OSMANLI DEVLETİNDE MİSYONERLİK ÇALIŞMALARI VE ERMENİLER

Year 2022, , 185 - 204, 31.12.2022

Erdal Sezgi

https://doi.org/10.51469/kafdagi.1202730

Abstract

Hıristiyanlığı yaymak için çalışanlara misyoner denilirdi. Misyonerlik, dünyada uzun zaman incili ve Hıristiyanlığı öğretmek için kullanılmıştır. 19. Yüzyıldan sonra misyonerlik çalışmaları hızlandığı gibi nitelik değiştirmeye başlamıştır. Misyonerler zaman içinde bağlı bulundukları ülkelerin siyasi, kültürel, ekonomik çıkarları doğrultusunda hareket ederek emperyalizmin büyümesine katkı sağladılar. Sanayileşmesini tamamlayan bazı ülkeler İngiltere, Fransa ve ABD misyonerlik konusunda yoğun çalışma içinde oldular. Avrupalı sömürgeci ülkeler gizli planları doğrultusunda XIX. yüzyılda Osmanlı ülkesinde çok sayıda okul açmaya başladılar. Bunlar ulaşmak istedikleri hedefe okullar ile ulaşacakları kararına varmışlardır. Bu okulların hepsinde zaman içerisinde dil eğitimi ağırlık kazanmıştır. Hatta misyonerler Osmanlı topraklarında hem azınlık dillerini öğrendiler hem de kendi dillerini onlara öğrettiler. İngiliz ve Amerikan okullarında İngilizce ağırlıklı olarak okutuldu. Osmanlı devleti zaman içinde zayıflamaya başlayınca misyonerlik çalışmalarının yoğun yapıldığı bir yer haline gelmiştir. Bunda Osmanlı Devletinin başta Fransa olmak üzere Avrupalı ülkelere vermiş olduğu Kapitülasyonlar çok etkili olmuştur. Fransa Katolik Ermenileri, İngiltere ve ABD Protestan Ermenilerin ortaya çıkmasını sağladı. Bu devletler Osmanlı Devletindeki Ermenilerin parçalanmasını sağladılar. Osmanlı Devletinde misyonerlik çalışmalarının amacı Hıristiyan olan Ermeni, Rum ve Yahudi nüfusu zaman içinde Osmanlı Devletinden koparmak olmuştur. Emperyalist devletler tarafından Ermeniler Osmanlı devletine karşı isyan ettirilmiştir. Bu çalışmalar ile Osmanlı Devletini 20. Yüzyılda çok zora sokularak yıkılışa doğru götürülmüştür.

Keywords

MİSYONERLİK, OSMANLI DEVLETİ, AVRUPALI DEVLETLER

References

• Açıkses, E.(2003).Amerikalıların Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, XVI. Dizi-Sayı 93, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ağır, A.S.(2012). Dünden Bugüne İstanbul’daki Misyonerlik Faaliyetleri, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi CTAD, Yıl 8, Sayı 15, ss.105-119.
• Arslan, A.(2013).Kadim Ermeni Papalığı Eçmiyazin Kilisesi’nde Stratejik Savaşlar, İstanbul: İdil Yayıncılık.
• Bashanov, M. (2013).Türkiye’de Ermeni Meselesi, (Rus Genelkurmay Başkanlığı Belgeleri) ( Çev: İlyas Kemaloğlu (Kamalov), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları IV/A-1. Dizi- Sayı:5
• Canyaş, H.Canyaş, O. F. (2012). Osmanlı’dan Günümüze Misyonerlerin Kültürel Alandaki Faaliyetleri, TÜBAR-XXXI, ss. 55-75.
• Dabağyan, L. P.(2011).Sultan Abdülhamid Han ve Ermeniler, İstanbul: Kum Saati Yayınları. Güler, A. Akgül, S.(2003).Sorun olan Ermeniler, Ankara: Berikan.
• Günay, T. (2002).Misyonerler ve Fener Rum Patrikhanesi, Haçlıların Ajan-Provokatör Kolları, Ankara: Berikan Yayınevi.
• Gürün, K. (2012).Ermeni Dosyası, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Halaçoğlu, Y. (2006).Ermeni Tehciri, (9.Basım)İstanbul: Babıâli Kültür Yayıncılığı: 60, Tarih: 4.
• Haydaroğlu, İ. P. (1993). Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Ankara: Ocak Yayınları.
• Hülagü, M. (2001).Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Misyoner, Ermeni, Terör ve Amerika Dörtgeninden Türkiye, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 10, ss. 57-99.
• İskefiyeli, Z. (2007). Ermeni Kimliğinin Oluşumunda Din Faktörü: Hıristiyanlık, Kilis ve Misyonerler, Akademik İncelemeler, Cilt:2 Sayı:1.ss. 231-255.
• Keha, M.(2014). Osmanlı İmparatorluğu’nda Misyonerlik ve Erzurum’daki Faaliyetleri, EKEV AKADEMİ DERGİSİ Yıl:18 Sayı: 58, s.73-96.
• Kodaman, B. (2015).Türkler-Ermeniler ve Avrupa, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarihi Kurumu Yayınları, IV/A-2-2.1. Dizi- Sayı: 22.
• Mccarthy, J.(2014) (Çev: Fatma Sarıkaya),Ölüm ve Sürgün, Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922)(2.Basım) Ankara: Türk Tarih Kurumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları IV/A-2-2. Dizi- Sayı.3.
• Mustafayev, B. (2013). Büyük Devletlerin Kafkasya’daki Ermeni Siyaseti, (Kafkasya’daki Ermeni Olaylarına Işık Tutan Bir Arşiv İncelemesi 1910-1920) , Avrasya İncelemeleri Dergisi (AVİD), II/1, ss.143-168.
• Öke, M. K. (1996).Uluslararası Boyutlarıyla Anadolu-Kafkasya Ekseninde Ermeni Sorunu 1914-1923, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Öke, M. K.(2012). Ermeni Sorunu 1914-1918, İstanbul: İrfan Yayımcılık Nu:115.
• Özdemir, H.vd. (2004).Ermeniler: Sürgün ve Göç,Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarihi Kurumu Yayınları XVI. Dizi- Sayı 101,