Mâtürîdiyye’de Küfrün Affının Aklen Cevazı Meselesi

Year 2022, Volume: 9 Issue: 17, 153 - 173, 28.01.2022

İbrahim Bayram

https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.991418

Abstract

Ehl-i sünnet çatısı altında birleşen Mâtürîdiyye ile Eşꜥariyye’nin bazı konularda fikir ayrılığına düştükleri bilinmektedir. İşbu ilk mezhebin ikincisinden farklı düşündüğü konular arasında kâfirin affının aklen cevazı meselesi de yer almaktadır. Bu hususta Mâtürîdiyye olumsuz bir tavır alırken, Eşꜥariyye ise buna imkân tanımıştır. İlgili naslar itibariyle böyle bir şeyin mümkün olmadığında ittifak eden mezhepler, diğer kimi konulardaki yaklaşımlarına bağlı olarak işin akli cevaziyetinde ihtilafa düşmüşlerdir. Küfrün şerꜥi boyutu dışında akli planda da affa konu olamayacağını savunan Mâtürîdîler, bu bağlamda muhtelif delillere başvurmuşlardır. Çoğu bizzat İmam Mâtürîdî tarafından ortaya konulan ilgili deliller, temel itibariyle Allah’ın hakîm olmasına, buna bağlı olarak da hikmetsizlik barındıran küfrün affının, O’nun tarafından gerçekleştirilmeyeceği anlayışı üzerine bina edilmiştir. Meselenin ayrıntısına inildiğinde ise, küfrün hiçbir hayır barındırmaması, ebedi bir inanç pozisyonunda bulunması, özü itibariyle kabih olup yasağının kalkmasının düşünülememesi, bağışlanmasının uygun bir af konumunda olmaması ve söz konusu affın iyi ile kötüyü eşit bir konuma getirecek olması gibi gerekçelere dayanılmıştır.

Keywords

Kelâm, Mâtürîdiyye, Küfür, Af, Aklî İmkân

The Issue of Rational Possibility of Forgiveness of Unbelief in Maturidiyya

Abstract

It is known that Maturidiyya and Ashꜥariyya, who united under the umbrella of Ahl al-Sunnah differed on some issues. Among the issues that this first sect considers different from the second is the mental permissibility of the disbeliever’s forgiveness. While Maturidiyya took a negative attitude in this regard, Ashꜥariyya allowed this. The sects, who allied themselves when such a thing was not possible in terms of the relevant texts, disagreed on the rational possibility of the matter, depending on their approaches on some other issues. Maturidis, who argue that blasphemy cannot be the subject of amnesty in the mental plan, except for the religious dimension, have applied to various evidences in this context. The relevant evidence, most of which was put forward by Imam Maturidi himself, is basically based on the understanding that Allah is wise, and accordingly the forgiveness of unbelief, which is unwise, cannot be performed by Him. In detail, it was based on reasons such as the fact that unbelief does not contain any good, that it is in an eternal position of faith, that it is qubh in essence and that its prohibition cannot be considered to be lifted, that its forgiveness is not in an appropriate position of forgiveness, and the aforementioned amnesty will put good and evil in an equal position.

Keywords

Kalām, Maturidiyya, Unbelief, Forgiveness, Rational Possibility

مسألة مغفرة الكفر بالامكان العقلي في الماتريدية

Abstract

,ومعلوم أن الماتريدية و ا الاشعرية اللذان اتحدتا تحت مظلة أهل السنة اختلفا في بعض الأمور. ومن الأمور التي تعتبرها هذه الطائفة غير الثانية: الجواز العقلي لعفو الكافر بينما اتخذت الماتريدية موقفا سلبيا في هذا الصدد
سمحت الأشعرية بذلك. اختلفت الطوائف ، التي تحالفت عندما لم يكن هذا الأمر ممكنًا من حيث النصوص ذات الصلة ، في امكان الامر عقلا اعتمادًا على مناهجها في بعض القضايا الأخرى. الماتريدية ، الذين يجادلون بأن
,الكفر لا يمكن أن يكون موضوع العفو في الخطة العقلية ، مع البعد الديني ، قد طبقوا أدلة مختلفة في هذا السياق. الأدلة ذات الصلة ، والتي قدم معظمها الإمام الماتوريدي نفسه ، تستند أساسًا إلى فهم أن الله هو الحكيم
, وبالتالي لا يمكن أن يقوم بغفران الكفر الذي يحيط السفه من ذاته . عندما يتعلق الأمر بتفاصيل القضية ، فهي تستند إلى أسباب مثل حقيقة أن الكفر لا يحتوي على أي خير ، وله عقيدة أبدية ، وهو أمر سيء في جوهره
. لا يمكن التصور لرفع تحريمه، ولا غفرانه في وضع عفو مناسب ، والعفو المذكور أعلاه سيجلب الخير والشر إلى مكانة متساوية

Keywords

الامكان العقلي, مغفرة, الكفر, الماتريدية, الكلام

References

• Bâbertî, Ebû Abdullah Ekmeleddîn Muhammed b. Muhammed. Şerhü’l-Akîdeti’t-Tahâvî. tlk. Abdüsselâm b. Abdülhâdî Şennâr. [Beyrut]: Dârü’l-Beyrûtî, 1430/2009.
• Beyâdî, Kemâlüddîn Ahmed. İşârâtü’l-merâm min ‛ibârâti'l-İmâm. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
• Beyzâvî, Ebû Saîd Nâsırüddîn Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrarü’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlı. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Beyzâvî, Ebû Saîd Nâsırüddîn Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Tavâli‛u’l-envâr min metâli‛i’l-enzâr. thk. Abbas Süleyman. Beyrut: Dârü’l-Cîl; Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1411/1991.
• Ebû Azbe, Hasen b. Abdülmuhsin. er-Ravzatü'l-behiyye fî mâ beyne’l-Eşâꜥire ve’l-Mâtürîdiyye. Haydarabad: Dâiretü'l-Maârifi'n-Nizamiyye, 1322.
• Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. Tefsirü’l-Bahri’l-muhit. Adil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvız. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
• Eşꜥarî, Ebü’l-Hasen. Makâlatü’l-İslâmiyyîn ve ihtilâfü’l-musallîn. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamid. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’n-Nehda’l-Mısriyye, 1950.
• Fûde, Said Abdüllatif. “Şerh”. Mesâilü’l-ihtilâf beyne’l-Eşâ’ire ve’l-Mâtürîdiyye. thk. Said Abdüllatif Fûde. 9-77. Amman: Dârü’l-Feth, 1430/2009.
• İbn Ebî Şerîf, Ebü’l-Meâlî Kemaleddîn Muhammed b. Muhammed b. Ebî Bekr. el-Müsâmere bi şerhi’l-Müsâyere. Bulak: Matbaatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1317.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin Muhammed b. Abdülvahid b. Abdülhamid. el-Müsâyere fî ilmi’l-kelâm. Kahire: el-Mektebetü’l-Mahmûdiyyeti’t-Ticâriyye, 1348/1929.
• İbnü’l-Müneyyir, Ebü’l-Abbas Nasırüddîn Ahmed b. Muhammed. el-İntisâf fî mâ tedammenehü’l-Keşşâf mine’l-iꜥtizâl. tlk. Halil Me’mun Şeyha. Beyrut: Dârü’l-Marife, 3. Basım, 1430/2009.
• Ka‛bî, Ebü’l-Kâsım Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd el-Belhî. Kitâbü’l-Makâlât ve meahû uyûnü’l-mesâil ve’l-cevâbât. thk. Hüseyin Hansu-Racih Kürdi-Abdülhamid Kürdi. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Kur’an Araştırmaları Merkezi (KURAMER); Amman: Dârü’l-Feth, 1439/2018.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen Abdülcebbâr b. Ahmed. Şerhu’l-Usûli’l-hamse. thk. Abdülkerim Osman. Kahire: Mektebetü Vehbe, 3. Basım, 1416/1996.
• Kemalpaşazâde, İbn Kemal Ahmed Şemseddin. Mesâilü’l-ihtilâf beyne’l-Eşâꜥire ve’l-Mâtürîdiyye. thk. Said Abdüllatif Fûde. Amman: Dârü’l-Feth, 1430/2009.
• Lekânî, Ebû İshâk Burhâneddîn İbrâhîm b. İbrâhîm b. Hasan. Umdetü’l-mürîd li-Cevhereti’t-tevhîd. thk. Beşîr Bermân. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi'l-İlmiyye, 1439/2018.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Mâtürîdî Semerkandî. Kitâbü’t-Tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu-Muhammed Arûçî. Beyrut: Dâru Sâdır; İstanbul: Mektebetü’l-İrşad, ts.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Mâtürîdî Semerkandî. Te’vîlâtü’l-Kur’an, thk. Mehmet Boynukalın v.dğr. 18 Cilt. İstanbul: Mîzân Yayınevi, 2005-2011.
• Mestçizâde, Abdullah b. Osman b. Musa Efendi. el-Mesâlik fi’l-hilafiyyât beyne’l-mütekellimîn ve’l-hükemâ. thk. Seyyid Bagcevan. Beyrut: Dâru Sâdır; İstanbul: Mektebetü’l-İrşâd, 1428/2007.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Şerhu’l-‛Umde fî akîdeti Ehli’s-sünne ve’l-cemâa῾. thk. Abdullah Muhammed Abdullah İsmail. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 2011.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Tefsîrü’n-Nesefî=Medârikü’t-tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl. thk. Yûsuf Ali Büdeyvî-Muhyiddin Dîb Müstû. 3 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kelimi’t-Tayyib, 1419/1998.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed b. Muhammed. Kitabü’t-temhîd li kavâidi’t-tevhîd. thk. Habîbullah Hasan Ahmed. Kahire: Dârü’t-Tıbâati’l-Muhammediyye, 1986.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed b. Muhammed. Tebsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. thk. Muhammed Enver Hamid Îsâ. 2 Cilt. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türas, 1432/2011.
• Pezdevî, Ebü’l-Yüsr Muhammed b. Muhammed b. Hüseyin. Usûlü’d-dîn. thk. Hans Peter Linss. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türas, 1424/2003.
• Râzî, Ebû Abdillah Fahreddîn Muhammed b. Ömer Fahreddîn. Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî. 32 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1981.
• Sâbûnî, Ebû Muhammed Nuruddîn. el-Kifâye fi’l-hidâye. thk. Muhammed Arûçî. Beyrut: Dârü İbn Hazm; İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), 1435/2014.
• Sâbûnî, Ebû Muhammed Nuruddîn. Kitâbü’l-Bidâye mine’l-kifâye fi’l-hidâye fi usûli’d-dîn. thk. Fethullah Huleyf. Kahire: Dârü’l-Maârif, 1969.
• Şeyhzâde, Abdürrahim b. Ali. Nazmu’l-ferâid ve cemʽu’l-fevâid. Kahire: Matbaatü’l-Edebiyye, 1317/1899.
• Teftâzânî, Sa’düddîn Mesûd b. Ömer b. Abdullah. Şerhu’l-Akâidi’n-Nesefiyye. thk. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ. Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1408/1988.
• Teftâzânî, Sa’düddîn Mesûd b. Ömer b. Abdullah. Şerhu’l-Makâsıd. thk. Abdurrahman Umeyre. 5 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 2. Baskı, 1419/1989.
• Timurtâşî, Şemseddîn Muhammed b. Abdullah b. Ahmed el-Gazzî. Muînü’l-müftî ala cevâbi'l-müsteftî. thk. Mahmud Şemseddin Emir el-Hazzai. Beyrut: Darü’l-Beşairi’l-İslamiyye, 1430/2009.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Murtaza Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. Kitâbu İthâfü’s-sadeti’l-muttakîn bi-şerhi esrâr-ı İhyâi ulûmi’d-dîn. 10 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 1414/1994.