YÜZEY ARAŞTIRMALAR IŞIĞINDA AŞKALE VE ÇEVRESİNDEKİ KARAZ KÜLTÜRÜ

Year 2018, Volume: 3 Issue: 2, 94 - 129, 31.12.2018

Seval Salın Akçelik

Abstract

Son Kalkolitik Çağ ile Orta Tunç Çağı
(İlk Tunç Çağı) boyunca varlığını sürdüren Karaz Kültürü, coğrafi olarak Transkafkasya, Doğu Anadolu, Kuzeybatı İran,
Nahcivan, Suriye-Filistin ve Levant topraklarına kadar yayılım göstermiştir.
Karaz Kültürünün en belirgin özelliği metalimsi siyah açkılı parlak siyah
keramiklerdir. Keramikler el yapımı, kazıma, kabartma ve oluk bezemeli olup
mesken tipleri taş temelli, kerpiç duvarlı, yuvarlak ve dikdörtgen planlıdır.
Ayrıca sabit ve taşınabilir ocaklarda bu kültürün belirleyici unsurlarından
biridir.

Aşkale ve çevresi Karaz Kültürü’nün
yayılım alanı içinde bulunmaktadır. Yüzey araştırmaları verileri ışığında höyük
ve kalelerdeki keramik ve kutsal ocak örneği Karaz Kültürü’nün tipik
özelliklerini yansıtmaktadır.

Keywords

Karaz Kültürü, Aşkale, Karaz Keramiği, Kutsal Ocak

Karaz Culture In Askale And Around Its Boundary In The Lıght Of Surface Research

Abstract

References

• Amiran, R. (1952). “Connections Between Anatolia and Paletsine in the EBA”, Israel Exploration Journal II, Israel, 89-103.
• Arsebük, G. (1974). Altınova’da Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak- Çömlek Arasındaki İlişkiler Sorunu, İstanbul Üniversitesi (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Arsebük G. (1979). “Altınova’da (Elazığ) Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak Çömlek Arasındaki İlişkiler”, Türk Tarih Kongresi VIII,81-92.
• Arsebük G. (1986). “Altınova’da(Elazığ) Başlangıcından İlk Tunç Çağın Sonuna Kadar Kültür Silsilesi ve Sosyal Tabakalanma Sorunu”, Türk Tarih Kongresi IX,1986, 67-72.
• Atalay, İ. (1978). Erzurum Ovası ve Çevresinin Jeolojisi ve Jeomorfolojisi, Erzurum.
• Batiuk, S.D. (2000). “Petrographic Analysis of the Early Transcaucasian Ceramics from the Bayburt Region North Eastern Anatolia: An Exploratory Study”,Ancient Near Eastern Studies 37, 153-163.
• Batiuk, S.D. (2013). “Fruits of Migration: Understanding the ‘Long Duree’ and the Socioeconomic Relations of the Early Transcaucasian Culture”, Journal of Anthropological Archaeology 32, 449-477.
• Bingöl, A. (2016). “Kars ve Çevresinde Karaz Yerleşmeleri”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 18,487-502.
• Bittel, K. (1945). Önasya Tarih Öncesi Çağlar: Mısır, Filistin, Suriye, İstanbul.
• Burney, C. A. (1958).“Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age”, Anatolian Studies VIII, London,157-209.
• Burney, C. A. (1966). “A First season of Excavations at the Urartian Citadel of Kayalıdere”.Anatolian Studies XVI.
• Burney, C. A. (1977). From Village to Empire: An Introduction Near Eastern Archaeology, London.
• Burney, C. A.- D. M.Lang. (1971). The Peoples Of The Hills, London.
• Braidwood, R.J.- L. Braidwood. (1960). Excavations in the Plain of Antioch I. The Earlier Assamblage Phases A-J, Chicago.
• Ceylan, A. (1994). M.Ö. II. Binde Devletler Arası İlişkiler.(Yayımlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ceylan, A. (2001a).“1999 Yılı Erzincan ve Erzurum Yüzey Araştırmaları”. XVIII. AST II. Ankara.
• Ceylan, A. (2001b). “Erzurum’da Önemli Bir Merkez Cinis Höyük”. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bilimleri Araştırma Dergisi 26, 29-42.
• Ceylan, A. (2002).“2000 Yılı Erzincan ve Erzurum İlleri Yüzey Araştırmaları”. XIX. AST II. Ankara.
• Ceylan, A. (2003).“2001 Yılı Erzincan, Erzurum ve Kars İlleri Yüzey Araştırması”, XX. AST II, Ankara.
• Ceylan, A. (2005).“The Erzincan, Erzurum and Kars Region in the Iron Age”.Anatolıan Iron Age V. Proceedings of the Fifth Anatolıan Iron Ages CoJloquium held atVan, London,21-29.
• Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu Araştırmaları I, Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (1998-2008), Erzurum.
• Ceylan, A. (2015). Doğu Anadolu Araştırmaları II, Erzurum-Erzincan-Kars-Iğdır (2008-2014), Erzurum.
• Ceylan, A. (2017). “Yeni Bulgular Işığında Kuzeydoğu Anadolu’da Diauehi Krallığı ve Urartular”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20,517- 568.
• Ceylan, A. – İ. Üngör. (2018). Eskiçağ ‘da Erzincan Kaleleri, Erzurum.
• Ceylan, A. –A. Bingöl- M. Karageçi. (2018). Eskiçağ ’da Kars Kaleleri, Erzurum.
• Ceylan A.-Y. Günaşdı. (2018). Erzurum’un Eskiçağ Kaleleri, Erzurum.
• Ceylan, N.(2016). “Pasin Ovasının Kuzeye Açılan İki Tarihi Yolu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/43.
• Chazan, M.- P. E. McGovern. (1984). “Khirbet Kerak Potter at Beth Shan Tecnological Evidence for Manufacture”, MASCA Journal 3/1, 20-24.
• Çilingiroğlu, A. (1984). Urartu ve Kuzey Suriye, Siyasal ve Kültürel İlişkiler, İzmir.
• Çilingiroğlu, A. (1994). Urartu Tarihi, İzmir.
• Diakonoff, I. M. - S. M. Kaskkai. (1981). Geographical Names According to Urartian Texts, Wiesbaden.
• Dyson, R. H. (1968). “The Archaeological Evidence of the Second MiJlenium B.C. on the Persian Plateu”, CAH 11,14-16.
• Dzhaparidze, O. M. (1964). “The Culture of Early Agrucultural Tribes in the Territory of Georgia”,VIII. İnternetional Congress of Anthropological and Ethnological Sciences,Moscow, 2-9.
• Duru, R. (1979) Keban Projesi Değirmentepe Kazısı 1973, Ankara.
• Erzen, A. (1992). Doğu Anadolu ve Urartular. Ankara.
• Erinç, S. (1953) Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul.
• Güneri, A. S. (1992). “Doğu Anadolu’da Yeni Gözlemler” Türk Arkeoloji Dergisi XXX , 149-195.
• Güneri, A. S. (1987a). Erzurum Çevresinin Ön Urartu Yerleşim Birimleri ve Seramiği,(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güneri, A.S. (1987b). “Erzurum Çevresindeki Höyüklerin Yüzey Araştırması” V. ASTII, Ankara.
• Güneri, A. S. (2007). “Erzurum Karaz, Pulur ve Güzelova’da Geç Karaz Kültürü Evresi Yerleşmeleri ile İlgili Arkeolojik Keşifler”, Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları,267 -324.
• Güneri, A. S. (2008). Erzurum I, Son Tunç Erken Demir Çağı Yerleşmeleri, İzmir.
• Günaşdı, Y. (2013). Karasu(Yukarı) Havzasındaki Tarihi ve Arkeolojik Veriler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Günaşdı, Y. (2016). “Geçitler Ülkesinde Önemli Bir Urartu Kalesi: Avnik”,TÜBA-AR 19,113-136.
• Greenberg, R.- E. Eisenberg. (2002). “Egypt, Bet Yerah and Early Canaanite Urbanization. In: van den Brink, E.C.M. and Levy, T. (eds.). Egypt and the Levant: Interrelations from the 4th through the Early 3rd Millennium BCE”, Leicester University Press. 213–222. Greenberg, R.-E. Eisenberg- S. Paz. (2006). Bet Yerah––The Early Bronze Age Mound: Excavation Reports, 1933–1986. (IAA Reports, No.30).Jerusalem:IAA. Greenberg, R.,- S., Paz (2004).“An EB IA–EB III Stratigraphic Sequence from the 1946 Excavations at Tel Beth Yerah”,Israel Exploration Journal 54,1–23. Greenberg, R.- Y. Paz. (2005). “The Early Bronze Age Fortifications of Tel Bet Yerah”, Levant 37, 81–103. Greenberg, R. (2007). Transcaucasian Colors: Khirbet Kerak Ware at Khirbet Kerak (Tel Bet Yerah), In: Lyonnet, B. ed. Les cultures anciennes des pays du Caucase (6ème-3ème millénaire),257-268. Greenberg, R. -Y.Goren . (2009). “Migrating Technologies at the Cusp of the Early Bronze Age III”,Tel Aviv 36, 129-134. Greenberg, R. -S. Paz. (2011). The Streets of Bet Yerah,Eretz-Israel 30 (Amnon Ben-Tor Volume),156-164. Halilov, T. (2017).“Nahçivan Bölgesi Erken Tunç Çağı Seramik Desenlerinin Yayılım Alanı ve Anlamı Hakkında”, Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi 2/1.
• Hauptmann, H. (1976).“Norşuntepe Kazıları, 1972”, Keban Projesi 1972 Çalışmaları, Ankara, 41-59.
• Harmankaya, S.- O. Tanındı-M. Özbaşaran.(1997). Türkiye Arkeolojik Yerleşmeler 2 Neolitik, İstanbul.
• Harmankaya, S.-B. Erdoğu. (2002). Türkiye Arkeolojik Yerleşmeler 4a/4b İlk Tunç Çağı, İstanbul.
• Harrison T. P.- J, F. (2012). Osborne,“Building Xvi And The Neo-Assyrian Sacred Precinct At Tell Tayinat”,Journal Of Cuneiform Studies Vol. 64, 125-143. Herzfeld, E. (1968). The Persian Empire: Studies in Geography and Ethnography of the Ancient Near East, Wiesbade. Hood, S. (1951).“Excavations at Tabara El Akrad’”Anatolian Studies1, 113-147. Işık, F. (1987). “Şirinlikale”, Belleten LI/200,497-533.
• Işık, K. (2015). Urartu Yazılı Kaynaklarında Geçen Yer Adları ve Lokalizasyonları, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,(Yayımlanmamış Doktora Tezi). Iserlis M.,- R. Greenberg- R. Badalyan -Y. Goren. (2010). “Bet Yerah, Aparan III and Karnut I: Preliminary Observations on Kura-Araxes Homeland and Diaspora Ceramic Technologies”,TUBA - Ar 13,245-262. Iserlis, M.- R. Greenberg-Y. Goren. (2012). “A Technological Study of the Early Bronze Age III Pottery”, Excavations at Tel Beth-Shean, Volume IV.,318-337.
• İbiş, R. (20006). Güllüdere Demir Çağı Yerleşmesinin Kuzeydoğu Anadolu Arkeolojisindeki Yeri ve Önemi, Ankara:Gazi Üniversitesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Koşay, H. Z. (1948). “Karaz Sondajı”. TTK Kongresi 3, Ankara,1948, 165-169.
• Koşay, H. Z. (1959).“Erzurum-Karaz Kazısı Raporu”.Belleten91, Ankara,349-413.
• Koşay, H. Z. (1962). “Pulur Kazısı, 1960”.TAD 11, Ankara, 25-28.
• Koşay, H. Z. (1964). “Pulur ve Güzelova (Erzurum Araştırmaları)”.Atatürk Konferansları I, Ankara,91-94.
• Koşay, H. Z. (1967). “Pulur Kazısı”. VI. Türk Tarih Kongresi, 14-15.
• Koşay, H. Z. (1974).“Erzurum-Karaz Kazısı Raporu”, Belleten XI/11. Ankara.
• Koşay, H. Z. (1976). Yeniköy Höyüğü Kazısı 1972, Keban Projesi 1972 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, 1-5, Ankara,175- 193.
• Koşay, H. Z. (1984). Erzurum ve Çevresinin Dip Tarihi, Ankara.
• Koşay, H. Z. - K. Turfan. (1959).“Erzurum-Karaz Kazısı Raporu”. Belleten XXIII/91,Ankara, 349-413.
• Koşay, H..- H. Vary. (1964). Pulur Kazısı,Ankara.
• Koşay, H..- H. Vary. (1967). Güzelova (Tufanç) Erzurum Kazısı 1961,Ankara.
• Kuftin, B. A. (1943).“An Urartian Columbarium on the Slopes of Ararat and the Copper Age of Kura-Arex Basin”, Vestnik Gosukarstvennogo Muzeja (XIIIB),92-123.
• Kohl, P. (2009). Origins, “Homelands and Migrations: Situating the Kura-Araxes Early Transcaucasian ‘Culture’ within the History of Bronze Age Eurasia”, Tel Aviv 36, 241-65.
• Kozbe, G. (1987). Van Dilkaya Höyüğü 1984-1986 Kazı Dönemlerinde Ele Geçen Erken Transkafkasya Çanak Çömleği,(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
• Kozbe, G.- A. Ceylan. (2008). Türkiye Arkeolojik Yerleşmeler 6, Demir Çağları 1-2.
• Kushnareva, K.Kh. (1997). The Southern Caucasus in Prehistory: Stages of Cultural and Socioeconomic Development from the Eighth to the Second Millennium B.C., Philadelphia: University of Pennsylvania Museum (University Museum Monograph 99).
• Krupnov, F. I. (1964).“The Most Archaic Culture of the Caucasus and the Caucasian Community”,Soviet Anthropology and Archaeology III, 31-42.
• Kökten, K. (1947). “1945 Yılında Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Tarih Öncesi Araştırmaları”, Belleten 11/43,431-472.
• Lang, D. M. (1970). Armenia. London.
• Maisler, B. – M. Stekelis –M. Aviyonah. (1952).“The Excavations at Bet-Yerah (Khirbet- Kerak) 1944-1946” İsrael Exploration Journal II/3, 165-173.
• Mellart, J. (1958). “The End of the Early Bronze Age in Anatolia and Aegean”, AJA 62, New Jersey,9-33.
• Melikishvili, M. A. (1960). Urartskie Klinoobraznye Nadpisi. Moskova.
• McEwan, C. W. (1937).“The Syrian Expedition of the Oriental Institute of the University of Chicago”,AJA, Vol. 41/ 1, 8-16
• Özgül, O. (2011). Eskiçağda (Yukarı) Aras Vadisi, Erzurum,: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Özgül, O. (2016). “Erzurum’da Stratejik Bir Urartu Kalesi Tepeköy (Piralibaba)”, Tüba-Ar 19,137-159.
• Öztürk, N. (2004). “Anadolu’nun Karaz Seramiğine Ait Eski ile Yeni Görüşleri ve Yerleşim Yerleri”. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi4/32, Erzurum, 81-93.
• Palumbi, G. (2007). “From Collective Burials to Symbols of Power. The Translation of Role and Meanings of the Stone-lined Cist Burial Tradition from Southern Caucasus to the Euphrates Valley” , Scienze dell’Antichita 14, 17-44.
• Palumbi, G. (2008). The Red and Black: Social and Cultural Interaction between the Upper Euphrates and the Southern Caucasus Communities in the Fourth and Third Millennium B.C., Roma.
• Palumbi, G. (2016). “The Early Bronze Age of the Southern Caucasus”, Oxford Handbooks Online,1-44.
• Palumbi, G.- C. Chataigner,“The Kura-Araxes Culture from the Caucasus toIran, Anatolia and the Levant: between Unity and Diversity. A Synthesis.” Paléorient 40 (2),247–260.
• Payne, M. R. (1995). Urartu Yazılı Belgeler Kataloğu, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pehlivan, M, (1984). “En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Erzurum ve Çevresi,(Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pehlivan, M. (1990). “Karaz ve Hurriler” 100. Yıl Sosyal Bilimler Dergisi-I, Van, 168-175.
• Pehlivan, M. (1991). “Daya (e) ni /Diau (e) hi. Erzurum.
• Pehlivan, M. (1994). “Başlangıçtan Urartu’nun Yıkılısına Kadar Bayburt ve Yöresi”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu (23–25 Mayıs 1988), Ankara,327-345.
• Pehlivan, S.(2016). “Erzurum İlinde Yapılan Kazılar Hakkında Bir Değerlendirme”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17, 241-265.
• Pınarcık, P. (2014). “Urartuların Başkentleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi 33/56, 35-54.
• Piotrovsky, B. B.(1962).“The Aeneolithic Culture of Trans-Caucasian in the Third Millennium B.C.”, VI. International Concress of Prehistori cand Proto historic Sciences, Moscow.
• Rothman, M.S. (2015).“Early Bronze Age Migrants and Ethnicity in the Middle Eastern Mountain Zone”, PNAS 112(30),9190-9195.
• Russell,H.F. (1980). Pre- Classical Pottery of Eastern Anatolia Based on a Survey by Charles Burney of Sited Along the Euphrates and around Lake Van, Oxford.
• Russel, H.F. (1984).“Shalmanaser's Campaing to Urartu in 856 B.C. and Historical Geopraphy of Eastern Anatolia According to the Assyrian Sourtces”.Anatolian Studies24,185 vd
• Salın, S.(2013). Doğu Anadolu Araştırmaları Işığında Aşkale Bölgesi Keramiklerinin Değerlendirilmesi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Sagona, A. G.-C. Sagona - H. Özkorucuklu. (1995). “Excavations at Sos Höyük-1994 First Preliminary Report”. AS 45,193-218.
• Sagona, A. G. (1996). “Excavations at Sos Höyük-1994”. KST XVII/I, Ankara, 129-150.
• Sagona, A. G.- M. Erkmen-C. Sagona. (1997).“Excavations Sos Höyük 1995”. XVIII. KST- I, Ankara, 137-143.
• Sagona, A. G.(1998). “Excavations Sos Höyük 1996”.XIX. KST - I, Ankara, 245-250.
• Sagona, A. G. (1999). “Excavations at Sos Höyük, 1997”. XX. KST - I, Ankara,205-206.
• Salvini, M. (1995).Geschichte und Kultur derUrartäer,Darmstadt,
• Salvini, M. (2006). Urartu Tarihi ve Kültürü, İstanbul.
• Sevin, V. (2003).Anadolu Arkeolojisi, İstanbul.
• Sukenik, Y.(1947). “On the Technique of Khirbet Kerak Ware” BASSOR CV I,9-17.
• Şahin, H. A.(2015). “Kültepe Metinlerindeki Hurri Kültür Unsurlarının Doğu Anadolu’daki Kanıtları ve Hurri Göç Yolları”, Uluslararası Doğu Anadolu Güney Kafkasya Kültürleri Sempozyumu I, 289-298.
• Şenyurt, S. Y. (2006). Büyükardıç. Doğu Anadolu’da Bir Erken Demir Çağı TepeYerleşmesi / An Early Iron Age Hilltop Settlement in Eastern Anatolia. Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma KazılarıYayınları: 2 / Baku- Tbilisi-Ceyhan Crude Oil Pipeline Project Publications ofArchaeological Salvage Excavations: II. Ankara.
• Şenyurt, S.Y. - İbiş, R. (2005a). “BTC Ham Petrol Boru Hattı Güzergahı 2002 Yılı Yüzey Araştırmaları: Erzurum ve Erzincan Çevresi Kalkolitik Çağ ve ErkenTunç Çağı Yerleşimleri / BTC Crude Oil Pipeline 2002 Surveys: Chalcolithicand Early Bronze Age Settlements of Erzurum and Erzincan Provinces” S. Y. Şenyurt (Ed.). Bakü- Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı 2002 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırmaları / Baku-Tıblisi-Ceyhan Crude Oil Pipeline Archaeological Surveys. 2002 Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi ArkeolojikYüzey Aştırmaları Proje Dokümanı / Baku-Tblisi-Ceyhan Crude Oil Pipeline Project Archaeological Surveys Project Document. Ankara. Şenyurt, S.Y. - İbiş, R. (2005b). “BTC Ham Petrol Boru Hattı Güzergahı 2002 Yılı Yüzey Araştırmaları: Erzurum ve Erzincan Çevresi Demir Çağı Yerleşimleri/ BTC Crude Oil Pipeline2002 Surveys: Iron Age Settlemens of Erzurum and Erzincan Provinces” S.Y. Şenyurt (Ed.), Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı 2002 Yılı ArkeolojikYüzey Araştırmaları / Baku-Tblisi-Ceyhan Crude Oil Pipeline Archaeological Surveys. 2002. Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi ArkeolojikYüzey Aştırmaları Proje Dokümanı / Baku-Tblisi-Ceyhan Crude Oil Pipeline Project Archaeological Surveys Project Document. Ankara.
• Şenyurt, S. Y. - M. Erkmen.(2005). Tetikom Höyük, Ankara.
• Takaoğlu, T.(2000). “Hearth structures in the religious Pattern of ;Early Bronze Age northeast Anatolian”, Anatolian Studies 50,11-16.
• Tarhan, T.(1983). “The Structure of the Urartian State”, AnAr 9, 1983, 295-310.
• Tarhan, T. (1986). “Urartu Devleti’nin Yapısal Karakteri”, T.T. K. IX, 285-301.
• Whallon, R. (1979).An Archaological Survey of the Keban Reservoir Area of East-Central Turkey, Michigan. Yakar,J. (1985).Regional and Local Schools of Metalwork in Early Bronze AgeAnatolia. Part II”. AS XXXV. London,25-38 Yalçın, Ü.-H.,Yalçın. (2003).“Zur Karaz Keramik von Tepecik Ostanatolien” Archaelogical Essays Honour of Homo Amatus: Güven Arsebük, İstanbul,321-342.
• Yalçın, H. (2011). “Die Karaz-Kultur in Ostanatolien”, Anatolian Metal V, Bochum.
• Yener, A.,K..-T., J., Wılkınson. (1997).“1995 Chicago Oriental Institute Hatay Amik Ovası Bölge Projeleri”AST XIV, 413-432.
• Yiğitpaşa, D.- S. Can. (1995).“Van Müzesi Buluntuları Işığında Van-Muş Bölgesi’nde Erken Tunç Çağı ve Karaz Kültürü”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (5/20), 274-291. Yumak, M., En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Aşkale ve Çevresi.(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.