TRABZON VİLAYETİ’NDE MEŞHUR EŞKIYALAR (1876-1919)

Year 2022, , 151 - 167, 29.04.2022

Banu Yılmaz

https://doi.org/10.31765/karen.1030382

Abstract

Trabzon Vilayeti; bu çalışmada ele alınan tarih aralığında genel itibariyle Lazistan, Gümüşhane, Canik ve merkez Trabzon Sancağı olmak üzere dört sancaktan oluşan bir idari birimdir. Trabzon Vilayeti’nde XIX. yüzyılın son çeyreği ve XX. Yüzyılın başlarını kapsayan dönemde meydana gelen eşkıyalık olaylarında ön plana çıkan isimleri konu alan bu çalışmamızda başlıca kaynaklarımız arşiv belgeleridir. Dâhiliye Nezareti’nin alt fonlarında yer alan bu belgelerin imkân verdiği ölçüde bölgedeki eşkıyalık olayları incelenmiştir. Bu çerçevede incelenen olaylardan; bölgedeki asayişi olumsuz etkileyen eşkıyalık faaliyetlerinin neler olduğu, bu olaylarda eşkıyaların bireysel veya kitlesel olarak nasıl hareket ettiği, eşkıyaların yakalanması için devletin hangi tedbirleri aldığı açıklanmaya çalışılmıştır. Eşkıyalarla mücadele kapsamında bölge ahalisinin şikâyetleri ve gerektiğinde eşkıya takibi yaparak güvenlik güçlerini haberdar etme gayretleri oldukça önemlidir. Bu çalışmada, meşhur eşkıya reisleri olarak bölgede korku salan şahısların Trabzon Vilayeti sınırları içinde mi veya başka bir vilayette mi ikamet ettikleri gibi konular Trabzon Vilayeti olarak sınırlandırdığımız coğrafi mekân örneklemi üzerinden değerlendirilmiştir. Bu noktada coğrafi yapının eşkıyaların kaçmasında ve saklanmasında ne derece etkili olduğu da ayrıca ele alınmıştır. Bölgenin Rusya’ya yakın bir konumda bulunması eşkıyalar için bir çıkış yolu olmuştur. Eşkıyalardan bazıları işledikleri suçlar sonrasında Rusya’ya firar ederek bir süreliğine izini kaybettirmiş, aradan biraz zaman geçtikten sonra da dönerek faaliyetlerine devam etmişlerdir.

Keywords

Osmanlı, Eşkıyalık, Asayiş, Suç

References

• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Evrakı BARDAKOĞLU, Ali (1995), “Eşkıya”, TDV İslam Ansiklopedisi, C:XI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.463-466.
• BRAUDEL, Fernand (1990), Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, (Çev. Orhan Akalın-Necdet Hasgül), C:II, İstanbul, 1990.
• İLGÜREL, Mücteba (1995), “Osmanlılarda Eşkıyalık Hareketleri”, TDV İslam Ansiklopedisi, C:XI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 466-469.
• ÖZDİŞ, Hamdi (2008), Taşrada İktidar Mücadelesi: II.Abdülhamit Döneminde Trabzon Vilayeti’nde Eşraf, Siyaset ve Devlet, (1876-1909), Basılmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZTÜRK, Mustafa (1991), “XVIII. Yüzyılda Antakya ve Çevresinde Eşkıyalık Olayları”, Belleten, LIV/211, Ankara, s. 963-994.
• ÖZDİŞ, Hamdi (2012), “Efsaneler, Gerçekler ve Yerel Siyaset Pratiği:“Eşkıya Micanoğlu Hüseyin””, Kebikeç, 34, s.21-43.
• YILMAZ, Banu (2020), Trabzon Vilayeti’nde Asayiş, Suç, Suçlu ve Hapishaneler (1876-1915), Basılmamış Doktora Tezi, Uşak: Uşak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• YÜKSEL, Ayhan (2013), Doğu Karadeniz Araştırmaları, İstanbul: Kitabevi Yayınları.