BİR ÜSLUP BELİRLEYİCİSİ OLARAK YÜKLEM EKSİLTİLİ CÜMLELER

Year 2022, Volume: 19 Issue: 75, 953 - 964, 21.09.2022

Muzaffer Uzun

https://doi.org/10.56694/karadearas.1173610

Abstract

Sanatçının dil kullanımındaki birtakım sapmalar ve tercihleri onun üslubunu belirleyen unsurlar arasında sayılır. Bu türden, metnin üslubunun parçası olup belli bir sıklığa ulaşan kullanımların tespiti, metnin anlaşılabilmesi için de elzemdir. Üslup bilimi, belirlenmiş birtakım yöntemler çerçevesinde metinde yazara has dil kullanımı ve yapılarını tespit edip yorumlamaya çalışır. Kullanılan inceleme yöntemlerinin müşterek yanı, ses, kelime, cümle düzeyinde metne ait her unsurun bir üslup belirleyicisi olabilmesi ve üslup incelemelerinde yer almasıdır. Bu itibarla metinde yazarın tercihleri ile şekillenen cümle tipleri ve unsurlarında gerçekleşen eksiltiler, hem üslup biliminin hem de dil biliminin inceleme sahasına aittir. Bu çalışmada Nazan Bekiroğlu’nun İsimle Ateş Arasında, Cam Irmağı Taş Gemi, Lâ: Sonsuzluk Hecesi, Nar Ağacı, Mücellâ adlı eserlerinde eksiltili dil kullanımlarının bir üslup belirleyicisi olarak görünümü ve üslubuna katkısını ortaya koymak amaçlanmıştır. Yüklem eksiltili cümlelerin sıklığı, kuruluş şekilleri, kazandığı işlevler tespit edilmiş ve metinlerden seçilen cümlelerle örneklendirilmiştir. İsimle Ateş Arasında, Cam Irmağı Taş Gemi, Lâ: Sonsuzluk Hecesi adlı eserlerde, standart dil kullanımının dışında bir tercih olarak gelişen yüklem eksiltili cümlelerin yazarın üslubunun inşasında belirleyici bir rol üstlendiği, Nar Ağacı ve Mücellâ’da ise bu cümle tipinden uzaklaşıldığı görülmüştür.

Keywords

Üslup, Metin, Yüklem Eksiltili Cümle, Nazan Bekiroğlu.

References

• AKDENİZ, S. (2010). “Ziya Osman Saba’nın Nefes Almak Adlı Şiir Kitabında Eksilti (Ellipsis) Sanatının (Figür) Kullanımı”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. XI/24: 145-156.
• AKTAŞ, Ş. (1998). Edebiyatta Üslup ve Problemleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ALAGÖZLÜ, N. (2005). “Yılmaz Erdoğan'ın ‘Keşke’ Öyküsü ve Söylem Biçembilimi: Bir Yöntem ve Uygulama”. Journal of Language and Linguistic Studies. I/1: 67-80.
• AYDIN, H. (2012). “Dilde Sıfır Birim ve Sıfır Biçimbirimin Kullanımı”. Turkish Studies. VII/2: 169-181.
• AYTAÇ, G. (2009). Genel Edebiyat Bilimi. Ankara: Say Yayınları.
• ÇALIŞKAN, A. (2014). “Üslûp ve Üslûpbilim Üzerine-1: İlk Belirlemeler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. VII/34: 29-52.
• ÇETİŞLİ, İ. (2003). Batı Edebiyatında Edebi Akımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KIRAN, Z. - A. EZİLER KIRAN (2010). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• KÜLEBİ, O. (1990). “Türkçede Eksilti Tümceleri”. TDAY-Belleten. 1-2: 117-137.
• LEECH, G. - M. SHORT (2007). Style in Fiction. London/Pearson: Longman.
• OKAY, O. (2002). “Kaderin Eşiğinde Tanpınar”. Hece Dergisi Ahmet Hamdi Tanpınar Özel Sayısı. VI/61: 99-113.
• ÖZMEN, M. (1996). “Bir Eksiltili Cümle Tipi Üzerine”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. IV/4: 71-82.
• ÖZÜNLÜ, Ü. (2015). “Deyiş Türlerine Yeniden Bir Bakış”. XI. Uluslararası Dil-Yazın- Deyişbilim Sempozyumu (Gönüllülük ve Hoşgörü) (13-14 Ekim 2011). (ed. İlyas Öztürk-Filiz Şan-Elif Akkan-S. Kürşad Koca-Şaban Köktürk). Sakarya Üniversitesi. II: 415-433.
• ŞİMŞEK, R. (1987). Türkçe Sözdizimi. Trabzon: Kuzey Gazetecilik Matbaacılık.
• ÜLSEVER, Ş. (1990). “Biçembilim: Bir Uygulama”. Dilbilim Araştırmaları Dergisi. I: 95-99.
• ÜSTÜNOVA, K. (2004). “Dede Korkut Destanları ve Sentaktik Paralelizmde Eksiltili Yapıların Rolü”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten. XLVI/1998-1: 161-169.