1908 İstanbul Fıres ın French Press: Le Monıteur Orıental

Year 2020, Volume: 6 Issue: 9, 81 - 102, 27.06.2020

Evrim Şencan Gürtunca

https://doi.org/10.31765/karen.705024

Cited By: 1

Abstract

In this paper, the number and cost of fires which erupted in İstanbul at 1908 has been analysed according to the information given in the newspaper Le Moniteur Oriental which was published in French between 1884 and 1915. Aim of this paper is witnessing the events in the light of that periods; most important mass medium, while combining the geographical significance of İstanbul and historical significance of year 1908. 1908 is a significant year because constitutional monarchy was declared and İstanbul is a significant city for that period because of being a cosmopolite capital. To gather information, all year 1908 issues of the newspaper (299 issues in total) has been scanned to locate point of origins, detect causes and identify the costs of fires. To conclude, in 1908, 42 fire eruptions (39 micro and medium scale, 3 large scale) not only ruined the districts but also caused economic and demographic changes in many neighbourhoods of the Constitutional İstanbul. It’s been noticed that, large scale fires erupted especially in crowded and more cosmopolite districts. It’s also been noticed that, after the proclamation of constitution in July, there was an increase in arson attempts and press mentioned the possibility of involvement by people who oppose the current regime.

Fransızca Basında 1908 Yılı İstanbul Yangınları: Le Moniteur Oriental Örneği

Abstract

Bu çalışmada, 1908 yılında İstanbul’da çıkan yangınların sayısı ve bilançoları, 1884-1915 yılları arasında Fransızca yayınlanan Le Moniteur Oriental Gazetesine göre incelenmiştir. Amaç, 1908 yılının tarihi önemi ile İstanbul’un coğrafi önemini bir araya getirmek ve dönemin atmosferine ışık tutan kitle iletişim aracıyla olaylara tanıklık etmektir. 1908 yılı Meşrutiyet’in ilan edildiği yıl olması; İstanbul ise kozmopolit bir başkent olması bakımından önem arz etmektedir. Çalışma için gazetenin 1908 yılında çıkan bütün sayıları (299 sayı) taranmış; yangınların çıktığı mahalleler, biliniyorsa çıkma sebepleri ve bilançoları tespit edilmiştir. Sonuçta, 1908 yılında, otuz dokuzu küçük ve orta ölçekli, üçü büyük ölçekli olmak üzere, kırk iki yangının çıktığı ve bu yangınların sadece semtleri tahrip etmekle kalmayıp Meşrutiyet İstanbul’unun çoğu mahallesinde iktisadî ve demografik değişimlere sebep olduğu tespit edilmiştir. Büyük ölçekli yangınların özellikle nüfusu kalabalık ve kozmopolit semtlerde çıktığı görülmüştür. Meşrutiyetin ilan edildiği temmuz ayı ve sonrasında kundaklama girişimlerinin arttığı gözden kaçmamış, değişen rejime karşı duranların bu tip eylemlere girişmiş olma ihtimali basına yansımıştır.

Keywords

Le Moniteur Oriental, Fransızca Basın, 1908, İstanbul, Yangın

References

• Gazeteler Le Moniteur Oriental / The Oriental Advertiser, 1908 yılı sayıları.
• SALT Araştırma, Osmanlı İmparatorluğu’nda Fransızca Basın Projesi.
• Kitaplar
• Berkes, Niyazi, (2007), Türkiye’de Çağdaşlaşma, 11. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Boyar, Ebru ve Fleet, Kate, (2017), Osmanlı İstanbul’unun Toplumsal Tarihi, 2. Basım, (çev. Serpil Çağlayan), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çelik, Zeynep, (2016), 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul, 2. Basım, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ergin, Osman Nuri, (1338/1922), Mecelle-i Umur-i Belediyye, 1, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
• Işın, Ekrem, (2006), İstanbul’da Gündelik Hayat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kili, Suna, (2014), Türk Devrim Tarihi, 14. Basım, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kuban, Doğan, (1996), İstanbul Bir Kent Tarihi, İstanbul: Emlak Bankası Yayınları.
• Lewis, Bernard, (2007), Modern Türkiye’nin Doğuşu, 10. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Marion-Crawford, Francis, (2015), 1890’larda İstanbul, (çev. Ş. Türkömer), İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Tosh, John, (1997), Tarihin Peşinde, (çev. Özden Arıkan), 2. Basım, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Makaleler
• Aykut, Ebru, (2016), “Devr-i Hürriyette İstibdat Hayaleti: 1908 Çırçır Yangınının Ardından İstanbul’da Kundakçılık, Söylentiler ve Asayiş”, Toplum ve Bilim, 136, 5-39.
• Cezar, Mustafa, (1963), “Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar ve Tabii Afetler”, Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, 1, 327-414.
• Eralp, Nejat, (2002), “Osmanlılarda Nişan ve Madalya”, Türkler, 13, 1232-1237.
• Erler, Mehmet Yavuz, (2002), “XIX. Yüzyıldaki Bazı Doğal Afetler ve Osmanlı Yönetimi”, Türkler, 13, 1384-1400.
• “Hasköy” (1993), İstanbul Ansiklopedisi, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 4, 10-11.
• Karaca, Ali, (2002) “Saray'da / Mabeyn-i Hümâyûn'da Yâverlik Kurumu (1839-1920)”, Türkler, 13, 1099-1136.
• Ökten, Sadettin ve Aynur Can, (2002), “Fetih'ten Günümüze İstanbul Kent Mekânının Oluşumu”, Türkler, 10, 1004-1055.
• Özer, İlbeyi, (2002), “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sosyal Yaşam”, Türkler, 14, 275-291.
• Sakaoğlu, Necdet, (1993), “Yangınlar”, İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, 7, 427-438.
• Shahr, Fariba Zarinebaf, (2002), “Kentsel Alana Kadının Katılımı: XVII. Yüzyıl İstanbul’unda Kadın Vakıfları”, Türkler, 14, 9-27.
• Tekeli, İlhan, (2009), “Modernleşme Sürecinde İstanbul Nüfus Dinamikleri Nasıl Değerlendirilmeli, IV. Aydınlanma Sempozyumu,https://www.academia.edu/30906212/MODERNLEŞME_SÜRECİNDE_İSTANBUL_NÜFUS_DİNAMİKLERİ_NASIL_DEĞERLENDİRİLMELİ Erişim: 13 Mart 2020.
• Temel, Mehmet, (2002), “Mütareke Dönemi İstanbul’unda Sosyal Yaşam ve Sorunlar”, Türkler, 14, 292-304.
• Ürekli, Fatma, (2010), “Osmanlı Döneminde İstanbul’da Meydana Gelen Afetlere İlişkin Literatür”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 8, (16), 101-130.
• Tezler
• Oruç, Dilara, (2017), La Turquie Gazetesinde İstanbul, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• İnternet Kaynakları
• Bali, Rıfat “Hasköy Yangını” http://www.rifatbali.com/images/stories/dokumanlar/haskoy_yangini.pdf; Erişim: Şubat 2019.