İKİNCİ MEŞRUTİYET DÖNEMİ’NDE İTTİHATÇILARIN MİLLÎ BİR VAPUR İŞLETMESİ KURMAYA YÖNELİK TEŞEBBÜSÜ: İTTİHÂD SEYR U SEFÂ’İN ANONİM ŞİRKET-İ OSMÂNİYESİ

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 71, 627 - 651, 15.09.2021

Yunus Emre Tekinsoy

Öz

Osmanlı Devleti’nin İkinci Meşrutiyet döneminde deniz ticaretinde aktif olarak yer almasını amaçlayan İttihat ve Terakki Cemiyeti, ekonomi politikası gereğince millî şirketlerin kurulmasını teşvik ederken bizzat kendi himayesinde bir şirket kurma yoluna da gitmiştir. İttihâd Seyr u Sefâ’in Anonim Şirket-i Osmâniyesi, İttihatçıların önde gelen isimlerinden Eyüp Sabri Bey’in de içlerinde yer aldığı bir kısım müteşebbis tarafından 1911 yılında 250.000 Osmanlı lirası sermayeyle Selanik’te kurulmuştur. İlk vapuru olan İttihad’a, şirket faaliyete geçtikten kısa süre sonra Yunanistan tarafından Pire limanında el konulmuştur. İttihad vapuru Balkan Savaşları sonrasında geri alındıysa da I. Dünya Savaşı döneminde bu kez Karadeniz’de Ruslar tarafından ele geçirilmiştir. Cumhuriyet Türkiye’sine de intikal eden şirket, Türk-Rum Nüfus Mübadelesi esnasında mübadillerin taşınmasında aktif rol üstlenmiştir. Bu çalışma İkinci Meşrutiyet Dönemi’nde İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin takip ettiği millî ekonomi anlayışı çerçevesinde ve bizzat cemiyetin himayesinde kurulan bir denizcilik şirketinin, savaşların getirdiği ağır şartlardan nasıl etkilendiğini ve varlığını devam ettirmeye yönelik faaliyetlerini konu almaktadır. Çalışmamızda ulaştığımız bulgular ağırlıklı olarak; Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı belgeleri ile konu ile doğrudan alakalı telif ve tetkik eserlere dayandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İttihat ve Terakki Cemiyeti, Denizcilik, Anonim Şirket, Vapur, İttihâd Seyr u Sefâ’in Anonim Şirketi.

Kaynakça

• ERDAL, İ. (2003). “Mübadil Göçmenlerin Taşınması Meselesi ve Türk Vapurcuları ile Yapılan Nakil Sözleşmesi”. Atatürk Yolu. VIII/31-32: 313-328.
• ERGİN, K. (2017). “İttihat ve Terakki Döneminde Milli İktisat Anlayışı (1913-1918)”.Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. I/1: 114-127.
• ERSAYDI, A. (2010). “Bozkurt-Lotus Davasında Genç Türkiye’nin Hukuksal Yetkinliği”.Tarih Okulu. VI: 33-43.
• GEDİZ, D. (2013). Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi (1910-1923). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• GÜRSOY, B. (1984), “100. Yılında Düyun-u Umumiye İdaresi Üzerinde Bir Değerlendirme”.İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. XL/1-4: 17- 59.