OSMANLI’NIN NADİR TARİKATLARINDAN ZENBURİYYE VE ŞEYH YAHYA ÂGÂH EFENDİ’NİN ÜÇ ESERİ

Yıl 2020, Sayı: 12, 1 - 13, 31.12.2020

İskender Cüre

Öz

Son dönem Zenburî şeyhlerinden olan Yahya Agah Efendi; Zenburiyye’nin piri kabul edilen Muhammed Sadık Erzincanî gibi eser telifine önem vermiştir. Farklı tarikatlara dair derviş çeyizi olarak da bilinen kıyafetleri çizimlerle anlattığı “Mecmuatü’z-Zaraif Sandukatü’l-Maarif” isimli eseri farklı çalışmalara kaynak teşkil etmekle birlikte, telifatından diğer eserler rağbet görmemiştir. Yaptığımız çalışmalar neticesinde; Yahya Agah Efendi’nin “Tarikatname-i Zenburiyye-i Sadıkiyye”, “Merasim-i Usul-i İkrar ve İlbas” ve “Usul-i Mukabele-i Şerif” isimli üç eseri ele alınarak incelenmiştir. Tarikatname-i Zenburiyye-i Sadıkiyye; tasavvufun gerekliliği, cehri ve hafi zikrin delilleri, biat, rabıta, Zenburiyye’nin esasları gibi konuları ele almakla birlikte, ek olarak bir de “Tasavvuf ve Tarikatlara Dair Fetvalar” bölümünü içermektedir. Usul-i Mukabele-i Şerif; Nakşibendiyye, Kadiriyye ve Zenburiyye’de kelime-i tevhid, ism-i Hayy zikri, devran zikri gibi tarikat ayinlerinin yanı sıra muhtelif gün ve gecelere mahsus Zenburiyye usullerinin nasıl icra edildiğini açıklarken, Merasim-i Usul-i İkrar ve İlbas; bahsi geçen tarikatların biat, hilafet gibi merasimleri ile muhtelif tarikat kıyafetlerinin tekbirlenmesi merasimlerini anlatmaktadır. Çalışmamızın konusunu Yahya Agah Efendi’nin “Tarikatname-i Zenburiyye-i Sadıkiyye”, “Merasim-i Usul-i İkrar ve İlbas” ve “Usul-i Mukabele-i Şerif” isimli üç eserinin incelenmesi oluşturmaktadır. Derinlemesine ele alınarak günümüz Türkçesine de kazandırdığımız bu üç eser; kendilerine has özellikleri ve Zenburiyye’ye dair içerdikleri bilgiler özelinde araştırılmış olup, İstanbul’un son dönemlerindeki tekkelerde görülen bazı sorunlara da yer vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Tarikat, Zenburiyye, Yahya Agah Efendi, Muhammed Sadık Erzincani

Teşekkür

Yusuf Öztürk, Yunus Emre Özer

A Rare Tariqat in Ottoman Zenbûriyye and Three Books of Sheikh Yahya Âgâh Efendi

Öz

Kaynakça

• Atasoy, N. (2016). Derviş Çeyizi: Türkiye’de Tarikat Giyim-Kuşam Tarihi. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Çıtlak, M. F. (2015). Ben Dervişim Diyene: Mürşid-i Dervişan ve Terbiyename’den. İstanbul: Sufi Kitap Yayınları.
• Erzincanî, M. S. (2013). Risale-i Mahbub: Nefsin Şehirleri. (Y. T. Günaydın, Haz.). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Erzincanî, M. S. (2014). Risale-i Ma’rifetü’n-Nefs: Nefs Bilgisi. (A. Yıldız, Haz.). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Erzincanî, M. S. (2014). Risale-i Terbiyename: Terbiyename. (A. Yıldız, Haz.). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Erzincanî, M. S. (2015). Tevbe Risalesi: Risale-i Mergube. (A. Yıldız, Haz.). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• İslambolî, Y. A. b. S. (2006). Tarikat Kıyafetleri, (M. S. Tayşi, M. Aşkar, Haz). İstanbul: Sufi Kitap Yayınları.
• İstanbulî, Y. A. (1322/1904). Tarikatname-i Zenburiyye-i Sadıkiyye. Yazma Eserler, 297.7 1322 H. 1: 1b-116a. İBB Atatürk Kitaplığı.
• İstanbulî, Y. A. b. S. (1323/1905). Merasim-i Usul-i İkrar ve İlbas. 06 Mil Yz. A 8037: 1b-43a. Milli Kütüphane.
• İstanbulî, Y. A. (1326/1908). Usul-i Mukabele-i Şerif. 11881: 1a-18b. Koyunoğlu Kütüphanesi.
• İstanbulî, Y. A. b. S. (2014). Mecmuatü’z-Zaraif Sandukatü’l-Maarif. (M. S. Tayşi, Haz.), İstanbul: Hassa Mimarlık.
• Koçyiğit, Ö. (2012). Üsküdar’da Bir Sosyal Müessese Örneği: Alaca Minare Tekkesi ve Haziresi, Göncüoğlu, S. F. (Eds.). 7. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu (s. 54-74). İstanbul: Üsküdar Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü.
• Köseoğlu, M. A. (2016). İstanbul’un 100 Tekkesi. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Tosun, N. (2011). Nakşibendiyye Tarikatının Kimliği ve Yayılışı. Ceylan, S. (Eds.). Türkiye’de Tarikatlar: Tarih ve Kültür (s. 611-692). İstanbul: İSAR Yayınları.
• Tosun, N. (2018). Nakşibendiyye ile Kadiriyye Arasında Bir Tarikat: Zenburiyye’nin Kısa Tarihi. Alkan, E., Arı, O. S. (Eds.). Osmanlı’da İlm-i Tasavvuf (s. 835-850). İstanbul: İSAR Yayınları.
• Yorgancıoğlu, S. (2004). Üsküdar Dergahları. İstanbul: Üsküdar Belediye Başkanlığı Basın Yayın Halkla İlişkiler Müdürlüğü & Üsküdar Araştırma Merkezi.