SOVYET RUSYA’DA SANSÜRE KARŞI MASKELEME YÖNTEMİ OLARAK “EZOP DİLİ”

Year 2018, Volume: 15 Issue: 58, 240 - 253, 15.06.2018

Hanife Saraç

Abstract

Ekim Devriminin ardından, kendi ideolojik fikirlerine kutsal ve mut- lak gibi vasıfları kazandırma gayesinde olan sosyalist iktidar meşrui- yetini pekiştirme, toplumu tam anlamıyla boyunduruğu altına alma ve onu bu şekilde yönetme amacıyla hareket eder. Hedefine ulaşmak için, kendi otoritesini kabul ettirme, düşünsel ve davranışsal kalıplar dün- yasını dayatma maksatlı davranışlar dünyasının oluşturulmasında en önemli faktörün dil olduğunu bilerek planlamalarını yapar. Daha son- ra geliştirdiği ve novoyaz (yeni söylem/newspeak) adını alacak totali- ter dili kullanarak da tesis ettiği siyasal kültürün uyumunu ve devam- lılığını sağlamaya çalışır. Bireyin siyasi iktidara göre şekillendirilme- sini sağlayan bilişsel evreni yaratmak için manipüle etme üzerine ku- rulu bu yeni söylem kullanılır. Novoyaz, değişen rejimle birlikte özel- likle politik sözcüklerin yeni çağrışımlarını oluşturmak üzere yeni bir sözlük hazırlatmak, karışık kısaltmalar oluşturmak, Sovyetlere özgü yeni kelimeler üretmek suretiyle dilin politize edilmiş haline işaret eder. Manipülasyon ve mobilizasyon aracı olan bu yeni söylem bireyin siyasi iktidara göre konuşlandırılması için gerekli bilişsel evreni yara- tır. Novoyaz, varlığını dil üzerinden sürdüren yazarları üçe böler: sta- tükoyu koruyucu bir rol üstlenerek eserlerini novoyazın toplumsal fonksiyonları ışığında üretenler ilk grubu oluştururken, ideolojinin pratikteki açıklarını gözlemleyerek yeni söylemi benimsemeyip tali yollar arayışındaki bir diğer grup göç yolunu tercih eder. Göç imkânı bulamayıp, sisteme ve statükoya uyumlu yığınlar arasında yer almayı reddeden son grupsa ezop dilini kullanmayı tercih eder. Alegorik ifa- de dilinin zengin katmanlarını içeren ezop dili, adı geçen üçüncü grup için Sovyet sansür komitesini atlatarak okuyucuya ulaşabilme yolun- da yeni bir dil imkânı sunar. Bu çalışmada, Ekim Devrimiyle birlikte dil birimleri temelinde bilinçli bir şekilde gerçekleştirilen değişiklikler ve kendisini bu değişiklikler karşısındaki siyasi duruşlara göre konuş- landıran Sovyet entelijensiyası ele alınmıştır.

Keywords

Ezop dili, novoyaz, Ekim Devrimi, Sovyetler Bir- liği, Totalitarizm.

References

• MARDİN, Şerif. (1976). İdeoloji, Ankara: Sosyal Bilimler Derneği Yayınları. MARGOLİNA, A.A. (1990). “Ezopovskaya reç’ v russkoy raboçey peçati 1910–1914 gg.”: avtoref. dis. … kand. Filol. Nauk: М., – 57 с.
• MÜFTÜOĞLU, M. Caner ve ÖZBAY, Fatih (2015). “Gündelik Hayatta Totalitarizm: George Orwell’ın 1984 Adlı Distopya Romanda İdeal Toplum Tasavvurları”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı/44, 2015, s. 179-189.
• ONARAN, A.Ş. (1984). Kamuoyu El Kitabı, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• RUPNIK Jacques. (1993). Totalitarizmin Yeniden Değerlendirilmesi, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Sivil Toplum ve Devlet. (Der: John Kean. Çev: Ahmet Çiğdem).
• STRUGATSKİ, B. İnterv’yu, http://www.diletant.ru (E.T.: 05.02.2018).
• TAN METREŞ, Eda Havva (2016). “Kentsel Bellek Bağlamında Yu. V. Trifo- nov’un Öykülerinde ‘Moskova’”, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış doktora tezi).
• TAN METREŞ, Eda Havva (2017). “Stalin: Devrim Üniversitesinden Sovyet Olimpos’una”, Liderlerin Sovyeti (Devrimden Prestroykaya), s.41-78.
• Tolkovıy Slovar’ Uşakova http://ushakovdictionary.ru/word.php?wordid=12124, E. T.: 07.02.2018.
• ÜÇGÜL, Sevinç (2006). Rus Göçmen Edebiyatı I, Ankara: Kapadokya Kitabevi. VIGODSKİ, L. S. (1993). LURİYA, A.P. Etyudı po istorii povedeniya, М. Pedagogika.
• VOYNOVİÇ, V. (1992). Антисоветский советский союз, https://www.e- reading.club/book.php?book=11799, E. T.: 09.02. 2018.