BIST 100 ve Katılım 50 Endekslerinin Döviz Kuru, CDS Risk Primi, CBOE Oynaklık Endeksi (VIX) ve Petrol Fiyatları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 2, 769 - 782, 31.08.2024

Aydın Gürbüz

https://doi.org/10.33437/ksusbd.1400787

Öz

Bu çalışma, 2014 – 2021 dönemleri arasında ARDL sınır testini kullanarak, BIST 100 ve Katılım 50 Endekslerinin döviz kuru, CDS risk primi, CBOE oynaklık endeksi (VIX) ve petrol fiyatları arasındaki ilişkileri performans karşılaştırması yaparak incelemektedir. Analiz bulguları, döviz kurunun, CDS risk priminin ve VIX endeksinin hem BIST 100 hem de KAT 50 endekslerini olumsuz etkilediğini göstermektedir. Ancak, bu etkilerin boyutu BIST 100 endeksinde daha yüksek iken KAT 50 endeksinde daha düşüktür. Ayrıca, petrol fiyatlarının BIST 100 endeksi üzerinde anlamlı bir etkisi bulunmazken, KAT 50 endeksini pozitif etkilemektedir. Son olarak, Covid-19 salgını döneminde KAT 50 endeksi BIST 100 endeksine kıyasla daha iyi performans gösterdiği ortaya çıkmıştır. Elde edilen sonuçlar gösteriyor ki, çalışmada ele alınan değişkenlere karşı KAT 50 endeksinin BIST 100 endeksine kıyasla daha iyi performans sergilemektedir. Bu durum, geleneksel hisse senetlerinin yanında İslami hisse senetlerinin de yatırımcılar için hem getiri hem de çeşitlendirme açısından katkıda bulunacağı düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler

BIST 100, Katılım 50, Makroekonomik Göstergeler, ARDL Sınır Testi.

Kaynakça

• Açıkalın, S., Aktaş, R., & Ünal, S. (2008). Relationships between stock markets and macroeconomic variables: an empirical analysis of the Istanbul Stock Exchange. Investment Management and Financial Innovations, 5(1), 8-16.
• Ajmi, A. N., Hammoudeh, S., Nguyen, D. K., & Sarafrazi, S. (2014). How strong are the causal relationships between Islamic stock markets and conventional financial systems? Evidence from linear and nonlinear tests. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 28, 213-227. https://doi.org/10.1016/j.intfin.2013.11.004
• Aktaş, H., Kayalıdere, K. & Karataş, Y. (2018). Petrol, dolar kuru ve hisse senedi piyasası arasındaki ortalama-oynaklık yayılımı etkisi: BİST 100 üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 354-377. https://doi.org/10.29067/muvu.374610
• Altınöz, B., & Umut, A. (2022). Döviz kuru ve petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların hisse senedi getirileri ile ilişkisi: Borsa İstanbul sektör endeksleri için bir uygulama. İstanbul İktisat Dergisi, 72(1), 385-405. https://doi.org/10.26650/ISTJECON2021-1026350
• Arfaoui, M., & Ben Rejeb, A. (2021), Modeling the volatility of DJIM equity indices: a fundamental analysis using quantile regression. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 14(3), 482-505. https://doi.org/10.1108/IMEFM-09-2019-0418
• Arslan, C. (2022). Dünya’da ve Türkiye’de İslami endeksler: Katılım 30 endeksi ile BIST 100 endeksi arasındaki nedensellik ilişkisinin ampirik analizi [Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi].
• Asutay, M., Wang, Y., & Avdukic, A. (2022). Examining the performance of Islamic and Conventional stock indices: A comparative analysis. Asia-Pacific Financial Markets, 29, 327–355. https://doi.org/10.1007/s10690-021-09351-7
• Basher, S. A., Haug, A. A. & Sadorsky, P. (2017). The impact of oil-market shocks on stock returns in major oil-exporting countries: A Markov-Switching approach. University of Otago Economics Discussion Papers No: 1710.
• Bhargava, V., & Konku, D. (2023). Impact of exchange rate fluctuations on US stock market returns. Managerial Finance, 49(10), 1535-1557. https://doi.org/10.1108/MF-08-2022-0387
• Brown, R. L., Durbin, j., & Evans, j.M. (1975). Techniques for testing the constancy of regression relationships over time. Journal of the Royal Statistical Society, 37(2), 149-192.
• Borsa İstanbul (BIST), (2022). 2021/76 sayılı BIST Katılım endekslerinin hesaplanmaya başlaması hakkında duyuru. https://borsaistanbul.com/tr/sayfa/6842/BIST-KATILIM-endeksleri (Erişim tarihi: 14.10.2023)
• Boudoukh J., & Richardson, M. (1993). Stock returns and inflation: A long-horizon perspective. American Economic Review, 83(5), 1346-1355. https://www.jstor.org/stable/2117566
• Çakır, Ö., Özkul, G. (2023). Türkiye’de döviz kuru oynaklığı ile borsa endeks oynaklığı arasındaki etkileşim. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(100), 232-253. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1335725
• Dai, Z., Zhou, H., Wen, F., & He, S. (2020). Efficient predictability of stock return volatility: The role of stock market implied volatility. North American Journal of Economics and Finance, 52, 101174. https://doi.org/10.1016/j.najef.2020.101174
• Das, S., & Debanth, A. (2023). Impact of CO2 emission on life expectancy in India: an autoregressive distributive lag (ARDL) bound test approach. Future Business Journal, 9(5), https://doi.org/10.1186/s43093-022-00179-9
• Duvar, N. Ç., & Eygü, H. (2022), Türkiye’de borsa endeksinin seçili değişkenlerle ilişkisinin analizi. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(25), 102-122.
• Essayem, A., Görmüş, Ş., & Güven, M. (2022). Testing the effect of local macroeconomic indicators and global risk factors on the Turkish participation stock market: Evidence from quantile regression approach. Trends in Business and Economics, 36(3), 258-267. https://doi.org/10.5152/TBE.2022.1018360
• Eyüboğlu, E., & Eyüboğlu, K. (2018). Borsa İstanbul sektör endeksleri ile döviz kurları arasındaki ilişkilerin incelenmesi: ARDL modeli. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 8-28. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.332352
• Ezanoğlu, Z. (2022). BIST Banka ve Sigorta endeksleri ile risk primleri arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 14(1), 108.121. https://doi.org/10.55978/sobiadsbd.1128130
• Fama, E. F. (1981). Stock returns, real activity, inflation and Money. American Economic Review, 71(4), 545-65. https://www.jstor.org/stable/1806180
• Fattah, A. S., & Kocabıyık, T. (2020). Makroekonomik değişkenlerin borsa endeksleri üzerine etkisi: Türkiye ve ABD karşılaştırması. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 12(22), 116-151. https://doi.org/10.14784/marufacd.691108
• Geske, R., & Roll, R. (1983). The fiscal and monetary linkage between stock returns and inflation. The Journal of Finance, 38(1), 7-33. https://doi.org/10.2307/2327635
• He, X., Gokmenoğlu, K. K., Kirikkaleli, D., & Rizvi, S. K. A. (2021). Co-movement of foreign exchange rate returns and stock market returns in an emerging market: Evidence from the wavelet coherence approach. International Journal of Finance and Economics, 28(2), 1994-2005. https://doi.org/10.1002/ijfe.2522 İçellioğlu, C. Ş. (2018). Sermaye piyasalarında İslami endeksler ve geleneksel endeksler arasındaki ilişkiler: Katılım 30 endeksi ve BİST 100 endeksi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 132-144.
• İlkhan, C., Çevikgil, D., Aydın, B., & Zeren, F. (2022). Altın fiyatları, ABD doları ve BIST 100 endeksi arasındaki ilişkinin incelenmesi: Türkiye Örneği. Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(1), 46-53.
• İmamoğlu, İ. K., & Aydın, R. (2023). Exchange rate and share prıces passage: An applıcatıon On Bıst100 and Sub-Indıces. Journal of Economics and Administrative Sciences, 24(3), 302-316. https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1235466
• Kartal, M. T., Depren, Ö., & Depren, S. K. (2020). The determinants of main stock exchange index changes in emerging countries: Evidence from Turkey in COVID-19 pandemic age. Quantitative Finance and Economics, 4(4), 526- 541. https://doi.org/10.3934/QFE.2020025
• Katmas, E., & Indarningsih, N. A. (2022). The effect of BI interest rate, exchange rate, and inflation on the Indonesian Sharia Stock Index (ISSI). Indonesian Interdisciplinary Journal of Sharia Economics (IIJSE), 5(2), 768-782. https://doi.org/10.31538/iijse.v5i2.2144
• Kazak, H. (2023). Korku endeksi etkisinde İslami ve konvansiyonel pay piyasa endeksleri arasındaki ilişki: Türkiye Örneği. Journal of Emerging Economies and Policy, 8(2) 196-208.
• Kılıç, E. & Naimoğlu, M. (2022). Türkiye’de döviz kuru ve BIST 100 ilişkisi: Zamanla değişen asimetrik nedensellik analizi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 24(42), 1-11.
• Kum, H., Topaloğlu, Z. E., & Kıdemli, M. (2023). Türkiye’de kredi temerrüt swapları ile küresel ekonomik belirsizlik endeksi BIST 100 ve banklara yapılan doğrudan yabancı yatırımlar arasındaki ilişki. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 8(2), 323-334. https://doi.org/10.30784/epfad.1207405
• Leung, H., Schiereck, D., & Schroeder, F. (2017). Volatility spillovers and determinants of contagion: Exchange rate and equity markets during crises. Economic Modelling, 61, 169-180. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.12.011
• Marashdeh, H., Ashraf, S., v& Muhammad, N. (2020). Impact of macroeconomic variables on Islamic and conventional stock market returns: a panel data approach. Global Business and Economics Review, 23(4), 390-411. https://doi.org/10.1504/GBER.2020.110685
• Münyas, T. (2022). VIX korku endeksi ve gelişmekte olan ülke borsaları üzerine ampirik bir analiz. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(43), 1-19. https://doi.org/10.46928/iticusbe.796019
• Narayan, P. K. (2005). The saving and investment Nexus for China: Evidence from cointegration tests. Applied Economics, 37(17): 1979-1990. https://doi.org/10.1080/00036840500278103
• Ngene, G. M., Hassan, M. K., & Alam, N. (2014). Price discovery process in the emerging sovereign CDS and equity markets. Emerging Markets Review, 21, 117–132. http://dx.doi.org/10.1016/j.ememar.2014.08.004
• Ögel, S., & Gökgöz, H. (2020). BİST 100 ve katılım endeksinin faiz ve döviz kurlarıyla ilişkisinin analizi. Maliye ve Finans Yazıları, 114, 353-374. https://doi.org/10.33203/mfy.662421
• Özçelebi, O., & Pérez-Montiel, J. A. (2023). Examination of the impacts of the immediate interest rate of the United States and the VIX on the Dow Jones IslamicMarket Index. Bulletin of Economic Research, 75, 1157-1180. https://doi.org/10.1111/boer.12399
• Özgür, Y., & Karaaslan, İ. (2023). Pay senedi fiyatının belirleyicilerinin tespit edilmesi: bist-100 ve bist-30 borsa endeksi’nde karşılaştırmalı bir uygulama. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3), 898-908.
• Pazarcı, Ş., Kar, A., Kılıç, E., & Umut, A. (2022). Türkiye’de borsa, döviz kuru, CDS primi ve VIX endeksi ilişkisinin ampirik analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(3), 1090-1103. https://doi.org/10.32709/akusosbil.1084718
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P. C., & Peraon, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335-346.
• Prasad, A., & Bakhshi, P. (2022). Role of the Global Volatility Indices in Predicting the Volatility Index of the Indian Economy. Risks 10(12), 2-18. https://doi.org/10.3390/risks10120223
• Rana, M. E., & Akhter, W. (2015). Performance of Islamic and conventional stock indices: empirical evidence from an emerging economy. Financial Innovation, 1(15), 2-17. https://doi.org/10.1186/s40854-015-0016-3
• Sarwar, G. (2012). Is VIX an investor fear gauge in BRIC equity markets? Journal of Multinational Financial Management, 22, 55-65. https://doi.org/10.1016/j.mulfin.2012.01.003
• Sertkaya, B. (2022). Katılım endeksinin döviz kuru ve altın fiyatlarıyla ilişkisi: Türkiye için ARDL Sınır Testi yaklaşımı. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 7(1), 173-188. https://doi.org/10.25229/beta.1117113
• Shaikh, I., & Padhi, P. (2016), On the relationship between implied volatility index and equity index returns. Journal of Economic Studies, 43(1), 27-47. https://doi.org/10.1108/JES-12-2013-0198
• Syzdykova, A., & Tanrıöven, C. (2018). Petrol fiyatındaki değişimlerin seçilmiş Asya ülkelerinin borsalarına etkileri. Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 2(2), 183-196. https://doi.org/10.29216/ueip.441279
• Şeyranlıoğlu, O., & Çilek, A. (2023). Kredi temerrüt takası (CDS) ile Borsa İstanbul seçili pay endeksleri arasındaki etkileşim. Journal of Emerging Economies and Policy, 8(1), 213-229.
• Tekin, N., & Görmüş, Ş. (2022). Katılım 30 ve BIST 100 Endekslerinin Banka Mevduat Faizleri ve Döviz Kuru ile İlişkisi: Kantil Regresyon Yöntemi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(1), 16-24.
• Topaloğlu, E. E., & Ege, Ġ. (2020). Kredi temerrüt swapları (CDS) ile Borsa İstanbul 100 endeksi arasındaki ilişki: Kısa ve uzun dönemli zaman serisi analizleri. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(2), 1373-1393. https://isarder.org/index.php/isarder/article/view/1088
• Tursoy, T., & Faisal, F. (2018). The impact of gold and crude oil prices on stock market in Turkey: Empirical evidences from ARDL bounds test and combined cointegration. Resources Policy, 55, 49–54. https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2017.10.014
• Ülev, S., & Özdemir, M. (2015, Ekim 21-24). Katılım endeksi ile piyasa faiz oranları arasındaki nedensellik ilişkisi. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Kongresi (ICISEF), 47-54.
• Ünal, B., & Eroğlu, Y. (2022). BIST100 endeksi ve dolar kuru arasındaki ilişkinin Transfer Entropisi ile Analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 539-549.
• Yahya, T. (2020). The effect of macro variables on the Jakarta Islamic Index. Asian Journal of Islamic Management (AJIM), 2(1), 36–45. https://doi.org/10.20885/ajim.vol2.iss1.art4
• Yamak, N., Kolcu, F. & Köyel, F. (2018). Döviz kuru oynaklığı ve borsa endeks oynaklığı arasındaki asimetrik ilişki. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 171-187.