Cumhuriyet Döneminde Rize Türk Ocakları (1924-1931)

Yıl 2017, Cilt: 9 Sayı: 2, 63 - 82, 20.12.2017

Sinan Başaran

Öz

Bu çalışma, Cumhuriyet döneminde Rize vilayetinde bulunan Türk Ocaklarını konu

almaktadır. Vilayette üç yerde Türk Ocağı açılmıştır. Bunlar; Merkez, Atina (Pazar)

ve Hopa ilçeleridir. Bu ocaklar hakkında edinilen bilgiler sınırlı olup daha ziyade Rize

(Merkez) Türk Ocağına aittir. Diğer iki ocağın faaliyetlerine dair şuan için elde somut

bir bilgi yoktur. Bu nedenle çalışmada, Rize Türk Ocağı’nın; Cumhuriyet dönemi

Rize’sinin sosyal hayatına olan etkileri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ocakların,

1931 yılında kapatılmalarının ardından CHF’ye (Cumhuriyet Halk Fırkası) aktarılan

mal varlıklarına da bu araştırmada yer verilmiştir. Mevcut bilgiler ışığında Rize Türk

Ocağı’nın çok aktif olmadığı, yapılan devrimleri desteklediği ve şube üyelerinin

CHF’li ya da bu partiye yakın kişilerden oluştuğu sonuçlarına varılmıştır. Hopa ve

Pazar Türk Ocaklarının asgaride olsa belirli bir faaliyet içinde bulundukları varılan

bir diğer sonuçtur. Araştırmada; gazete ve arşiv belgelerinin yanı sıra birincil ve

ikincil kaynaklardan da yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rize, Hopa, Pazar, Türk Ocağı, CHF.

Rize Türk Ocakları (Turkish Societies) In The Republican Period (1924-1931)

Öz

This study deals with “Türk Ocakları” (Turkish Societies) in the Rize province in the

Republic period. The societies were founded in three districts of the province. These

districts are the center, Athens (Pazar) and Hopa. The obtained information about

these societies is limited and mostly belongs to “Rize (Center) Türk Ocağı”. There is

not any tangible information on the activities of the other two societies. For this

reason, the effects of “Rize Türk Ocağı” on the social life of Rize during the Republic

period have been tried to be revealed in the study. The assets of the societies

transferred to the CHF (Republican People's Party) after their closure in 1931 have

been also included in the study. It has been concluded that “Rize Türk Ocağı” was not

very active and supported the revolutions, and that its members were also supporters

of CHF or those who were close to the party. Another result obtained from the study

is that “Hopa and Pazar Türk Ocakları” were engaged in some activities even at a

minimum level.In the study; newspapers and archives as well as primary and

secondary sources were utilized.

Anahtar Kelimeler

Rize, Hopa, Pazar, Türk Ocağı, CHF

Kaynakça

• 1.1. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) 30.18.1.1/10.33.16. 490.01/65.246.1. 490.01/67.254.2. 490.01/67.255.2. 490.01/76.282.1. 490.01/79.293.2. 490.01/83.308.1. 490.01/107.426.1. 490.01/269.1075.2. 490.01/276.1108.1. 490.01/284.1138.2 490.01/316.1296.1. 490.01/422.1753.1. 490.01/636.99.1. 490.01/973.766.2.
• İçişleri Bakanlığı Arşivi (İBA)
• Akyüz, K. (1986). Türk Ocakları. Belleten, (196), 201-228.
• Arslan, Z. (2013). Rize Türk Ocağı (1924-1931). Türk Yurdu, 33 (309), 72-74.
• Aydın, İ. (Kânûn-ı Evvel 1926). Türk Ocağı Spor Şubesi. Yeniay, (2), 13.
• B., M. (18 Şubat 1932). Halk Evleri ve Gençlik. Rize, 1-2.
• ------- (7 Temmuz 1932). Fırka Binasında Bir İçtima. Rize, 4-5.
• Başaran, S. (2017). Rize Siyasi Tarihi (1923-1950). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Bayraktutan, Y. (1996). Türk Fikir Tarihinde Modernleşme, Milliyetçilik ve Türk Ocakları 1912-1931. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bir Aylık Ocak Haberleri. ( Mart 1928a). Türk Yurdu, (196-2), 55.
• Bir Aylık Ocak Haberleri. (Mart 1928b). Türk Yurdu, 21-1 (197-3), 64-66.
• Bir Aylık Ocak Haberleri. (Mayıs 1928). Türk Yurdu, (199-5), 44-48.
• C. H. Partisi Rize Merkez Kazası 940 Yılı Umumi Kongresini Yaptı. (14 Birincikânun 1940). Rize, 1.
• CHF. (1931). CHF Nizamnamesi ve Programı. Ankara: TBMM Matbaası.
• Fırka Kongraları. (28 Şubat 1935). Çoruh, 3.
• Güneş, G. (1999). Serbest Cumhuriyet Fırkası Döneminde Türk Ocakları ve Siyaset. Toplumsal Tarih, (65), 11-15.
• Hacalıoğlu, Y. (2000). Türk Ocakları Yüzyıllığı. Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Halkevi Reisliği. (4 Nisan 1935). Çoruh, 3.
• Halkevinde. (11 Nisan 1935). Çoruh, 4.
• Karaer, İ. (1992). Türk Ocakları 1912-1931. Ankara: Türk Yurdu Neşriyatı.
• Kızılırmak, A. (2012). Askeri ve Siyasi Yönleriyle Kazım Özalp. Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Küçükuğurlu, M. (2012). Türk Siyasi Tarihinde Erzurum (1923-1950). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Mahi, A. (15 Teşrîn-i Evvel 1931). Rize ve Spor, Rize, 1-2.
• Rıza, C. (15 Mart 1926). Açık Mektup, Yeniyol, 2.
• Rize Türk Ocağı. (7 Şubat 1926). Cumhuriyet, 4-5.
• Rize’de Teceddüd Hareketleri. (12 Şubat 1927). Cumhuriyet, 2.
• Sarıkaya, M. (2004). Millî Mücadele Döneminde Rize. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Sarınay, Y. (1994), Türk Milliyetçiliğinin Tarihî Gelişimi ve Türk Ocakları 1912-1931. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Şuun. (Teşrîn-i Evvel 1340). Türk Yurdu, 1 (1), 79.
• Şuun. (Kânûn-ı Sâni 1341). Türk Yurdu, 1 (4), 335.
• Taşpınar, A. (2004). Rize Tarihi. Rize: Rize Ticaret Borsası.
• Taziyetler. (Kânûn-ı Evvel 1340). Türk Yurdu, 1 (3), 229.
• Tuncer, H; Hacaloğlu, Y. ve Memişoğlu, R. (1998). Türk Ocakları Tarihi (Açıklamalı Kronoloji 1912-1931). 1, Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Türk Ocağı. (10 Teşrîn-i Sâni 1927). Gazimizin Hitabesi ve Gençliğin Hissiyatı. Hâkimiyet-i Milliye, 1.
• Türk Ocakları. (1928). 1927 Senesi Kurultay Zabıtları. Ankara: Türk Ocakları Merkez Matbaası.
• Türk Ocakları. (1930). 1928 Senesi Kurultay Zabıtları. Ankara: Türk Ocakları Merkez Matbaası.
• Türk Ocaklarının Halk Fırkasına Devrettiği Ocak Binaları. (1963), Türk Yurdu, (301), 57-63.
• Uzun (Baboğlu), M. (2007), Kuruluşundan Günümüze Türk Ocağı Şubeleri. Türk Dünyası Araştırmaları, (168), 31-50.
• Üstel, F. (2010). Türk Ocakları (1912-1931) (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Vilâyet Umumi Meclisi. ( 4 Şubat 1932). Rize, 4.
• Yekta. (16 Haziran 1926). Rize’de Hayat. İzler, (15), 16.
• Yeni Mebus İntihabı Münasebetiyle C.H. Partisince Tespit Edilen Müntehibi Sani Namzetleri. (11 Mart 1939). Rize, 3-7.
• Zihnioğlu, A. (2008). Bir Yeşilin Peşinde (6. Baskı). Ankara: TÜBİTAK Yayınları.