KIRALİZADE HASAN TAHSİN BEY’İN TRABZON’UN EĞİTİM VE İMAR HAYATINA KATKILARI

Year 2023, , 633 - 642, 30.12.2023

Hüseyin Karadeniz

https://doi.org/10.31765/karen.1383543

Abstract

Trabzon’da eğitim ve imar alanında yaptığı faaliyetlerle adını duyuran Kıralizade Hasan Tahsin 1875 tarihinde Trabzon’un Sürmene ilçesinde doğdu. Genç yaşlarda Rusya’ya giderek orada mimarlık eğitimi aldı. Bu vesileyle Rusça öğrenerek Sürmene Rus işgalindeyken halka yardımcı olmuş, halkın taleplerini Rus komutana bildirmiş, aynı zamanda Sürmene ilçesinde kısa bir süre belediye başkanlığı da yapmıştır. Trabzon’daki Rus işgali sonrasında özellikle müteahhitlik alanında önemli çalışmalar yapan Hasan Tahsin; Trabzon Hükümet Konağı, Trabzon Lisesi ve Değirmendere Limanı gibi önemli inşaat işlerinde bulunmuş, Kazım Karabekir’in de tavsiyesi üzerine savaş yetimlerinin ihtiyaçlarının giderildiği ve barındırıldığı yatılı yetimler okulu yaptırmış, bu okullarda birçok yetim çocuğu okutmuştur. Eğitim ve imar alanında yapılan faaliyetler Hasan Tahsin Kırali ile sınırlı kalmamış, oğlu Süleyman Kırali Sürmene’de Hasan Tahsin Kırali İlkokulunu ve Marmara Ereğlisi Süleyman Turgut Kırali İlkokulunu, diğer oğlu Özcan Kırali ise Sürmene Özcan Kırali Yurdunu yaptırmıştır. 6 Haziran 1940 günü ise İskele Meydanı’nda yaptırdığı bina inşaatını görmek üzere evden ayrılan Hasan Tahsin geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybetmiştir.

Keywords

Trabzon, Sürmene, Eğitim, İmar, Okul

Thanks

Makalemi yazma aşamasında bana her türlü destek olan değerli hocam Enis Şahin ve Veysel Usta'ya destekleri için çok teşekkür ediyorum.

KIRALİZADE HASAN TAHSİN BEY'S CONTRIBUTIONS TO THE EDUCATION AND CONSTRUCTION LIFE OF TRABZON

Abstract

Kıralizade Hasan Tahsin, who made a name for himself with his activities in the field of education and construction in Trabzon, was born in Sürmene district of Trabzon in 1875. He travelled to Russia at a young age and studied architecture there. On this occasion, he learnt Russian and helped the people when Sürmene was under Russian occupation, reported the demands of the people to the Russian commander, and also served as mayor of Sürmene for a short time. After the Russian occupation in Trabzon, Hasan Tahsin, who made important works especially in the field of contracting, carried out important construction works such as Trabzon Government House, Trabzon High School and Değirmendere Port, and upon the recommendation of Kazım Karabekir, he built a boarding school for orphans where the needs of war orphans were met and sheltered, and many orphans were educated in these schools. The activities in the field of education and construction were not limited to Hasan Tahsin Kırali, his son Süleyman Kırali built Hasan Tahsin Kırali Primary School in Sürmene and Marmara Ereğlisi Süleyman Turgut Kırali Primary School, and his other son Özcan Kırali built Sürmene Özcan Kırali dormitory. On 6 June 1940, Hasan Tahsin left his home to see the construction of the building he had built in İskele Square and died as a result of a heart attack.

Keywords

Trabzon, Sürmene, Education, Reconstruction, School

References

• Arşiv Belgeleri Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
• Kitap, Makale ve Tez Bal, Mehmet Akif, (2007), Trabzonlu Ünlü Simalar, İstanbul: Çatı Yayınları.
• Malkoç, Sabri, (2007), Hasan Tahsin Kırali, Trabzon:
• Bilgin, Mehmet, (1990), Sürmene Tarihi, İstanbul: Sürmene Belediyesi Kültür Yayınları.
• ________ “Necip Bir Duygu Büyük Bir Hamiyet”, (Eylül 1919), Kaygu Mecmuası 17 (Eylül 1919), s.7. Kırali, İsmail, (2013), Yayladan Yalıya Anılarım, İstanbul.
• Aybars, Ergün, (1989), “Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti ve Ali Sait Paşa Tahkik Heyeti’’, Tarih İncelemeleri Dergisi, II/1.
• Karabekir, Kazım, (1995), Çocuk Davamız, (Yayına Haz. Faruk Özerengin), İstanbul: Emre Ya-yınları.
• ________ (2008), Hayatım, (Yayına Haz. Ziver Öktem), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ________ (2009), İttihat ve Terakki Cemiyeti (1896-1909), (Yayına Haz. Yücel Demirel, Ziver Öktem), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Pakalın, Mehmet Zeki, (1930) “Hasan Tahsin Bey (Kırali Oğlu)”, Teracimi Ahval Ansiklopedisi, III, İstanbul: Hamit Matbaası, s. 439.
• Özel, Sabahattin, (2012), Milli Mücadele’de Trabzon, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayın-ları. Şahin, Enis, (2009), “İngiliz The Times Dergisine Göre Trabzon’un Ruslar Tarafından İşgali’’, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi 7/7, s. 118.
• Emiroğlu, Kudret, (2020), Trabzon’un “Liberal Bolşeviği” Rıfkı Kulaç (1896-1962), İstanbul: Islık Yayınları.
• Öksüz, Selami, (2007) “Fidaye Kırali”, Trabzon: Tekne Kültür ve Sanat Dergisi, 14, s.21.
• ________ “Eytam Mektebi”, (2007), Trabzon: Tekne Kültür ve Sanat Dergisi, 11, s.23.
• Yazıcı, Nurcan, (2008), “Trabzon Örneğinde Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hükümet Konağı Bina-ları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1/5, s. 949-952.
• Işık Zafer, (2016), Kazım Karabekir Paşa’nın Eğitim Faaliyetleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kars: Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ________ (11 Temmuz 1921), “Talebe Seyahati”, Hakimiyet-i Milliye.
• Sezgin, Ahmet, (2022), Milli Mücadele Döneminde Anadolu’da Eğitim Faaliyetleri, Yayımlanma-mış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İnternet Kaynakları Trabzon Valiliği, (2022) “Trabzon Vilayeti Binası Tarihçesi”, http://www.trabzon.gov.tr/ .
• Kırali, Ali, (2010), “TBMM Üstün Hizmet Ödülleri”, https://www.haberler.com/yerel/tbmm-ustun-hizmet-odulleri-2-2108866-haberi/