İHVÂN-I SAFÂ RİSALELERİNDE TANRI’NIN BİLİNMESİ

Year 2019, Volume: 9 Issue: 17, 44 - 55, 28.06.2019

Mehmet Karakuş

https://doi.org/10.31834/kilissbd.559222

Abstract

İhvân-ı Safâ, Orta çağ İslam düşüncesinde
önemli bir yere sahip olan entellektüel bir topluluktur. Toplumun kurtuluşunun
din ile felsefenin birlikteliği ile gerçekleşeceğine inanan bu topluluk, çeşitli
konuları içeren “Risaleler”i yazarak bu hedefini
gerçekleştirmeye çalışmıştır.

X. yüzyılın önemli bir bilgi hazinesi mahiyetinde olan İhvân-ı Safâ
Risaleleri araştırdığı çeşitli konular ve incelediği ilimler arasında Zorunlu
Varlık olan Tanrı’nın bilmesi ve Tanrı’nın bilinmesi gibi her dönemde insan
zihnini meşgul eden konulara da yer vermiş hatta bunu felsefelerinin ana
mihveri yapmışlardır. Zira İhvân-ı Safâ’ya göre
aklını kullanan ve hikmet sahibi olan kişinin ulaşabileceği en son mertebe
Tanrı’nın bilgisine kavuşmasıdır. Kısacası Risalelerin hedefi
doğru bir Tanrı inancının nefislere yerleşmesini sağlamaya yöneliktir
denilebilir.

İhvân-ı Safâ, Tanrı bilgisinin kendine has, sınırsız ve kuşatılamaz
olduğu ve asıl mahiyetini yine Tanrı’dan başkasının bilemeyeceğini belirler.
Tanrı’nın bilinmesi ise insanın içine yerleştirilmiş doğal bir bilgi olarak
değerlendirilmiştir. Ancak bu bilginin ortaya çıkması için öncelikle insanın
kendisini tanıması ve nefsini arındırması gerektiği vurgulanmıştır. Bu da Tanrı’yı
bilme konusunda farklı anlayışların varlığını ortaya çıkarmıştır. Zira kendini
tanımak ve nefsini arındırmak hususunda insanlar eşit seviyede olmadıklarından
ulaştıkları bilgi bakımından da eşit seviyede olmayacaklardır.

Bilgi sahibi olabilmek için aşamalı bir eğitimin daha sağlıklı ve
kalıcı olacağından hareketle ilk olarak “küçük âlem” olarak niteledikleri
insanın kendisini tanımasını ısrarla vurgulayan İhvân-ı Safâ, ancak bundan
sonra insanın dış dünyayı daha doğru bir şekilde tanıyabileceğini
belirlemiştir.

Keywords

İhvân-ı Safâ, Risaleler, Tanrı

References

• A. Ferruh, Ömer, (2000), İhvân-ı Safâ, Klasik İslam Filozofları ve Düşünceleri içerisinde, Editör: M. M. Şerif, çev. İlhan Kutluer, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Awa, Adel, (1953), Tahlil Ve Tenkidler, çev. Hamdi Ragıp Atademir, “Ihvan Al-Safa’nın Tenkid Kafası”, Ankara: AÜİFD, sayı 2(1).
• Bayladı, Derman, (2008), Pythagoras Bir Gizem Peygamberi, İstanbul: Say Yayınları.
• Çetinkaya, Bayram Ali, (2003), İhvân-ı Safâ’nın Dinî ve İdeolojik Söylemi, Ankara: Elis Yayınları.
• Cihan, A. Kamil, (1998), İbn Sina ve Gazali’de Bilgi Problemi, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Corbin, Henry, (1986), İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Hüseyin Hatemi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Emin, Ahmed, Zuhru’l-İslam, (2007), 1-2, 2. B. Beyrut-Lübnan: Dar el- Kutub el-İlmiyye.
• Fahri, Macit, (1992), İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Kasım Turhan, İstanbul: İklim Yayınları.
• Fahri, Macit, (2008), İslâm Felsefesi, Kelâmı ve Tasavvufuna Kısa Bir Giriş, çev. Şahin Filiz,4.B. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Filiz, Şahin, (2010), İhvân-ı Safâ Topluluğu ve İnsan Felsefesi- İlk İslâm Hümanistleri- Ankara: Bilim ve Ütopya Kitaplığı.
• Gilson, Etienne, (1961), Şark Filozofları, Çev. İbrahim Agâh Çubukçu, AÜİFD, Ankara: C.9, S.1.
• Gilson, Etienne, (2007), Ortaçağda Felsefe, çev. Ayşe Meral, İstanbul: Kabalcı yayınevi.
• İhvân-ı Safâ, (trz), Resailu İhvânu’s-Safâ ve Hullanu’l-Vefa,1-4,Neş. Butros el-Bustani, Beyrut: Daru Sadır.
• Ma’sum, Fuad, (1998), İhvân-ı Safâ-Felsefetühüm ve Gayatühüm-, 1.B. Dımeşk-Suriye:Dar al-Mada Li’s-Sekafeti Ve’n-Neşr.
• Şaşa, Mehmet, (2018), Kelam ve Tasavvuf Açısından Marifetullah, b.y.y.: Nobel Yayıncılık.
• Tevhîdî, (1942), el-İmtâ’ ve’l-Müânese, Cilt: II, Nşr. Ahmet Emin-Ahmet ez-Zeyn, Kahire: Matbaatü Lecneti-t Te’lifi ve’t-Tercümeti ve’n-Neşr.
• Uysal, Enver, (1998), İhvân-ı Safâ Felsefesinde Tanrı ve Âlem, İstanbul: MÜİF Vakfı Yayınları.