An Example of Educational Buildings of the First National Architectural Period; Urgup Zafer Primary School

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 7 - 15, 30.06.2023

Aytülü Dırık

https://doi.org/10.59127/kulmira.1176422

Öz

There are many buildings built in the style of "First National Architecture", which started in the Second Constitutional Period in Turkish Architecture and is a basic tool in ensuring national integrity. During this period, Architect Kemalettin became one of the important architects of the period who took part in these changes from the second half of the century to the 1930s. During the years that Kemalettin Bey worked in the Ministry of Foundations, a significant part of the buildings he designed consisted of schools. During this period, many educational buildings representing the ideals of the new regime were built in the towns and villages of Anatolia, especially in Istanbul and Ankara. These building examples, which have the characteristics of Ottoman animation, were mostly built according to the prototype design produced by the Nafia Vekâlet in the 1920s. These structures were seen as an integrative, unifying and visual force that creates a common feeling for the construction of the nation by acting with national feelings supported by the Government. In this context, one of the examples made in Anatolia with the ideology of nationalism during the First National Architecture period was examined in this study. The present conservation status of the Zafer Primary School, which was built in Ürgüp, which is an important settlement in the Cappadocia Region, was evaluated by taking into account the introduction and the initial situation. With the change of function, the changes in the registered structure used in the accommodation function today and the protection problems will also be discussed. Although the building shows the characteristics of the period, it is an example of a small-scale, rural master-apprentice relationship and built using local materials. Zafer Primary School, one of the first examples of this period in Ürgüp, has an important place in the settlement with its location and architectural style.

Anahtar Kelimeler

Early Republican Period, educational buildings, Urgup

Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Eğitim Yapılarına Bir Örnek; Ürgüp Zafer İlkokulu

Öz

Türk Mimarisinde II. Meşrutiyet döneminde başlayan ve Ulusal bütünlüğün sağlanmasında temel bir araç olan “Birinci Ulusal Mimarlık” üslubunda yapılmış birçok yapı bulunmaktadır. Bu dönemde Mimar Kemalettin yüzyılın ikinci yarısından 1930’lara kadar bu değişimlerde rol almış dönemin önemli mimarlarından biri olmuştur. Kemalettin Bey’in Evkaf Nezaretinde çalıştığı yıllarda tasarladığı yapıların önemli bir bölümünü okullar oluşturmuştur. Bu dönemde İstanbul ve Ankara başta olmak üzere Anadolu’nun kasaba ve köylerinde yeni rejimin ideallerini temsil eden çok sayıda eğitim yapısı inşa edilmiştir. Osmanlı canlandırması niteliğindeki bu bina örnekleri daha çok 1920’li yıllarda Nafia Vekâlet’inin ürettiği prototip tasarıma göre yapılmıştır. Bu yapılar Hükümet tarafından da desteklenmiş milli duygularla hareket edilerek ulusun inşası için bütünleştirici, birleştirici ve ortak duygu yaratmayı sağlayan görsel bir güç olarak görülmüştür. Bu kapsamda çalışmada Birinci Ulusal Mimarlık döneminde ulusçuluk ideolojisi ile Anadolu’da yapılmış örneklerinden biri incelenmiştir. Kapadokya Bölgesi’nin önemli bir yerleşimi olan Ürgüp’te yapılan Zafer İlkokulu’nun tanıtılması ve ilk durumu göz önünde tutularak günümüzdeki korunma durumu değerlendirilmiştir. İşlev değişikliği ile günümüzde konaklama işlevinde kullanılan tescilli yapıda meydana gelen değişiklikler ve korunma sorunları da ele alınmıştır. Yapı dönem özelliklerine göstermekle birlikte, mahalle arasında yer alan küçük ölçekli, taşrada usta-çırak ilişkisi ve yerel malzeme kullanılarak yapılmış bir örnektir. Bu dönemin Ürgüp’teki ilk örneklerinden biri olan Zafer İlkokulu konumu ve mimari üslubuyla yerleşimde önemli bir yere sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Erken Cumhuriyet Dönemi, eğitim yapıları, Ürgüp

Kaynakça

• Acer, Ö. (2016). Tarihî-Milli Yapılar Ulusal Mimarlık Akımına Yozgat’tan Örnek Bir Yapı: Cumhuriyet Mektebi/İlkokulu Binası. I. Uluslararası Bozok Sempozyumu Bildiri Kitabı, 381-389. Yozgat.
• Ahunbay, Z. (2019). Kültür Mirasını Koruma İlke ve Teknikleri. İstanbul: Yem Yayınları.
• Alpagut, L. (2005). Erken Cumhuriyet Dönemi Ankara'daki Eğitim Yapıları. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi (s. 7-176). Ankara.
• Aslanoğlu, İ. (2010). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı (1923-1938). Ankara: Bilge Kültür Sanat.
• Berkes, N. (2019). Türkiye'de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2015). Modernizm ve Ulusun İnşası. Erken Cumhuriyet Türkiye'sinde Mimari Kültür, Çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Cengizkan, A. (2009). Mimar Kemalettin ve Çağı. Mimarlık / Toplumsal yaşam / Politika. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
• Cezar, M. (1971). Sanatta Batı'ya Açılış ve Osman Hamdi Bey. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Coşkun, M. (2010). Nevşehir Kültür Envanteri. Nevşehir: T. C. Nevşehir Valiliği.
• Çelik, Z. (2019). 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul, Çev. Selim Deringil. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Dilaver, H. H. (2014). Şeyhülislam ve Evkaf Nazırı Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi. Ankara: Sincan Matbaası.
• Elmacı, O. (2008). Ürgüp Tarihi. Ankara: Ürün Yayınları.
• Işık, G. (2010). Kayseri'de Erken Cumhuriyet Dönemi Eğitim Yapıları. Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Kayseri.
• Konya Vilayet Salnamesi. (M. 1868- 1887 (H. 1285-1304).). Konya.
• Kul, F. N. (2011). Erken Cumhuriyet dönemi ilkokul binaları. Mimarlık Dergisi, 360, 66-71.
• Öger, A., & Özdem, O. (2013). Karamanlıca bir eser: Nevşehir salnamesi (1914). Grafiker yayınları.
• Özbek, Y. (2013). Erken Cumhuriyet Döneminde (1923-1954) Kayseri'de Okul Yapıları . Belleten, Sayı: 278, 271-347.
• Özer, M., & Saban, D. (2018). Aksaray İli Kent Merkezindeki Erken Cumhuriyet Dönemi Mimari Mirasının İncelenmesi. Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 35(9), 134-143.
• Özgönül, N., & Madran, E. (2005). Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
• Parlak, Ö. (2018). Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Yapı Tipolojileri ve Konya'daki Eğitim Yapılarının Analizi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Konya.
• Yavuz, Y. (2009). İmparatorluktan Cumhuriyete Mimar Kemalettin 1870-1927. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
• Yıldız, M. (2022). Denizli’deki Erken Cumhuriyet Dönemi Okul Yapılarının Mimari Özelliklerine Genel Bir Bakış. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 9(3), 964-996.