Abdülganî en-Nâblusî’nin İştibâkü’l-Esinne fi’l-Cevâbi ani’l-Farzi ve’s-Sünne Adlı Risalesi Bağlamında Farz ve Sünnete İki Farklı Yaklaşım

Year 2021, Volume: 5 Issue: 1, 41 - 64, 25.06.2021

Ayşe Aktaş , Abdullah Kahraman

Abstract

Abdülganî en-Nâblusî (ö. 1143/1731) İslâm uleması içerisinde en çok eser telif etmiş âlimlerden birisidir. Nitekim kendisinin farklı ilim dallarında, üç yüz civarı eser kaleme aldığı bilinmektedir. Bunlardan bazıları küçük hacimli risalelerdir. Bu risalelerden birisi de; farz ve sünnete dair kaleme aldığı İştibâkü’l-esinne fî’l-cevâbi ani’l-farzi ve’s-sünnedir. Yazma olan bu risalede, Ebû Hâzim el-Kâdî’ye (ö. 292/905) seyahati esnasında bazı kişiler tarafından sorulan sorular ve Ebû Hâzim ile Abdülganî en-Nâblusî’nin bu sorulara verdiği cevaplar yer almaktadır. Nâblusî, Ebû Hâzim’in bazı cevaplarında problemler olduğunu söyleyerek Ebû Hâzim’i tenkit etmekte ve bu yanlışlıkları kendi görüşlerini vererek eleştirmektedir. Risalede yer alan sorularda da hatalar bulunduğunu, hatta soruları soran kişilerin son derece cahil kimseler olduğunu söyleyen Nâblusî, önce Ebû Hâzim’e sorulan soruları zikretmekte, ardından da bu soruları tashih ederek soruların doğrularını vermektedir. Nâblusî’nin tashih ettiği sorular şunlardır: Farz nedir, farzın farzı nedir, farzları tamamlayan sünnet nedir, farza ihtiyaç duymayan (farzdan müstağni) sünnet nedir, farzın yerine geçen yani farza bedel olan sünnetler nelerdir, farzı karşılayan farz nedir, farza dâhil olan farz nedir, farzı kesen sünnetler nelerdir, iki farz arasındaki sünnet nedir, iki sünnet arasındaki farz nedir, her farzda bulunan farz nedir, gece caiz olup gündüz caiz olmayan farz nedir, gece caiz olup gündüz caiz olmayan sünnet nedir, gündüz caiz olup gece caiz olmayan farz nedir, gündüz caiz olup gece caiz olmayan sünnet nedir? Kısaca bu makalede, söz konusu risaleden hareketle farz ve sünnete dair Ebû Hâzim ve Nâblusî’ye ait iki farklı yaklaşım ortaya konulacaktır.

Keywords

Hüküm, Farz, Sünnet, Abdülganî en-Nâblusî, Ebû Hâzim

References

• Abaza, Muhammed Mutî’ Hafız Nizar. Ulemau Dımeşk ve ayanuha fî’l-karni’s-sani aşer el-hicri. Dımeşk: Daru’l-Fikr. 2000. I-III.
• Alaaddin, Bekri. Bir Çağın Öncüsü Abdulgânî Nâblûsî Hayatı ve Fikirleri. çev. Veysel Uysal. İstanbul: İnsan Yayınları. 1995.
• Burak, Guy. The Second Formation of Islamic Law: The Hanafi School in the Early Modern Ottoman Empire. New York: Cambridge University Press. 2015.
• Cihan, Ahmet Kamil. Abdülganî Nâbulusî’nin Hayatı ve Kelâmî Görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kayseri. 1988.
• Dönmez, İbrahim Kafi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). “Farz”. XII. 184.
• Ekinci, İsmail. Tasavvuf Şairi Nâblusî ve Şiirleri. ed. Hasan Taşkıran. Ankara: İksad Yayınları. 2020.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. Ensar Yayınları. İstanbul: 2010.
• Fergali, Ali Mabed. Abdülganî en-Nâblusî, Hayatuhu, Arâuhu. Aguzah: Daru’l-İman. 2005.
• Kahraman, Hüseyin. “Hanefî Silsilenin Az Bilinen Bir Halkası: Ebû Hâzim el-Kâdî (ö. 292/905) ve Hadisçiliği”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29/1 (Haziran 2000). ss. 1-44.
• Kırbıyık, Kasım. “Ebû Hâzim el-Kâdî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). X. 158.
• Koca, Ferhat. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). “Sünnet”. XXXIIIV. 154.
• Meier, Astrid. “Words in Action ‘Abd al-Ghanī al-Nâbulusī as a Jurist”. Early Modern Trends in Islamic Theology. ed. Lejla Demiri ve Samuela Pagani. Almanya: Mohr Siebeck Tübingen. 2019.
• Muradî, Ebu’l-Fazl Muhammed Halil b. Ali. Silku’d-durer fi ayani’l-karni’s-sani aşer. Beyrut: Daru İbn Hazm. 1988. I-III.
• en-Nâblusî, Abdülganî b. İsmail b. Abdülganî. el-Hadikatu’n-nediyye şerhu tarikati’l-Muhammediyye. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye. 1971. I-V.
• en-Nâblusî, Abdülganî. el-Havzu’l-mevrûd fi ziyareti’ş-şeyh Yusuf ve’ş-şeyh Mahmûd. Şam: Zahiriye Kütüphanesi 4008.
• en-Nâblusî, Abdülganî. İştibâkü’l-esinne fî’l-cevâbi ani’l-farzi ve’s-sünne. Süleymaniye Kütüphanesi Esat Efendi 1762. vr. 189-196.
• Nasuhizade, Ali Haydar Efendi (Büyük). Usûl-i Fıkıh Dersleri. İstanbul: Asitane Yayınları. t. y.
• Özel, Ahmet. “Abdülganî en-Nâblusî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). XXXII. 268-269.
• es-Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed, el-Usûlü’s-Serahsî. thk. Ebu’l-Vefa el-Afganî. Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1993. I-II.