A Symbolic Tool in the Execution of Tradition: Honça

Year 2023, Issue: 12, 404 - 418, 26.09.2023

Oğuz Doğan

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1338299

Abstract

Honça is a significant communication tool used in the performance of tradition in Tunceli and its surroundings, possessing profound symbolic meanings. This symbolic object takes its place in the societal structure during transitional periods like weddings and circumcisions, according to the performance of tradition. Honça also embodies specific meanings, facilitating the transmission of tradition and culture across generations. The honça lowering ritual, performed in relation to this object, not only aims to preserve unity and harmony from a spiritual perspective but also finds its expression in societal terms through symbols. One purpose of this ritual is to transform the cultural understanding rooted deep in history into values of sincerity. The cultural and traditional understanding, a result of the locals' long-lived experiences, achieves its "reminder" mission through the symbolic language of honça. Thus, honça, reflecting communal life experiences, becomes an integrative image around which people gather. The mentioned object also bears the characteristic of a mystical gateway to the spiritual and cultural memory of the locals. This study will examine the honça lowering ritual, especially concerning its symbolic objects and practices, used by the locals to transmit tradition and culture to newer generations. The symbolic significance and societal function that the ritual encapsulates will be introduced and its cultural importance will be emphasized. One aspect the study will focus on is the mandala symbol. Indeed, honça, central to weddings and circumcisions in the region, in its form and ascribed meanings, resonates with a mandala blueprint. In this context, honça, fulfilling its traditional role during these ceremonies, represents inner balance, bringing participants together around a central point. The study will also explore how honça and the honça lowering ritual, which holds deep symbolic meanings among the locals, function culturally.

Keywords

Honca, Tunceli, Circumcision, Wedding, Alevi, Mandala

Geleneğin İcrasında Sembolik Bir Araç: Honça

Abstract

Honça, Tunceli ve çevresinde geleneğin icrasında kullanılan ve derin sembolik anlamlara sahip önemli bir iletişim aracıdır. Bu sembolik nesne, nikâh ve sünnet gibi geçiş dönemlerinde geleneğin icrasına bağlı olarak toplumsal yapı içerisinde yer almaktadır. Honça, aynı zamanda belirli anlamları somutlaştırarak nesiller arasında gelenek ve kültür aktarımını da sağlamaktadır. Nesneye bağlı olarak sürdürülen honça indirme ritüeli, inançsal açıdan birlik ve beraberliği koruma amacı taşımakla birlikte semboller aracılığıyla da toplumsal anlamda kendini icra imkânı bulmaktadır. Bu ritüelin gerçekleştirilme maksatlarından biri de geçmişin derinliklerinde var olan kültürel anlayışın, içtenlik değerlerine dönüşmesini sağlamaktır. Yöre insanının uzun yaşanmışlıklarının bir sonucu olarak var olan kültürel ve geleneksel anlayış, honçanın sembolik dili aracılığıyla “hatırlatma” misyonunu yerine getirmektedir. Böylece toplumun ortak yaşam serüveninden yansımalar taşıyan honça, kişilerin etrafında bir araya geldiği bütünleyici bir imge konumuna erişmektedir. Sözü edilen nesne, ayrıca yöre insanının inançsal ve kültürel belleğine açılan mistik kapı olma hüviyetini de taşımaktadır. Yapılan çalışmayla yöre insanı tarafından gelenek ve kültürün yeni nesillere aktarılması için kullanılan honça indirme ritüeli, icra aşamasında kullandığı sembolik nesne ve uygulamalar açısından ele alınmaya çalışılacaktır. Bu ritüelin barındırdığı sembolik değer ve üstlendiği toplumsal işlev tanıtılarak kültür açısından önemi ayrıca vurgulanacaktır. Çalışma kapsamında üzerinde durulacak noktalardan biri de mandala sembolüdür. Nitekim yöredeki nikâh ve sünnet törenlerinin odak noktasında yer alan honça, şekil özelliği ve yüklenilen anlamlar açısından bir mandala planını andırmaktadır. Bu bağlamda nikâh ve sünnet törenlerinde geleneksel rolünü yerine getiren honça, içsel dengeyi temsil ederek söz konusu ritüele katılan kişilerin, merkez etrafında bir araya gelmesini sağlamaktadır. Çalışmada ayrıca yöre insanı arasında sembolik açıdan derin anlamlar barındıran honça ve honça indirme ritüelinin kültürel bağlamda nasıl işlev gördüğü de ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır.

Keywords

Honça, Tunceli, Sünnet, Nikâh, Alevi, Mandala

References

• Akman, E. (2008). Azerbaycan Manilerinde/Bayatılarında Meyve. Turkish Studies, 3(5), 209-216.
• Ayaz, B. (2013). Balıkesir Yöresinde Kan Bağı ve Evlilik Dışı Akrabalık İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme. Doktora Tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniv.
• Batu, M.; Kayacan, Ş. (2021). Kültürel Bir Miras Olarak Iğdır’da Nevruz Kutlamaları. 4th International Nowruz Conference on Scientific Research, The Book Of Full Texts Volume- II. March 18-21. Karabagh, Azerbaijan.
• Beşirli, H. (2010). Yemek, Kültür ve Kimlik. Millî Folklor, 22 (87), 159-169.
• Cemiloğlu, İ., İmamverdi, F. (2021). İran Türklerinde Âşık Düğün Törenleri. Ankara: İksad Yayınları.
• Çetinkaya, H. (2004). Karapapah Türklerinde Halk İnançları. Karadeniz Araştırmaları, 2, 49- 72.
• Doğan, H. (2021). Mandala Desenlerinden İslami Süslemelere Dairesel Örüntüler ve Çağdaş Sanata Yansımaları. Atatürk Üniv. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 27(47), 463-479.
• Eliade, M. (1992). İmgeler Simgeler. (çev. Mehmet Ali Kılıçbay). İstanbul: Gece Yayınları.
• Eliade, M. (1994). Ebedi Dönüş Mitosu. (çev. Ümit Altuğ) Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Ergür, İ. , Ergür, E. & Ergür, E. (2021). Mandala ve Sanat Terapisine Tarihsel ve Klinik Bakış. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 4(7), 36-48.
• Ersoy, N. (2000). Semboller ve Yorumları. İstanbul: Dönence Yayınları.
• Esmail. A. (2017). Honca, Konca, Xonca. Bakü, Azerbaycan.
• Gözüaydın, N. (2017). Somut Olmayan Kültürel Miras Tokat, Türk Dili (Kitaplık).
• Guenon, R. (2017). Yatay ve Dikey Boyutların Sembolizmi. (çev. Fevzi Topaçoğlu). İstanbul: İnsan Yayınları.
• İmamverdiyev, İ. (2005). Azerbaycan ve İran Türklerinde Nevruz Etkinlikleri ve Âşık Şiirinde Nevruz. A. Ü. TAED, 28, 223-239.
• Jung, C. G. (2009). İnsan ve Sembolleri. (çev. Ali Nahit Babaoğlu). İstanbul: Okyanus Yayınları.
• Kalafat, Y.(2008). Talişlerde Halk İnançları. Turkish Studies, 3(4), 515-530.
• Kaval, Y., Taş, S.(2019). Niyaz: Tunceli’de Kansız Bir Kurban Geleneği. Turkish Studies, 14(7), 3789-3798.
• Koçoğlu, S. (2018). Tunceli Çemişgezek Yaygın Halk İnanışları. Yüksek Lisans Tezi. Elâzığ: Fırat Üniversitesi.
• Kudat, A. (2004). Kirvelik-Sanal Akrabalığın Dünü ve Bugünü. İstanbul: Ütopya Yay.
• Özçelikbaş, Ö. (2022). Mandala Terapisi ile Şifalanma: Jung ve Çok Kültürlü Bir Sanat Terapisi Yaklaşımı. Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 4(1), 181-195.
• Sağır, A. (2012). Bir Yemek Sosyolojisi Denemesi Örneği Olarak Tokat Mutfağı. Turkish Studies, 7(4), 2675-2695.
• Snowden, R. (2013). Jung Kilit Fikirler. (çev. Kemal Atakay) İstanbul: Optimist Yay.
• Suleymanov, S. (2012). Kırım Karayları. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniv.
• Soylu, H. K. (2017). Tozporan (Tanz) Köyü. Bursa: Star Ajans Mat.
• Whitehead, A. N. (2019). Sembolizm Anlamı ve Etkisi, (çev. Ramazan Ertürk). Ankara: Fol Kitap.