Comparison of Anatolian Fairy Tales and Grimm Fairy Tales in Terms of Magic

Year 2025, , 216 - 241, 10.03.2025

Tayyib Gümüşer , Neslihan Huri Yiğit

https://doi.org/10.46250/kulturder.1622264

Abstract

This study was prepared based on the fairy tales of two nations (Anatolian fairy tales and Grimm Fairy Tales), which have religious and cultural differences, in order to reveal similarities and variables between cultures. The study was created specifically for the elements of magic, both because it has a universal quality and because it is a set of actions encountered in daily life. One thousand thirty tales from the Anatolian field and two hundred and eleven tales from the Grimm Fairy Tales were analysed. The elements determined on the tales include magic, enchanted, and bound events/persons in the spell/enchantment bracket. Spells were evaluated under the main headings of transformation spell, imitation spell, healing spell and word spell according to the action performed. As a result of the examination of the tales obtained through literature review, it was determined that transformation, imitation and word spells have many commonalities in both cultures. Although the healing spell is included in the Anatolian fairy tales at the point of eliminating childlessness, it is understood that this motif is not included in Grimm Fairy Tales in relation to magic. The data obtained, apart from some differences, are important in terms of revealing the universal nature of the fairy tale once again.

Keywords

fairy tale, magic, motif, Grimms fairy tales, Anatolian fairy tales

Anadolu Masalları ile Grimm Masallarının Büyü Motifi Açısından Karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışma, kültürler arası benzerlikleri ve değişkenleri ortaya koymak maksadıyla, dini ve kültürel farklılıklara sahip olan iki milletin masalları (Anadolu masalları ve Grimm Masalları) temel alınarak hazırlanmıştır. Yapılan inceleme gerek evrensel nitelik taşıması gerekse günlük hayatta da karşılaşılan eylemler bütünü olması sebebiyle büyü unsurları özelinde oluşturulmuştur. Anadolu sahasından bin otuz, Grimm Masallarından iki yüz on bir masal incelenmiştir. Masallar üzerinde tespit edilen unsurlar büyü/büyülü parantezinde sihirli, efsunlu, bağlanmış olayları/kişileri de içine almaktadır. Büyüler gerçekleşen eyleme göre dönüşüm büyüsü, taklit büyüsü, şifa büyüsü ve söz büyüsü ana başlıklarında değerlendirilmiştir. Literatür taraması yoluyla elde edilen masalların incelenmesi neticesinde dönüşüm, taklit ve söz büyüsünün her iki kültürde de pek çok ortaklık barındırdığı tespit edilmiştir. Şifa büyüsünün ise çocuksuzluğu giderme noktasında Anadolu sahası masallarında yer almasına karşın Grimm Masallarında bu motifin, büyü ile ilişkili olarak yer almadığı anlaşılmıştır. Elde edilen veriler, bazı farklılıklar ayrı tutulduğunda, masalın evrensel niteliğini bir kere daha ortaya koyması açısından önemlidir.

Keywords

masal, büyü, motif, Grimm masalları, Anadolu masalları

References

• Alangu, Tahir (2020). Türkiye Folkloru El Kitabı. Yapı Kredi Yayınları.
• Bakkal, Ali (2020). “Hz. İsa’ya Atfedilen Mucizelerin Olağanüstülük Açısından Tahlili”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 45: 66-85.
• Beydili, Celal (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Yurt Kitap Yayın.
• Boratav, Pertev N. (2013). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. BilgeSu Yayıncılık.
• Boratav, Pertev N. (2015). 100 Soruda Türk Folkloru. BilgeSu Yayıncılık.
• Bütüner, Şahin (2023). “Türk Masallarında Büyücülerin veya Şamanların Karakteristik Özellikleri”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11: 421-430.
• Çalışoğlu, Sonay (2019). Zonguldak Masalları (Araştırma-İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Dégh, Linda (2005). “Halk Anlatısı”. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1. Çev. Zerrin Karagülle. Geleneksel Yayıncılık, 91-126.
• Duranlı, Muvaffak (2010). Saha (Yakut) Büyü Masalları. Kömen Yayınları.
• Durkheim, Emile (2011). Dini Hayatın İlkel Biçimleri. Çev. Fuat Aydın. Eski Yeni Yayınları.
• Elçin, Şükrü (2004). Halk Edebiyatına Giriş. Akçağ Yayınları.
• Eliade, Mircea (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi III. Haz. Ergun Kocabıyık. Kabalcı Yayınevi.
• Eliade, Mircea (2014). Şamanizm. Çev. İsmet Birkan. İmge Yayınevi.
• Erol Çalışkan, Şerife S. (2024) “Kıbrıs Türk Masallarında Büyü Motifi”. Turkish Studies-Language and Literature, 19(4): 1505-1517.
• Erşahin, İbrahim (2011). Kahramanmaraş Masalları Üzerine Tip ve Motif Araştırması. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi.
• Esirgen, Bilge ve Koçak, Aynur (2024). “Anadolu Masallarındaki Büyülük İşlemlerde Dört Unsur ve İşlevi”. Uluslararası Yunus Emre Sosyal Bilimler Dergisi, 9: 60-76.
• Frazer, James G. (2004). Altın Dal I, Büyü ve Din Üzerine Bir Çalışma. Çev. Mehmet H. Doğan. Payel Yayınevi.
• Frazer, James G. (2019a). Ruhun Tehlikeleri ve Tabu. Çev. İ. Hakkı Yılmaz. Pinhan Yayıncılık.
• Frazer, James G. (2019b). Günah Keçisi. Çev. İ. Hakkı Yılmaz. Pinhan Yayıncılık.
• Grimm, Wilhelm ve Jacob (2011). Grimm Masalları 1. Çev. Saffet Günersel. Pinhan Yayıncılık.
• Grimm, Wilhelm ve Jacob (2018). Grimm Masalları 2. Çev. Saffet Günersel. Pinhan Yayıncılık.
• Günay, Umay (1992). "Masal”. Türk Dünyası El Kitabı, C.3. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Günay, Umay (2011). Elâzığ Masalları ve Propp Metodu. Akçağ Yayınları.
• Helimoğlu Yavuz, Muhsine (2013). Masallar ve Eğitimsel İşlevleri. Eğiten Kitap.
• Kara, Öznur (2007). Tarsus Masalları. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi.
• Kaya, Ayşe B. (2004). Has Bahçenin Gülleri. Kitabevi Yayınları.
• Kaya, Doğan (2014). Türk Dünyası Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Kavramları ve Terimleri Sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Keskinsu, Özlem (2022). Anadolu Masallarında Sihir Motifi Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Kumartaşlıoğlu, Satı (2006). Balıkesir Masallarında Motif ve Tip Araştırması. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi.
• Lévi Strauss, Claude (1983). Din ve Büyü̈. Çev. Ahmet Güngören. Yol Yayınları.
• Malinowski, Bronislaw (1990). Büyü, Bilim ve Din. Çev. Saadet Özkal. Kabalcı Yayınevi.
• Murat, Mualla vd. (2019). “Keloğlan Masallarında Sihir veya Büyü”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(10): 62-81.
• Ögel, Bahaeddin (1971). Türk Mitolojisi 1. Ankara: TDK Yayınları.
• Örnek, Sedat V. (1988). 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. Gerçek Yayınevi.
• Örnek, Sedat V. (2017). Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Bâtıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Tetkiki. BilgeSu Yayınları.
• Roux, Jean-Paul (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. Çev. Aykut Kazancıgil ve Lale Arslan. Kabalcı Yayınevi.
• Sakaoğlu, Saim (2016). Masal Araştırmaları 1. Grafiker Yayınları.
• Stith Thompson (1972). “Motif”. Standard Dictionary of Folklore, Mythology and Legend. Ed. Maria Leach ve Jerome Fried. Funk & Wagnalls.
• Thompson, Stith (1955a). Motif Index of Folk Literature 1. Indiana University Press.
• Thompson, Stith (1955b). Motif Index of Folk Literature 2. Indiana University Press.
• Tunç, Emrah (2023). Billur Köşk Masalları. Paradigma Akademi.
• Uygur, Hatice Kübra (2024a). “Sihirli Objelerin Olay Örgüsüne Etkisi: Naki Tezel’in Türk Masalları I-II”. Prof. Dr. Ali Yakıcı Armağanı Gazi’de Kırk Yıl. Akçağ Yayınları, 1157-1171.
• Uygur, Hatice Kübra (2024b). “Naki Tezel’in Türk Masalları’nda Olağanüstü Unsurlar”. Prof. Dr. Mehmet Naci Önal Armağanı. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yayınları, 447-462.
• Yıldırım, Ayşegül (2016). Masallarda Büyü Motifi ile Gerçekleşen Dönüşümler. Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Yiğit, Neslihan Huri (2022). “Afyonkarahisar Masalları ve Grimm Masallarının ‘Din’ Motifi Açısından Karşılaştırılması”. Dr. Mehmet Özçelik Armağanı. Palet Yayınları, 359-373.
• Yiğit, Neslihan Huri ve Gümüşer, Tayyib (2022). “Anadolu Sahası Masallarında Büyülü/Sihirli Nesneler”. 5. Uluslararası Dede Korkut Türk Kültürü, Tarihi ve Edebiyatı Kongresi (02-04 Eylül 2022), C.1. Farabi Yayınevi, 376-382.