire: Dâru Nahdati’l-Arabiyye, 1993.
  • Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî b. Yûsuf. el-Müheẕẕeb fî fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.y.
  • Şirbînî, Muhammed el-Hatîb. Muğnî’l-muhtâc ilâ ma’rifeti elfâzi’l-Minhâc. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
  • Tarık Han, Ahmad Habib. “Risk Yönetimi - İslami Finans Endüstrisindeki Sorunların Analizi”. İslami Araştırma ve Eğitim Enstitüsü. İslami Kalkınma Bankası, Cidde: 2003.
  • Yunus, Ali Hasan, eş’ş-Şeriketu’t-ticeriyye. Kahire: el-İ’timed, 1957.
  • Zerka, Mustafa. el-Fıkhu’l-islâmî fî sevbihi’l-cedîd. Dımaşk: Darü’l-Fikr, 1968.
  • Zühaylî, Vehbe. el-Fıḳhü’l-İslâmî ve edilletüh. Dımaşk: 1985.
There are 85 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Religious Studies
Journal Section RESEARCH ARTICLES
Authors

İsmail Halitoğlu 0000-0002-4983-6074

Publication Date June 29, 2020
Published in Issue Year 2020 Volume: 7 Issue: 1

Cite

ISNAD Halitoğlu, İsmail. “MENKUL KIYMET İHRACI VE TEDAVÜLÜNÜN MEŞRUİYETİ (HİSSE SENETLERİ, SUKÛK, YATIRIM FONLARI)”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (June 2020), 351-387. https://doi.org/10.46353/k7auifd.695939.