Contrıbutıons to the General Dıalect Dıctıonary from the Town Oğuzeli (Gaziantep)

Year 2021, Issue: 6, 156 - 173, 30.12.2021

Ömer Güven , Asena Yalnız

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1022338

Abstract

The dialects are under threat of extinction for reasons such as the proliferation of mass media, the rise of the education level and the migration from villages to the cities. Therefore, each word, phrase, proverb etc that are detected and registered relating to the lexicon of the dialects are very important. In addition to text compilation, word compilations are also important at this point. In order not to lose this important language data, word collection should bo done without wasting time. Fort his reason, importance of studies on word collection has more increased. In this context, many studies titled “Contrıbutıons to the General Dıalect Dıctıonary” have been carried out by various researchers in recent years. With the help of these studies, the shortcomings of the General Dıalect Dıctıonary are being tried to be corrected. So we decided to do such a study for this purpose. In this study, the words used in the Oğuzeli dialect that are not included in the General Dıalect Dıctıonary and the words found in the General Dıalect Dıctıonary that have different meanings in the Oğuzeli dialect are discussed. These linguistic materials are classified and analysed under the rubrics of idioms, nouns, adjectives, adverbs, verbs, exclamations and reduplication. Our main purpose in this study is to make contribution to Dictionary of Turkish Dialects.

Keywords

Dialectology, Vocabulary, Turkey Turkish Dialects, Contributions to the General Dialect Dictionary, Oğuzeli Dialect.

Oğuzeli (Gaziantep) Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar

Abstract

Ağızlar; kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması, eğitim düzeyinin yükselmesi, köyden kente göç gibi nedenlerle yok olma tehlikesi altındadır. Bu sebeple; ağızların söz varlığına dair tespit edilip kayda geçirilen her bir kelime, deyim vs. çok önemlidir. Metin derlemesi yanında sözcük derlemeleri de bu noktada önem taşımaktadır. Bu önemli dil verilerinin kaybolmaması için derleme çalışmalarının vakit kaybetmeden yapılması gerekmektedir. Bu nedenle derleme çalışmalarının önemi son yıllarda giderek artmıştır. Bu kapsamda son yıllarda çeşitli araştırmacılar tarafından “Derleme Sözlüğü’ne Katkılar” başlığını taşıyan pek çok çalışma yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalarla Derleme Sözlüğü’nün eksiklikleri giderilmeye çalışılmaktadır. Biz de bu amaç doğrultusunda böyle bir çalışma yapmaya karar verdik. Bu çalışmada Oğuzeli ağzında kullanılan ve Derleme Sözlüğü’nde yer almayan söz varlıkları ile Derleme Sözlüğü’nde bulunan ancak Oğuzeli ağzında farklı anlam taşıyan söz varlıkları ele alınmıştır. Belirlenen söz varlığı; deyimler, adlar, sıfatlar, zarflar, fiiller, ünlemler, ikilemeler başlığı altında tasnif edilerek incelenmiştir. Yaptığımız bu çalışmayla asıl gayemiz Derleme Sözlüğü’nün yapılacak yeni baskılarına az da olsa bir katkı sunmaktır.

Keywords

Diyalektoloji, Söz Varlığı, Türkiye Türkçesi Ağızları, Derleme Sözlüğü’ne Katkılar, Oğuzeli Ağzı.

References

• Akar, A. (2009). Ağız Sözlükleri: Yöntem ve Sorunlar -I-. Turkish Studies International Periodical For The Languages, 4(4), 1-11.
• Aksoy, Ö. A. (1933). Gaziantep Dilinin Tetkiki. Gaziantep: Gaziantep Halkevi Basımevi.
• Aksoy, Ö. A. (1936). Gaziantep Ağzında Sintaks Araştırmaları. Gaziantep: CHP Basımevi.
• Aksoy, Ö. A. (1941). Gaziantep Ağzında Atasözleri. Ankara: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1945). Gaziantep Ağzı I, Gramer (Fonetik-Morfoloji-Sentaks). İstanbul: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1945). Gaziantep Ağzı II. Deyimler, Meşhur Sözler, Atasözleri, Dualar, Beddualar. İstanbul: TDK Yayınları.
• Aksoy, Ö. A. (1946). Gaziantep Ağzı III. İstanbul: TDK Yayınları.
• Alkaya, E. (2018). Gaziantep Ağzı ve Bu Ağızla İlgili Yapılan Çalışmalar Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Gaziantep Tarihi Sempozyumu, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 23, 1361-1384.
• Buran, A. (1996). Derleme Sözlüğüne Katkılar. Türk Dili, 535, 38-43.
• Caferoğlu, A. (1995). Güney-Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, Malatya, Elazığ, Tunceli, Gaziantep ve Maraş Vilayetleri Ağızları. Ankara: TDK Yayınları.
• Celâl-Zâde Mustafa (1990). Selim-nâme. (haz. Ahmet Uğur ve Mustafa Çuhadar). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Çitçi, A. E. (2009). İlkçağdan Günümüze Gaziantep Tarihi. Gaziantep: Damla Matbaası.
• Demir, N. (2002). Ağız Terimi Üzerine. Türkbilig, 4, 105-116.
• Demirkent, I. (1974). Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ergin, M. (2012). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım Yayın Tanıtım.
• Gemalmaz, E. (1999). Ağız Bilimi Araştırmaları Üzerine Genellemeler. Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni (9 Mayıs 1997). Ankara: TDK Yayınları.
• Gül, R. (1999). Gaziantep Barakları Ağzı. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniv.
• Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Güllü, R. E. (2010). Antep Ermenileri-Sosyal Kültürel ve Siyasi Hayat. İstanbul: Kültür Sanat Yayınları.
• Günşen, A. (2009). Gaziantep Ağzının Şekil Bilgisini Belirleyen Temel Özellikler. Turkish Studies, 4(3), 1081-1123.
• Güven, Ö. (2021). Zara (Sivas) Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar II. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 5, 299-315.
• Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: TDK Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1975-76). Anadolu Ağızları Üzerindeki Araştırmaların Bugünkü Durumu ve Karşılaştığı Sorunlar. TDAY-Belleten, 143-172.
• Korkmaz, Z. (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Kök, A. (1995). Oğuzeli ve Yöresi Ağızları. Yüksek Lisans Tezi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Öztürk, V. (1989). Gaziantep-Oğuzeli-Yazılı Köyü Ağzı. Türk Dili Mezuniyet Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Pamuk, B. (2012). Ayıntab’dan Gaziayıntab’a Bir Şehrin Direnişi, Belgelerle Gaziantep. İstanbul: Kalkınma Bakanlığı.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2009). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler I-II. Ankara: TDK Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-II-III-IV-V-VI (Birleştirilmiş tıpkıbasım). Ankara: TDK Yayınları.
• Yiğit, A. (2007). Ayıntab’dan Gaziantep’e: Bir Osmanlı Şehrinin Profili. Gaziantep Dört Yanı Dağlar Bağlar, İstanbul: (haz. Selahattin Özpalabıyıklar), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 87-123.
• Yinanç, M. H. (1944). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri I. İstanbul: İstanbul Üniv. Yayınları.