Aile Krizleri Karşısında Aile Yılmazlığı Üzerinde Dinin Etkisi: Dindar Aileler Örneği

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 253 - 295, 25.12.2020

Volkan Tekdemir , İbrahim Gürses

Öz

Bu çalışma, dinin, dindar ailelerin karşılaştığı krizler karşısında aile yılmazlığının güçlenmesinde etkisini incelemektedir. Dinler, birey ve toplum hayatı için önemli bir yeri olan aile kurumunun sağlıklı bir şekilde işlemesine ve ayakta kalmasına özel bir ilgi göstermişlerdir. Krizler, aile kurumunun dağılmasında etkili olabilecek durumlar olduğu gibi onu güçlendirecek fırsatlar da yaratırlar. Aile kurumunun sağlıklı işleyişine ve ayakta kalmasına ilgisi açık olan dinlerin kriz durumlarında, bu kuruma nasıl bir destek sağladığı, din ve aile ilişkisini anlamak için önem arz etmektedir. Aynı zamanda bu anlayış, dindar ailelerin psikolojisini anlamamıza da katkı sağlayacaktır. Bu araştırma "nasıl"a odaklandığı için nitel araştırma yöntemlerinden "kuram oluşturma" yaklaşımı kullanılarak yürütülmüştür. Çalışma grubumuz, en az 10 yıl süredir evli olan 30 dindar eşten oluşmaktadır. Araştırma yarı yapılandırılmış mülakat tekniği kullanılarak, eşlerin birlikte olduğu "eş mülakatı" tekniği kullanılarak yürütülmüştür. Araştırmamız sonucunda ulaşılan bulgular, dinin, krizler karşısında, dindar ailelere hem teorik bir çerçeve hem de psikolojik destek sağlayarak güçlendirdiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aile, Din, Aile Psikolojisi, Aile Krizleri, Aile Yılmazlığı

Kaynakça

• Kaynakça Al, Channa M.W. vd. "The Role of Crisis in Family Crisis Intervention: Do Crisis Experience and Crisis Change Matter?". Children and Youth Services Review 33 (2011): 991–998.
• Al, Channa M.W. vd. "A Programme Evaluation of the Family Crisis Intervention Program (FCIP): Relating Programme Characteristics to Change". Child and Family Social Work 19 (2011): 225–236.
• Allport, Gordon W. "The Religious Context of Prejudice". Journal for the Scientific Study of Religion, 5/3 (Autumn, 1966), 447-457.
• Alghafli, Zahra vd. “Religion and Relationships in Muslim Families: A Qualitative Examination of Devout Married Muslim Couples”. Religions 5 (August 2014): 814–833.
• Arıcı, Asude. Ergenlerde Dini Başa Çıkma Yöntemi Olarak Dua. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Atalay, Talip. “Aile Dindarlığının Gençlerin Dindarlığına Etkisi Üzerine Bir Araştırma”, Dindarlık Olgusu (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri). ed. Hayati Hökelekli. Bursa: KURAV Kuran Araştırmaları Vakfı, 2006.
• Ayten, Ali. Tanrıya Sığınmak: Dinî Başa Çıkma Üzerine Psiko-sosyal Bir Araştırma. İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.
• Ayten, Ali vd. "Dini Başa Çıkma, Şükür ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi: Hastalar, Hasta Yakınları ve Hastane Çalışanları Üzerine Bir Araştırma". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/2 (Nisan 2012): 45-79.
• Bal, Hüseyin. Nitel Araştırma Yöntem ve Teknikleri. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2016.
• Balcı Arvas, Fatma - Hökelekli, Hayati. "Dindarlık ile Evlilik Doyumu ve Evlilikte Sorun Çözme İlişkisi Üzerine Bir İnceleme". Değerler Eğitimi Dergisi 15/34 (Aralık 2017): 129-160.
• Batan, S. Nazlı - Ayten, Ali. “Dinî Başa Çıkma, Psikolojik Yılmazlılık Ve Yaşam Doyumu İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 15/3 (Aralık 2015): 67-92.
• Beach, Steven R. H. vd. “Prayer and Marital Intervention: A Conceptual Framework”. Journal of Social and Clinical Psychology 27/7 (September 2008): 641–669.
• Butler, Mark H. vd. “Prayer as a Conflict Resolution Ritual: Clinical Implications of Religious Couples’ Report of Relationship Softening, Healing Perspective, and Change Responsibility”. The American Journal of Family Therapy 30 (January 2002): 19–37.
• Call, Vaughn R. A. – Heaton, Tim B. “Religious Influence on Marital Stability”. Journal of Scientific Study of Religion 36/3 (September 1997): 382-392.
• Çıkman, Bükre vd. "Adı: Meraklı, Soyadı: Çocuk, Durum: Çevrimiçi, Sonuç: Grooming, İnternette Çocuk İstismarı". Güncel Pediatri (JCP) 15/3 (Aralık 2017): 87-97.
• Diyanet Vakfı Meali. Erişim 26 Mayıs 2020. http://kuranmeali.com/AyetKarsilastirma.php?sure=2&ayet=156.
• Doty, Tommy R. Resiliency and Religion/Sprituality: A Factor in Families Coping with Multiple Crises. Montgomery, Alabama: Southern Christian University, Doktora Tezi, 2003.
• Dudley Margaret G. – Kosinski Frederick A. “Religiosity and Marital Satisfaction: A Research Note”. Review of Religious Research, 32/1 (September 1990): 78-86.
• Eberl, Ulrich. Akıllı Makineler Yapay Zeka Hayatımızı Nasıl Değiştiriyor. çev. Levent Tayla. İstanbul: Paloma Yayınları, 2019.
• Ekşi, Halil - Sayın, Mine. "The Adaptation of Religious Coping Scale into Turkish Language: A study of Bilingual Equivalance, Validity and Reliability". The AGP Humanities and Social Sciences Conference (19-22 Mayıs 2016). Berlin: BAU International Berlin University, 2016.
• el-İsfahani, Ragıp. Müfredat, Kur’an Kavramları Sözlüğü. çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 2010.
• Geçioğlu, Ahmet Rifat. Evlilik Uyumu-Dindarlık İlişkisi: Adana Örneği. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Geçioğlu, Ahmet Rifat - Kayıklık, Hasan. "Dindarlık ve Evlilik Uyumu İlişkisi: Evli Bireyler Üzerine Bir İnceleme". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (Haziran 2019): 202-224.
• Glock, Charles Y. "Dindarlığın Boyutları Üzerine". Din Sosyolojisi. çev. M.Emin Göktaş. Ankara: Vadi Yayınları, 1998.
• Grotberg, Edith H. "The International Resilience Project Research and Application". Birmingham: Civitan International, Reports-Research, 1995. https://eric.ed.gov/? q=The+International+Resilience+Project+Research+and+Application&id=ED423955.
• Gökler, Rıza - Koçak, Recep. "Uyuşturucu ve Madde Bağımlılığı". Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 1 (Ocak 2008): 89-104.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: DEM Yayınları, 2010.
• Hökelekli, Hayati. Psikoloji, Din ve Eğitim Yönüyle İnsani Değerler. İstanbul: DEM Yayınları, 2013.
• İkbal, Muhammed. İslam’da Dini Düşüncenin Yeniden Doğuşu. Çev. N.Ahmet Asrar. İstanbul: Timaş Yayınları, 2015.
• Kabakçı Yurdakul, Işıl. Nitel Veri Analizinde Adım Adım NVivo Kullanımı. Ankara: Anı Yayıncılık, 2016.
• Kahveci, Gizem Ayşem. Evli Çiftlerde Evlilik Uyumu, Evlilik Çatışma Biçimi Ve Depresyon Düzeylerinin Değerlendirilmesi. Ankara: Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Karagöz, Sema. Otistik Çocukların Anne Babalarında Anlamlandırma ve Dini Başa Çıkma. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Kaner, Sema - Bayraklı, Hatice. "Aile Yılmazlık Ölçeği: Geliştirilmesi, Geçerliği ve Güvenirliği". Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 11/(2) (Mart 2010): 47-62.
• Kaner, Sema - Bayraklı, Hatice-Güzeller, Cem Oktay. "Anne-Babaların Yılmazlık Algılarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi". Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 12/(2) (Mart 2011): 63-78.
• Kaya, Mehmet – Arıcı, Neslihan. “Aile ve Çift Yılmazlığı”. Psikolojide Güncel Kavramlar –III- Aile-Evlilik. ed. Ahmet Akın-Eyüp Çelik. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2015.
• Kımter, Nurten. “Ergenlerde Benlik Saygısı Ve Öznel Dindarlık Algısının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9/17 (Kasım 2013): 439-468.
• Kızmaz, Zahir. "Gelişmekte Olan Ülkelerde Suç: Suç Oranlarının Artışı Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme". Mukaddime 5 (Mayıs 2012): 51-74.
• Koç, Mustafa. “Ruh Sağlığı İle Dinî Başa Çıkma Metodu Olarak Dua ve İbadet Fenomeni Arasındaki İlişki Üzerine Psikolojik Bir Yaklaşım”. Ekev Akademi Dergisi, 9/24 (2005): 11-32.
• Lambert, Nathaniel M. – Dollahite, David C. “How Religiosity Helps Couples Prevent, Resolve, and Overcome Marital Conflict”. Family Relations 55 (October 2006): 439-449.
• Mackova, Jaroslava vd. "Crisis in the Family and Positive Youth Development: The Role of Family Functioning". International Journal of Environmental Research Public Health 16 (May 2019): 1678-1689.
• Mahoney, Annette. “Religion and Conflict in Marital and Parent-Child Relationships”. Journal of Social Issues 61/4 (November 2005): 689-706.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Kişilik ve Din, İstanbul: DEM Yayınları, 2004.
• Merriam, Sharan B. Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. çev. Selahattin Turan. Ankara: Nobel Yayınları, 2015.
• Miles, Matthew B. - Huberman, A. Michael. Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. New York: SAGE Publications, 1994.
• Oh, Seieun – Chang, Sun Ju. “Concept Analysis: Family Resilience”. Open Journal of Nursing 4 (December 2014): 980-990.
• Özbay, Yaşar - Aydoğan, Didem. “Aile Yılmazlığı: Bir Engele Rağmen Birlikte Güçlenen Aile”. Sosyal Politika Çalışmaları 13/31 (Temmuz 2013): 129-146.
• Patterson, Joan M. "Integrating Family Resilience and Family Stress Theory". Journal of Marriage and Family 64 (March 2004): 349-360.
• Patton, Michael Quinn. Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. çev. Mesut Bütün - Selçuk Beşir Demir. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2014.
• Roberts, Albert R. - Dziegielewski, Sophia F. "Foundation Skills and Applications of Crisis Intervention and Cognitive Therapy". Crisis Intervention and Time-Limited Cognitive Treatment, ed. Albert R. Roberts, Thousand Oaks/California: SAGE Publications, 1995.
• Saldana, Johnny. The Coding Manual for Qualitative Researchers. London: SAGE Publications, 2009.
• Seggie, Fatma Nevra - Bayyurt, Yasemin. Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları, Ankara: Anı Yayıncılık, 2015.
• Shichida Toshi vd. “How the Perception of God as a Transcendent Moral Authority Influences Marital Connection Among American Christians”. Journal of Psychology and Christianity 34/1 (March 2015): 40-52. Skinner Debra vd. "Narrating Self and Disability: Latino Mothers' Construction of Identities vis-à-vis Their Child with Special Needs". Exceptional Children, 65/(4) (June 1999): 481–495.
• Strizenec, Michal. “Dindarlık ve Bilişsel Süreçler”. Çev. Abdülvahid Sezen. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 10/3 (Haziran 2010): 273-286.
• Şimşek, Ali. “Araştırma Modelleri”. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. ed. Ali Şimşek, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012.
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. TÜİK Evlenme ve Boşanma İstatistikleri 2016. www.tuik.gov.tr/PdfGetir.do?id=24642.
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. Evlenme ve Boşanma İstatistikleri 2019. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33708.
• UNODC, United Nations Office on Drugs and Crime. Global Study on Homicide Exucutive Summary, Vienna: 2019. https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/gsh/Booklet1.pdf
• Uysal, Veysel. Türkiye’de Dindarlık ve Kadın. İstanbul: Dem Yayınları, 2006.
• Vaux, Dana E. - Asay, Sylvia M. "Supporting Families in Crisis: Awareness and Use of Third Places". Family and Consumer Sciences Research Journal 48/1 (August 2019): 22–36.
• Walsh, Froma. “Family Resilience Strengths Forged Through Adversity”. Normal Family Processes. ed. Froma Walsh, 399-427. New York: Guildford Press, 2006a.
• Walsh, Froma. Strengthening Family Resilience. New York: Guilford Publications, 2nd ed., 2006b.
• Wang, Wei vd. "A Study of Psychological Crisis Intervention With Family Members of Patients Who Died After Emergency Admission to Hospital". Social Behavior and Personality 38/(4) (May 2010): 469-478.
• Weber, Janice Gauthier. Individual and Family Stress and Crises. Thousand Oaks/California: SAGE Publications, 2011.
• Wilson, John - Musick, Marc. “Religion and Marital Dependency”. Journal for the Scientific Study of Religion 35 (March 1996): 30–40.
• Yazıcı, Elif. Aile Değerleri İle Aile Yılmazlığı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yıldırım, Neşide. "Türkiye'de Boşanma ve Sebepleri". Bilig 28 (Haziran 2004): 59-81.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2013.
• Zara, Ayten. "Krizler ve Travmalar". Yaşadıkça Psikolojik Sorunlar ve Başa Çıkma Yolları. ed. Ayten Zara. ss. 91-121. İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları, 2011.