Tükenmişliğin Mesleki Bağlılık Üzerindeki Etkisi: Öğretmenler Üzerinde Bir Alan Araştırması

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: "21. Uluslararası İşletmecilik Kongresi" Özel Sayısı, 1 - 13, 27.10.2022

İsmail Bakan , Hamran Amırlı

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1160212

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin mesleki bağlılıkları üzerinde etkisi olup olmadığının araştırılmasıdır. Ağrı Doğubayazıt’ta devlet ve özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenler araştırmanın evrenini oluşurken, örneklemini ise, mevcut bu öğretmenler arasından basit teadüfü yöntemle seçilen 100 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri anket tekniği uygulanarak elde edilmiştir. Verileri elde etmek amacıyla Maslach ve Jackson (1981) tarafından geliştirilen “Maslach Tükenmişlik Ölçeği” ve Meyer vd. (1993) tarafından geliştirilen “Mesleki Bağlılık Ölçeği” kullanılmıştır. Bu doğrultuda toplanan verilerin analizinde SPSS paket programından faydalanılmıştır. Araştırmada yer alan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ile mesleki bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla korelasyon, tükenmişlik alt boyutlarının mesleki bağlılık alt boyutları üzerindeki etkisini ortaya koymak için ise regresyon analizi yapılmıştır. Analiz sonuçlarına göre, tükenmişliğin duygusal tükenme alt boyutunun mesleki bağlılığın alt boyutları üzerinde anlamlı bir etkisi bulunamamıştır. Tükenmişliğin diğer bir alt boyutu olan duyarsızlaşmanın ise mesleki bağlılığın duygusal mesleki bağlılık ve mesleki devam bağlılığı boyutları üzerinde negatif yönlü etkisi olduğu görülürken, normatif mesleki bağlılık üzerinde ise anlamlı bir etkisi olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, Bağlılık, Mesleki Bağlılık

The Effect of Burnout on Professional Commitment: A Field Research on Teachers

Öz

The aim of this study is to investigate whether teachers' burnout levels have an effect on their professional commitment. While teachers working in public and private education institutions in Ağrı Doğubayazıt constitute the universe of the research, the sample consists of 100 teachers selected by simple randomization among these existing teachers. The data of the research were obtained by applying the questionnaire technique. The “Maslach Burnout Scale” developed by Maslach and Jackson (1981) and Meyer et al. The “Professional Commitment Scale” developed by (1993) was used. In this direction, SPSS package program was used in the analysis of the collected data. Correlation analysis was conducted to reveal the relationship between the burnout levels of teachers in the study and their professional commitment levels, and regression analysis was conducted to reveal the effect of burnout sub-dimensions on professional commitment sub-dimensions. According to the results of the analysis, there was no significant effect of the emotional exhaustion sub-dimension of burnout on the sub-dimensions of professional commitment. Depersonalization, which is another sub-dimension of burnout, was found to have a negative effect on the emotional professional commitment and professional continuance commitment dimensions of professional commitment, while it did not have a significant effect on normative professional commitment.

Anahtar Kelimeler

Burnout, Commitment, Professional Commitment

Kaynakça

• Abbas, Z., Kanwal, A., & Iqbal, J. (2018). Impact of job burnout on organizational commitment of universities in Lahore, Pakistan. Minhaj Journal of Economics and Organization Science, 1(1), 84-99.
• Ağyüz, N. (2013). Bankacılık sektöründe çağrı merkezi çalışanlarının tükenmişlik ve örgütsel bağlılık düzeyleri üzerine bir araştırma (Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul).
• Alev, S. & Taş, D. (2020). Lider-Üye etkileşimi, tükenmişlik ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Öğretmenler üzerine bir araştırma.
• Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (5), 1611-1620. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anemon/issue/57135/623277
• Algül, R. (2014). Bugün işe gitmesem: İş yaşamında tükenmişlik sendromu. Mitra Yayınları.
• Ali, A. M. (2019). The relationship between organizational commitment and burnout: A comparative study of nurses from a health care service. American Journal of Nursing Research, 7(5), 732-750.
• Arı, G. S. & Bal, E. Ç. (2008). Tükenmişlik kavramı; bireyler ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 131-148. https://dergipark.org.tr/en/pub/yonveek/issue/13688/165664
• Arı, G. S., Bal, H. & Bal, E. Ç. (2010). İşe bağlılığın tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti ilişkisindeki aracılık etkisi: Yatırım uzmanları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(3), 143-166. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/194545
• Arpacı, S. & Özek, Y. (2019). Finans sektöründe ekonomik kaygı ve tükenmişlik düzeylerinin örgütsel bağlılığa etkisi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 99-125. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iibfdkastamonu/issue/50364/645417
• Aydın, A. U. & Akgemci, T. (2020). Tükenmişlik sendromunun işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: Bankacılık sektörü çalışanları örneği. Strategic Public Management Journal, 6(11), 103-114. 10.25069/spmj.634829
• Batur, M. S. & Saylık, A. (2022). İş yaşam dengesinin yordayıcısı olarak tükenmişlik: türkiye’de halk eğitimi merkezi müdürleri üzerine bir çalışma. Trakya Eğitim Dergisi, 12(1), 381-395. 10.24315/tred.908127
• Baysal, A. C. ve Paksoy, M. (1999). Mesleğe ve örgüte bağlılığın çok yönlü incelenmesinde Meyer-Allen Modeli. İ.Ü. İşletme Fakültesi Dergisi, 28 (1), 7-15. https://arastirmax.com/tr
• Blau, G. (2003). Testing for a four‐dimensional structure of occupational commitment. Journal Of Occupational And Organizational Psychology, 76(4), 469-488. https://doi.org/10.1348/096317903322591596
• Budak, G., & Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörlerin analizine ilişkin akademik personel üzerinde bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 95-108. https://dergipark.org.tr/en/pub/deuiibfd/issue/22753/242878
• Büyükyılmaz, O., Vargün, H. & Uygurtürk, H. (2018). Mesleki bağlılığın iş tatmini üzerindeki etkisi: muhasebe meslek mensupları üzerine bir araştırma. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(17), 53-71. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kauiibf/issue/38600/579046
• Celık, G.G. (2020). Öğretmenlerin işten ayrılma niyetlerinde iş tatmini, örgütsel bağlılık ve tükenmişliğin rolü. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(7), 276-294. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue/56000/751629
• Chang, H. Y., Shyu, Y. I. L., Wong, M. K., Chu, T. L., Lo, Y. Y., & Teng, C. I. (2017). How does burnout impact the three components of nursing professional commitment?. Scandinavian journal of caring sciences, 31(4), 1003-1011. https://doi.org/10.1111/scs.12425
• Cordes, C. L., & Dougherty, T. W. (1993). A review and an integration of research on job burnout. Academy of Management Review, 18(4), 621-656. https://doi.org/10.5465/amr.1993.9402210153
• Çakır, Ö. (2001). İşe bağlılık olgusu ve etkileyen faktörler. Seçkin Yayıncılık.
• Çam, O. (1991). Hemşirelerde tükenmişlik (burnout) sendromunun araştırılması. (Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir).
• Çelik, M. & Yıldız, B. (2018). Hemşirelerde mesleki bağlılık, özdeşleşme ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Kamu sektörü ve özel sektör karşılaştırması. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 47-75. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iibfdkastamonu/issue/36745/343309
• Çetin, A. , Erenler, E. & Şentürk, M. (2016). Mesleki Bağlılık ve mesleki öz-yeterlik algısının bilgi paylaşma davranışına etkisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 289-316. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ckuiibfd/issue/32908/365625
• Çiftçioğlu, A. ( 2011 ). Tükenmişlik sendromu ile mesleki bağlılık ve işten ayrılma niyeti ilişkisinin incelenmesi. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 2 (3), 109-119. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423873769.pdf
• Çöl, G. (2004). Örgütsel bağlılık kavramı ve benzer kavramlarla ilişkisi. İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 6(2). http://www.isguc.org/?p=article&id=233&cilt=6&sayi=2&yil=2004
• Demir, N. (2010). Küçülmeye giden işletmelerde geri kalanların yaşadıkları tükenme sendromunun örgüte bağlılık üzerindeki etkisi. Öneri Dergisi, 9(33), 185-198.
• Demir, N. (2010). Küçülmeye giden işletmelerde geri kalanların yaşadıkları tükenme sendromunun örgüte bağlılık üzerindeki etkisi. Öneri Dergisi, 9(33), 185-198. https://dergipark.org.tr/en/pub/maruoneri/issue/17894/187679
• Demirel, E. T., & Derin, N. (2012). Tükenmişlik sendromunun örgütsel bağlılığı zayıflatıcı etkilerinin Malatya merkez’de görev yapan hemşireler üzerinde incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 509-530.
• Doğan, İ. F. , Bakan, İ. & Oğuz, M. (2017). Çalışanların motivasyonları üzerinde örgütsel bağlılık mı mesleki bağlılık mı daha etkili?. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(2), 71-86. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oybd/issue/36072/405021
• Ergin, C. (1996). Maslach tükenmişlik ölçeğinin Türkiye sağlık personeli normları. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi, 4(1), 28-33.
• Ertürk, E., & Keçecioğlu, T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: Öğretmenler üzerine örnek bir uygulama. Ege Akademik Bakış, 12(1), 39-52. https://dergipark.org.tr/en/pub/eab/issue/39897/473677
• Esen, M. (2019). İş stresi, mesleki tükenmişlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi: Sağlık çalışanları üzerine bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15, 1-13 https://dergipark.org.tr/tr/pub/esad/issue/49560/530534
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of social issues, 30(1), 159-165. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1974.tb00706.x
• Goswami, S., Mathew, M. & Chadha, N. K. (2007). Differences in occupational commitment amongst scientists in Indian defence, academic, and commercial R&D organizations. VIKALPA, 32(4), 13-27. https://doi.org/10.1177/0256090920070402
• Görür, D., & Günaydın, S. C. (2019). Tükenmişlik düzeyinin örgütsel bağlılık üzerine etkisi: Bir alüminyum fabrikası örnek olay çalışması. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 6-12.
• Greenfield, A. C., Norman, C. S., & Wier, B. (2008). The effect of ethical orientation and Professional commitment on earnings management behavior. Journal of Business Ethics, 83(3), 419-434. DOI 10.1007/s10551-007-9629-4
• Güneş, İ., Bayraktaroğlu, S. & Kutanis, R. Ö. (2009). Çalışanların örgütsel bağlılık ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki: Bir devlet üniversitesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 481-497. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/20829/223100
• Güneş, İ., Bayraktaroğlu, S., & Kutanis, R. Ö. (2009). Çalışanların örgütsel bağlılık ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki: bir devlet üniversitesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 481-497.
• Hackett, D. R., Lapierre, L. M., & Hausdorf, P. A. (2001). Understanding the links between work commitment constructs. Journal of Vocational Behavior, 58, 392-413. https://doi.org/10.1006/jvbe.2000.1776
• Haydari M, S, (2014), Farklı Kuşaklardaki Hemşirelerin Meslekten ve İşten Ayrılma Niyetleri ile Örgütsel ve Mesleki Bağlılıkların İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Hazır, K., & Orel, O. (2014). Organize perakende sektöründe çalışanların mesleki tükenmişlik düzeyleri ile işe bağlılıkları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 143-160. https://dergipark.org.tr/en/pub/cusosbil/issue/32277/353258
• Irving, P. G., Coleman, D. F. & Cooper, C. L. (1997). Further assessments of a threecomponent model of occupational commitment: Generalizability and differences across occupations. Journal of Applied Psychology. 82(3), 444-452. https://psycnet.apa.org/buy/1997-06155-010
• Izgar, H. (2003). Okul yöneticilerinde tükenmişlik. Nobel Yayın Dağıtım.
• Karadirek, G. (2021). Öğretmenlerde iş stresi ve mesleki tükenmişliğin iş tatmini ve mesleki duygusal bağlılık üzerindeki etkisi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(1), 101-122.
• Karadirek, G. (2021). Öğretmenlerde iş stresi ve mesleki tükenmişliğin iş tatmini ve mesleki duygusal bağlılık üzerindeki etkisi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(1), 101-122. DOI: 10.30703/cije.692020
• Kervancı, F. (2013). Tükenmişlik sendromunun örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Yüksek lisans tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kiraz, K. (2015). Kamu hastanelerinde çalışan tıbbi sekreterlerde tükenmişlik (Antalya Atatürk Devlet Hastanesi örneği). Beykent Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kroon, B., Van de V. K. & Veldhoven, M. (2009). Cross-level effects of highperformance work practices on burnout: Two counteracting mediating mechanisms. Compare Personel Review, 38(5), 509-525. DOI 10.1108/00483480910978027
• Lee, K., Carswell, J. & Allen, N. (2000). A meta-analytic review of occupational commitment: relations with person-and work-related variables. Journal of Applied Psychology, 85(5), 799-811. https://psycnet.apa.org/buy/2000-03966-011
• Maslach, C. & Jackson, S. E., (1981). The Measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113. https://doi.org/10.1002/job.4030020205
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of organizational behavior, 2(2), 99-113.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., & Leiter, M. P. (2001). Job bornout. Annual. Review. Psychology, 52(1), 397- 422. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.397
• Meyer, J. P., Allen, N. J. & Smith, C. A. (1993). Commitment to organizations and occupations: extension and test of a three-component conceptualization. Journal of Applied Psychology, 78(4): 538-551. https://doi.org/10.1037/0021-9010.78.4.538
• Meyer, J.P, Allen, N.J. & Smith, C.A. (1993). Commitment to Organizations and Occupations: Extension and Test of a Three-Component Conceptualization. Journal of Applied Psychology, 78, 538-551.
• Mills, M. J., & Fullagar, C. J. (2017). Engagement within occupational trainees: Individual difference predictors and commitment outcome. Journal of Vocational Behavior, 98, 35-45. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2016.09.004
• Morrow P.C., & Wirth R. E. (1989). Work commitment among saleried professionals. Journal of Vocational Behavior, 34(1), 40-56. https://doi.org/10.1016/0001-8791(89)90063-8
• Orhan, U. & Komşu, U.C. (2016). Akademisyenlerde özyeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin, öğrenmeye yönelik tutuma ve iş tatminine etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(3), 1-18. DOI: 10.18037/ausbd.390321
• Otacıoğlu, S.G. (2008). Müzik öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu ve etkileyen faktörler. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 103-116. https://dergipark.org.tr/en/pub/inuefd/issue/8708/108717
• Özdevecioğlu, M. & Aktaş, A. (2007). Kariyer bağlılığı, mesleki bağlılık ve örgütsel bağlılığın yaşam tatmini üzerindeki etkisi: İş-aile çatışmasının rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0(28), 1-20. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiibd/issue/5885/77845
• Öztürk, V., Koçyiğit S. Ç. & Çına E. B. (2011). Muhasebe meslek mensuplarının mesleki tükenmişlik düzeyleri ile işe bağlılık arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma: Ankara ili örneği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(1), 84 - 98. https://openaccess.dogus.edu.tr/xmlui/handle/11376/283
• Öztürk, Z., Çelik, G. & Örs, E. (2020). Sağlık çalışanlarında tükenmişlik ve iş doyumu ilişkisi: Bir kamu hastanesi örneği. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(2), 328-349. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaysad/issue/56571/786801
• Schutte, N., Toppinen, S., Kalimo, R., & Schaufeli, W. (2000). The factorial validity of the Maslach Burnout Inventory‐General Survey (MBI‐GS) across occupational groups and nations. Journal of Occupational and Organizational psychology, 73(1), 53-66. https://doi.org/10.1348/096317900166877
• Seçkin, Z., Özdemir, Ş. & Tuncer, M. (2021). Analyzing the Cyberloafing of the university employees with high burnout level. İşletme, 2(1), 1-17. https://dergipark.org.tr/tr/pub/isletme/issue/59852/961274
• Taç, B., & Çiftçioğlu, B. A. A. (2009). Üç boyutlu mesleki bağlılık ölçeğinin Türkçe’de güvenilirlik ve geçerliliğinin incelenmesine yönelik. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 10(1), 35-54.
• Tosun, N., & Ulusoy, H. (2017). The relationship of organizational commitment, job satisfaction and burnout on physicians and nurses?. Journal of Economics & Management, 28, 90-111.
• Tulunay, Ö. (2010). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeyleri ve örgütsel bağlılık ve örgütsel iletişim ile ilişkisi. Yüksek lisans tezi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tümkaya, S., & Uştu, H. (2016). Tükenmişliğin mesleğe bağlılıkla ilişkisi: sınıf öğretmenleri üzerine bir araştırma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1). http://dx.doi.org/10.17860/efd.48453
• Üresin, T. (2009). Tükenmişlik ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki (Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul).
• Van der Heijden, B. I., Van Dam, K. & Hasselhorn, H. M. (2009). Intention to leave nursing: The ımportance of interpersonal work context, work-home ınterference, and job satisfaction beyond the effect of occupational commitment. Career Development International, 14(7), 616–635.
• Werang, B. R., Asmaningrum, H. P. & Irianto, O. (2015b). Relationship between Teachers’ Burnout, Teachers’ Organizational Commitment, and Teachers’ Job Performance at State Elementary Schools in Boven Digoel Regency, Papua, Indonesia. International Journal of Science and Research, 4(2), 826-830.
• Yanık, A., & Yanık, G.D. (2016). Muhasebe meslek mensupları ve tükenmişlik sendromu: Bir uygulama. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,8(16), 88-104. Araştırmalar Dergisi, 6(3), 157-180. https://dergipark.org.tr/en/pub/diclesosbed/issue/61635/920507
• Yetgin, D. (2018). Turist rehberlerinin tükenmişlik ve ekonomik kaygı düzeylerinin mesleki bağlılık düzeyleri üzerindeki etkisi (Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir).
• Yetgin, D. (2018). Turist rehberlerinin tükenmişlik ve ekonomik kaygı düzeylerinin mesleki bağlılık düzeyleri üzerindeki etkisi (Doctoral dissertation, Anadolu University (Turkey).
• Yıldırım, M. H., & İçerli, L. (2010). Tükenmişlik sendromu: Maslach ve kopenhag tükenmişlik ölçeklerinin karşılaştırmalı analizi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 123-131. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oybd/issue/16335/171017
• Yıldırım, M. H., Erul, E. E. & Kelebek, P. (2014). Tükenmişlik ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki banka çalışanları üzerine bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(1), 34-44. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oybd/issue/16343/171144
• Yıldız, S. M. (2015). Lider-Üye etkileşimi, işyerinde mobbing ve mesleki tükenmişlik ilişkisi, Detay Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2014). Serbest muhasebeci mali müşavirlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile işe bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki: Samsun ilinde bir araştırma. Journal of Accounting and Taxation Studies, 7(3), 49-70. https://dergipark.org.tr/en/pub/muvu/issue/59856/865056