Two Novel Characters Complementing Each Other: Ahmet Cemil in Mai ve Siyah and İrfan in Nesl-i Ahîr

Yıl 2022, Sayı: 14, 152 - 162, 15.12.2022

Süheyla Yüksel

https://doi.org/10.38060/kare.1141821

Öz

In his book of memoirs Kırk Yıl, Halit Ziya Uşaklıgil states that he had wanted to portray Ahmet Cemil as a young man with a “drive for love” and a “dream for art” who has inhaled the “poison-filled air diffusing through the homeland”, but the circumstances of the time prevented him from reaching the first step of this goal. According to the writer, Ahmet Cemil remained an incomplete draft, surrounded by uncertainty (p. 463).
The “poison-filled air diffusing through the homeland” that the writer had to give up on refers to the years of the reign of Sultan Abdulhamid II which are remembered by censorship, spies, exile, and investigations. In his work Nesl-i Ahîr, which was written after 1908, the writer portrays these circumstances he had given up on in Mai ve Siyah. The works of Halit Ziya, just as the works of all people of letters, include individuals showing similar characteristics to each other. However, beyond resembling each other, Ahmet Cemil in Mai ve Siyah and İrfan in Nesl-i Ahîr complement each other.
Ahmet Cemil and İrfan are both artists whose works are not understood.
İrfan has visited Europe, which has been in the dreams of Ahmet Cemil.
Differences in social status prevented Ahmet Cemil from expressing his feelings for Lamia and İrfan from expressing his feelings for Azra. The love both feel is impossible.
Ahmet Cemil and İrfan carry resemblances from Halit Ziya, who has given life to them.
The writer uses elements that evoke each other while introducing Ahmet Cemil and İrfan to the reader.
Ahmet Cemil is described as a person who likes Western music and is knowledgeable about it, but this aspect of his is not much elaborated on in the work. Halit Ziya fills this gap by portraying İrfan in Nesl-i Ahîr with his musician side.
Ahmet Cemil contemplates suicide but cannot achieve it, while İrfan completes what Ahmet Cemil leaves unfinished.
These interpretations are discussed in the article under the headings “Introduction”, “Ahmet Cemil and İrfan with Their Similarities”, “Evocations of Mai ve Siyah in Nesl-i Ahîr”, “Artist Sons, Respectable Fathers”, “Tragic End”, and “Conclusion”, and these main headings are detailed with sub-headings.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, Nesl-i Ahîr, Mai ve Siyah, Ahmet Cemil, İrfan

Birbirini Tamamlayan İki Roman Kahramanı: Mai ve Siyah’ın Ahmet Cemil’i, Nesl-i Ahîr’in İrfan’ı

Öz

Halit Ziya Uşaklıgil, Kırk Yıl isimli hatıra kitabında Ahmet Cemil’in “memlekette teneffüs edilen zehirle dolu hava”yı soluyan, “aşk yıldızı” ve “sanat hülyası” olan bir genç olarak anlatmak istediğini fakat devrin şartlarının bu hedefinin ilk ayağını gerçekleştirmesine engel olduğunu söyler. Yazara göre Ahmet Cemil tamamlanmamış bir müsvedde hâlinde ve bir belirsizlikle çevrili kalmıştır (s. 463).
Sanatçının vazgeçmek zorunda kaldığı “memlekette teneffüs edilen zehirle dolu hava”; sansürü, hafiyeleri, menfaları, kovuşturmaları ile anılan Sultan II. Abdülhamit’in saltanat yıllarıdır. Yazar, 1908’den sonra kaleme aldığı Nesl-i Ahîr isimli eserinde Mai ve Siyah’ta vazgeçmek zorunda kaldığı bu ortamı anlatmıştır. Her edibin olduğu gibi Halit Ziya’nın eserlerinde de benzer özellikler gösteren şahıslar vardır. Fakat Mai ve Siyah’ın Ahmet Cemil’i ile Nesl-i Ahîr’in İrfan’ı birbirine benzemekten öte birbirini tamamlamaktadır.
Ahmet Cemil ve İrfan yaptıkları anlaşılmayan sanatçılardır.
İrfan Ahmet Cemil’inin hayalini kurduğu Avrupa’ya gitmiştir.
Sosyal statü farklılığı Ahmet Cemil’in Lamia’ya, İrfan’ın Azra’ya karşı hissettiklerini dile getirmesine engel olmuştur. Her ikisinin aşkı da imkânsızdır.
Ahmet Cemil ve İrfan, kendilerine hayat veren Halit Ziya’dan izler taşır.
Yazar, Ahmet Cemil ve İrfan’ı okuyucuya tanıtırken birbirini çağrıştıran öğeler kullanmıştır.
Ahmet Cemil Batı müziğini seven ve bu konuda bilgili olan birisi olarak tanıtılmış ama eserde bu yönü üzerinde çok durulmamıştır. Halit Ziya, Nesl-i Ahîr’in İrfan’ını müzisyen yönüyle anlatarak bu eksikliği tamamlamıştır.
Ahmet Cemil intiharı düşünür ama gerçekleştiremez, İrfan onun yarım bıraktığı işi bitirmiştir.
Yapılan bu tespitler makalede, “Giriş”, “Benzer Özellikleriyle Ahmet Cemil ve İrfan”, “Nesl-i Ahîr’i Okurken Mai ve Siyah’ı Hatırlamak”, “Sanatkâr Oğullar, Saygıdeğer Babalar”, “Trajik Son”, “Sonuç” başlıkları altında değerlendirilmiş, bu ana başlıklar alt başlıklarla detaylandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halit Ziya Uşaklıgil, Nesl-i Ahîr, Mai ve Siyah, Ahmet Cemil, İrfan, Halit Ziya Uşaklıgil, Nesl-i Ahîr, Mai ve Siyah, Ahmet Cemil, İrfan

Kaynakça

• Aktulum, Kubilay. Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Kanguru Yayınları, 2014.
• Huyugüzel, Ö. Faruk. Halit Ziya Uşaklıgil-Hayatı, Eserleri, Eserlerinden Seçmeler. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• (Karâmet), Salih Nigâr. Fikret’in Hayatı ve Eserleri, İstanbul: İlhami Fevzi Matbaası, 1926.
• Kerman, Zeynep. Uşaklıgil’in Romanlarında Batılı Yaşayış, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1995.
• Kerman, Zeynep. Halit Ziya Uşaklıgil’in Romanlarında Batılı Yaşayış Tarzı ile İlgili Unsurlar. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2008.
• Koçak, Orhan. Kaptırılmış İdeal: Mai ve Siyah Üzerine Psikanalitik Bir Deneme. Toplum ve Bilim 70/94-150 (1996).
• Önertoy, Olcay. Halit Ziya Uşaklıgil Romancılığı ve Romanımızdaki Yeri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.
• Uşaklıgil, Halit Ziya. Kırk Yıl, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevi, 1969.
• Uşaklıgil, Halit Ziya. Mai ve Siyah. haz. Enfel Doğan. İstanbul: Özgür Yayınları, 2013.
• Uşaklıgil, Halit Ziya. Nesl-i Ahîr. haz. Alev Sınar Uğurlu. İstanbul: Özgür Yayınları, 2009.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Edebiyat Üzerine Makaleler. haz. Zeynep Kerman. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1977.
• Tokgöz, Ahmet İhsan. (1993), Matbuat Hatıralarım. haz. Alpay Kabacalı. İstanbul: İletişim Yayınları, 1993.
• Yaşar, Hüseyin. (2013), Nesl-i Ahîr’de Bir Meşrutiyet Aydını: Süleyman Nüzhet”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 18: 283-309.
• Yener, Cemil. H. Ziya Uşaklıgil’e Dair Bir Romancının Dünyası ve Romanlarındaki Dünya, İstanbul: M. Sıralar Matbaası, 1959.